به گزارش تجارت نیوز، در جریان رقابت تجاری امروز چین و آمریکا، هر طرف دو برگ برنده در دست دارند. کارت واشنگتن تعرفههای بالایی است که دسترسی چین به جایی که زمانی بزرگترین و پرسودترین بازار صادراتیاش بود را محدود میکند. برگ برنده دوم واشنگتن، توانایی محروم کردن چین از نیمهرساناهای پیشرفتهای است که برای پشتیبانی از تلاشهای فناوری خود، به ویژه در هوش مصنوعی (AI) به آن نیاز دارد.
پکن برگ عناصر خاکی کمیاب را در اختیار دارد. این کشور حدود ۶۰ درصد از معادن خاکی کمیاب جهان و حدود ۹۰ درصد از ظرفیت پالایش خود را کنترل میکند؛ تقریبا انحصار محصولاتی که برای فناوریهای مدرن حیاتی هستند. برگ دوم چین حتی مهمتر و خطرناکتر است: کنترل بخش قابل توجهی از زنجیره تامین دارویی جهان.
کارتهای برنده آمریکا
به نوشته نشنال اینترست، هم پکن و هم واشنگتن به خوبی میدانند که هر کدام هر چه فعالتر با کارت خود بازی کنند، برگ برندههای دیگری را در اختیار خواهند داشت و برای خنثی کردن مزیت حریف بیشتر تلاش میکنند. اما برگهای برنده برای تاثیرگذاری به زمان نیاز دارند، به طوری که هرگونه راهحلی، به جز رویدادی چون صلح تجاری، در یک افق طولانی مدت اتفاق خواهد افتاد. تاکنون، واشنگتن به شکل فعالتر از کارتهای خود استفاده کرده است.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، این روند را در اواخر دوره اول ریاست جمهوریاش کلید زد و تعرفههایی را بر کالاهای چینی که وارد کشور میشدند، اعمال کرد. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، اگرچه در طول مبارزات انتخاباتی ۲۰۲۰ از اعمال تعرفهها انتقاد میکرد، اما پس از روی کار آمدن به این سیاست تن داد و فراتر از آن حجم تعرفهها را بیشتر کرد. او همچنین برای محدود کردن دسترسی چین به نیمههادیهای پیشرفته و تجهیزات تولید نیمههادی خیزی جدی برداشت.
وقتی ترامپ برای دومین بار به قدرت بازگشت، تعرفههای بالاتری را بر محصولات چینی اعمال کرد و هزینههای بندری را بر کشتیهای چینی تحمیل کرد. ترامپ همچنین محدودیتهای اولیه تحمیلی توسط بایدن در فروش نیمههادیهای پیشرفته به چین را تشدید کرد. وقتی مقررات بایدن لازمالاجرا شد، انویدیا، سازنده تراشههای پیشرفته، با تراشههای H100 خود راهحلی را تعریف کرد. این تراشهها هنوز از هر چیزی که چین میتوانست تولید کند قدرتمندتر بودند، از همین رو از این ممنوعیت دور شدند زیرا بسیار ضعیفتر از تراشه H200 برتر انویدیا بودند. وقتی دولت بایدن آن روزنه را نیز بست، انویدیا به تراشه H20 با طراحی مشابه روی آورد. با این حال، بهار گذشته ترامپ محدودیتهایی را بر ارسال این تراشههای اصلاحشده نیز اعمال کرد.
وقتی آمریکا شوکه شد!
تقریبا در همان بازه زمانی پکن کارت عناصر خاکی کمیاب خود را رو کرد و آمریکا را به قطع عرضه جهانی تهدید کرد. این کشور پیش از این در اواخر سال 2024 و اوایل سال 2025 با اعمال قوانین سختگیرانه صدور مجوز برای هرگونه صادرات عناصر خاکی کمیاب، خود را برای این احتمال آماده کرده بود. حتی قبل از اینکه پکن این محدودیتها را اعمال کند، شرکتهای معدنی و پالایشگاهها برای جلوگیری از مواجهه با دولت، صادرات را محدود کردند این گزاره خیلی زود توجه غرب، از جمله کاخ سفید را جلب کرد. مذاکرات برای تامین منابع به سرعت آغاز شد و در ماه اکتبر، در حاشیه اجلاس همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (APEC) در کره جنوبی، دیداری رو در رو بین ترامپ و شی جین پینگ، رئیس جمهور چین انجام شد.
ایالات متحده در پاسخ به وعده شی مبنی بر عدم محدود کردن صادرات عناصر خاکی کمیاب، تعرفههای محصولات چینی ورودی به ایالات متحده را 10 درصد کاهش داد. وقتی ترامپ به ایالات متحده بازگشت، محدودیتهای مربوط به تمام صادرات نیمههادی به چین را نیز کم کرد. این کنش میتوانست از لابیگری سازندگان تراشه، انویدیا و AMD، یا به عنوان حسن نیت در برابر چین، یا هر دو، تعبیر شود، اما نتیجه یکسان بود. هر دو برگ برنده، دیگری را شکست دادند.
همصدایی برای مهار چین
جایگزینهای عناصر خاکی کمیاب به آن اندازه که از نامشان پیداست، دست نیافتنی نیستند. در واقع، ذخایر عناصر خاکی کمیاب در سراسر جهان وجود دارد. چین به اصطلاح، بازار را آن را نه به دلیل مواهب زمینشناسی خود، بلکه بیشتر به واسطه تحمل ماهیت آلاینده استخراج و پالایش عناصر خاکی کمیاب در اختیار دارد. با این حال، تهدیدات اخیر پکن بسیاری از نگرانیهای زیستمحیطی در غرب را به حاشیه راند. واشنگتن جستجوی جایگزینهای داخلی را آغاز کرده است.
دولت ممکن است در این مسیر هزینه کنسرسیومی با منابع خصوصی را تامین مالی کند تا تقریبا 2 میلیارد دلار در معدن و پالایش داخلی ایالات متحده سرمایهگذاری شود. در همین راستا پنتاگون قراردادی با شرکت کانادایی فرآوری عناصر نادر خاکی، Ucore Rare Metals، برای ساخت کارخانهای در لوئیزیانا امضا کرده است. این جریانهای نقدی باعث افزایش قیمت سهام شرکتهای عناصر نادر خاکی شده و بودجه اضافی برای این تلاش فراهم کرده و پول خصوصی بیشتری در اختیارشان قرار داده است.
به عنوان مثال، جیپیمورگان حدود 75 میلیون دلار در شرکت معدنی آیداهو، Perpetua Resources، سرمایهگذاری کرده است. همزمان ترامپ تفاهمنامههایی را با مالزی و تایلند برای توسعه عملیات معدن و پالایش امضا کرده و با آنتونی آلبانیز، نخستوزیر استرالیا، برای ترویج پروژههای عناصر نادر خاکی توافق کرده است. کمتر از دو ماه پیش، وزرای انرژی کشورهای گروه هفت – کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده – برای یافتن جایگزینهای غیرچینی عناصر کمیاب توافق کردند.
تلاش پکن برای دور زدن رقیب
دامنه تلاشها و واقعیتهای زمینشناسی نشان میدهد که چنین رویکردهایی به مرور زمان، انحصار فعلی چین بر این محصولات حیاتی فناوری را از بین خواهد برد. به همین ترتیب، دلایل زیادی وجود دارد که نشان میدهد چین در زمینه بردن از میان بردن کنترل انحصاری آمریکا بر نیمههادیهای قادر است پیروز شود. هرچند باید اعتراف کرد که پکن برای تحقق این خواسته راه درازی در پیش دارد. این کشور امروز تنها حدود ۲۳ درصد از سهم بازار تراشههای پیشرفته را در اختیار دارد. در پاسخ به ممنوعیت آمریکا، پکن کنترل توزیع تراشهساز شماره یک خود «Semiconductor Manufacturing International» را به دست گرفته و بخش عمدهاش به قهرمان فناوری چین یعنی Huawei Technologies، اختصاص یافته است.
این کمبودها حتی شرکت هوش مصنوعی DeepSeek را مجبور کرده که انتشار آخرین مدل خود را به تاخیر بیندازد. اما فناوری چینی در این زمینه راهحلها پیشرفتهایی داشت. برخی از عملیاتها روشهایی را برای اتصال تراشههای کمقدرتتر به یکدیگر برای جایگزینی تراشههای پیشرفته توسعه دادهاند. برای اعمال بیشتر این نوع راهحلها، پکن قبلا استفاده از هرگونه تراشه تحت کنترل آمریکا را در کشور ممنوع کرده بود. البته، مقامات چینی بر توسعه جایگزین غیرآمریکایی به شکلی جدی سرمایهگذاری کردهاند. از همین رو تمایل به کند کردن این تلاشها ممکن است در تصمیم ترامپ برای لغو ممنوعیت فروش تراشههای پیشرفته نقش داشته باشد.
اهرم پنهان چین
با این حال، نفوذ پکن در حوزه داروسازی پیچیدهتر از نفوذ نیمهرساناها یا عناصر خاکی کمیاب است. چین بر چندین حوزه زنجیره تامین دارویی جهانی که گاهی اوقات پیچیده است، مسلط است. اجلاس اخیر مراقبتهای بهداشتی پولیتیکو اروپا نشان داد که تقریبا نیمی از داروهای ژنریک اروپا از چین میآیند و در سراسر جهان غرب، تنها سایت پنیسیلین یکپارچه باقی مانده است.
طبق گزارش شورای آتلانتیک، حدود ۲۷ درصد از تدارکات دارویی پنتاگون از چین میآید و چین ۹۰ درصد از کل واردات آنتیبیوتیکهای پنیسیلین و استرپتومایسین آمریکا را تامین میکند. از منظری دیگر حدود ۴۰ درصد از کل واردات مواد موثر دارویی مورد استفاده در داروها از چین میآید، همانطور که بیش از ۴۰ درصد از کل واردات مواد شیمیایی و حلالهای مورد نیاز برای ساخت داروها نیز صادرات چین است. این کشور تامینکننده انحصاری ورودیهایی برای حدود ۷۰۰ داروی حیاتی است.
این ارقام احتمالا تسلط چین کمتر از حد واقعی اعلام شده، چرا که واردات ایالات متحده از هند به نهادههای چینی وابسته است. پکن تاکنون در این رقابت حتی اشارهای به استفاده از اهرم داروییاش نکرده است. بدون شک، پکن تردید داشته زیرا نگرانیهای بشردوستانه احتمالا باعث واکنش گسترده جهانی خواهد شد. حتی اوایل امسال، هنگامی که پکن تهدید به قطع عرضه عناصر خاکی کمیاب کرد، برای مصارف پزشکی استثنا قائل شد. اما پکن همچنین با قانون امنیت زیستی ۲۰۲۱ اش اجازه ارائه چنین ممنوعیتهایی را دارد و غرب به خوبی از قدرت بالقوه چین آگاه است.
هنگامی که در طول همهگیری کووید-۱۹، پکن حدود ۸۰ درصد از عرضه مواد یددار جهان را متوقف کرد، بیمارستانهای جهان مجبور شدند تصویربرداری تشخیصی را به مدت ده ماه کامل سهمیهبندی کنند. یافتن جایگزینهایی برای خنثی کردن قدرت چینی کار سادهای نیست. زیرا حتی مشخص نیست که غرب از کجا شروع خواهد کرد. کمیسیون امنیت اقتصادی ایالات متحده و چین طی گزارشی به کنگره اذعان کرد که در حال حاضر، هیچ راهی برای دانستن میزان کامل تسلط چین بر این بازار وجود ندارد.
از همین رو پیش از برداشتن گامی برای رفع این آسیبپذیری، کنگره باید شرکتهای دارویی را مجبور به شناسایی و افشای منشأ هر آن چیزی کند که استفاده میکنند. برداشتن هیچ یک از این گامها آسانی نیست بالاخص زمانی که فضای سیاسی بر «توانایی خرید» تاکید دارد. اما با دانستن اینکه اگر فشارها بیشتر شود، هیچ ممنوعیتی دست پکن را نخواهد بست و قدرت دارویی این بازیگر همچنان پابرجاست، تمایل به پرداخت هزینههای سیاسی نامطلوب ممکن است اجتنابناپذیر باشد.
