‌ساختمان قدیمی کتابخانه ملی احیا می‌شود/ مکاتبه با هیات دولت برای صیانت از اسناد ملی

به گزارش تجارت نیوز، ‌کتابخانه ملی ایران با در اختیار داشتن گنجینه‌های عظیم فرهنگی، علمی و تاریخی، در حال تبدیل‌شدن به یک مرکز حیاتی در دیپلماسی فرهنگی و حفظ میراث تمدنی ایرانی اسلامی است. این نهاد فرهنگی علاوه بر خدمات پژوهشی به نخبگان علمی، از طریق اسناد تاریخی و آثار فرهنگی با کشورهای مختلف ارتباط برقرار کرده و نقش کلیدی در معرفی فرهنگ غنی ایران در سطح بین‌المللی ایفا می‌کند. همچنین، در سال‌های اخیر گسترش خدمات خود را در داخل کشور با گشایش کتابخانه‌های جدید و توجه به نیازهای علمی و پژوهشی‌، به سطحی جدید رسانده است.

ساختمان قدیمی کتابخانه ملی احیا می‌شود

غلامرضا امیرخانی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در ابتدای این گفت‌وگو‌ از بازگشایی ساختمان قدیمی کتابخانه ملی در مرکز تهران خبر داد و گفت: «کتابخانه ملی ایران ۸۷ سال سابقه دارد و ساختمان فعلی آن تنها ۲۰ سال مورد استفاده بوده، در حالی که ۶۷ سال از فعالیت این کتابخانه در ساختمان قدیمی آن در خیابان سی تیر گذشته است. این ساختمان، که قدمتی نزدیک به ۹۰ سال دارد، در منطقه‌ای تاریخی و توریستی تهران، جنب وزارت خارجه و موزه ملی ایران قرار گرفته و سال‌ها به‌‌عنوان یک مرکز فرهنگی مهم مورد استفاده بوده است. سال‌ها این ساختمان به دلایل مختلف تعطیل یا در اختیار بخش‌های دیگر بوده، اما اکنون با پیگیری‌های انجام‌شده و حمایت وزارت علوم، فرآیند بازگشایی آن در حال انجام است. به‌زودی، با انتقال تجهیزات باقی‌مانده از موزه علوم و فناوری، این ساختمان دوباره به عنوان یک مرکز فرهنگی فعال خواهد شد.»

‌دسترسی بهتر و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید مزیت‌های بازگشایی ساختمان قدیمی

وی اضافه کرد: «یکی از مزیت‌های این بازگشایی، افزایش دسترسی به منابع علمی و فرهنگی برای افرادی است که امکان مراجعه به ساختمان فعلی کتابخانه ملی ‌را ندارند. علاوه بر این، با پیشرفت فناوری‌های دیجیتال، نیازی به انتقال فیزیکی تمام منابع نیست. کاربران می‌توانند از طریق اتصال به بانک‌های اطلاعاتی موجود، به منابعی مانند پایان‌نامه‌ها، کتاب‌های الکترونیکی، تحقیقات و نشریات مختلف دسترسی داشته باشند.»

احیای هویت تاریخی کتابخانه ملی در ساختمان قدیمی

امیرخانی تاکید کرد: «با بازگشایی ساختمان قدیمی کتابخانه ملی در خیابان سی تیر، علاوه بر ارائه خدمات دیجیتال، تعدادی کتاب فیزیکی نیز در این مرکز نگهداری خواهد شد. این کتابخانه با تاکید بر هویت تاریخی خود، فضایی مناسب برای مطالعه و پژوهش در قلب تهران فراهم می‌کند.»

افزایش نقش بانوان در مدیریت سازمان اسناد و کتابخانه ملی

سازمان اسناد و کتابخانه ملی طی ماه‌های اخیر، بیش از ۳۰ بانو را در پست‌های مدیریتی منصوب کرده است. غلامرضا امیرخانی در این باره تاکید کرد: «‌این انتصابات بر مبنای شایستگی و تجربه بوده و رویکرد جنسیتی در کار نبوده است. اگر فردی شایسته یک سمت مدیریتی نباشد، نباید صرفا به دلیل جنسیت منصوب شود. در کتابخانه ملی و بسیاری از کتابخانه‌های معتبر دنیا، بخش عمده‌ای از امور تخصصی بر عهده بانوان است. در حوزه‌هایی مانند فهرست‌نویسی، پردازش اطلاعات و تحقیقات کتابداری، بانوان با سابقه‌ترین مدیران و کارشناسان را تشکیل می‌دهند. این روند که از گذشته تاکنون ادامه داشته، با انتصاب مدیران زن در دوره جدید نیز تقویت شده است.»

الگوسازی برای جامعه و نسل آینده

وی تصریح کرد: «نقش بانوان در حوزه کتاب و کتابداری تنها به مدیریت محدود نمی‌شود. حضور پررنگ آنان در این عرصه می‌تواند الگوی موثری برای سایر زنان باشد و تاثیرات مثبتی در ترویج فرهنگ مطالعه، به‌ویژه در میان خانواده‌ها، داشته باشد.»

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در ادامه به تعاملات بین‌المللی این سازمان هم اشاره کرد و گفت: «‌پس از سال‌هایی که به دلایل مختلف ارتباطات بین‌المللی کمرنگ شده بود، کتابخانه ملی ایران در دوره جدید فعالیت‌های خود را در این حوزه گسترش داده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات اخیر، حضور این سازمان در اجلاس کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو بریکس در مسکو بود. این اجلاس با شرکت کشورهای مهمی همچون روسیه، چین، برزیل، مصر و آفریقای جنوبی برگزار شد. کتابخانه ملی ایران برنامه‌هایی را برای توسعه ارتباطات فرهنگی با کشورهای همسایه از جمله عراق، پاکستان، ارمنستان، افغانستان، ازبکستان و قزاقستان دنبال می‌کند. همچنین، تعاملات جدیدی با کشورهای اروپایی نظیر پرتغال و فرانسه شکل گرفته است. در همین راستا، انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی با عربستان، ارمنستان و ازبکستان در دست اقدام است.»

نمایشگاه‌ها و برنامه‌های مشترک با کتابخانه‌های بین‌المللی

امیرخانی گفت: «از دیگر اقدامات بین‌المللی، همکاری با کتابخانه دولتی روسیه در قالب امضای تفاهم‌نامه، برگزاری نمایشگاه‌های مشترک و رویدادهای فرهنگی مانند بزرگداشت الکساندر پوشکین در ایران و حکیم نظامی در روسیه است که قرار است در آینده نزدیک برگزار شوند.»

‌تعامل با انجمن بین‌المللی کتابداری (ایفلا)/ حضور پررنگ ایران در اجلاس ۲۰۲۵ ایفلا

وی از تقویت ارتباطات کتابخانه ملی با ایفلا خبر داد و گفت: «در بخش دیگری از فعالیت‌ها، ارتباطات بین‌المللی ما با سازمان‌ها و مجامع معتبر جهانی مانند «ایفلای» (انجمن بین‌المللی کتاب‌ها و مجامع اطلاع‌رسانی) که مقر آن در هلند است، همچنان ادامه دارد. این ارتباطات که از گذشته سابقه خوبی داشته، اخیرا تقویت شده است. اخیرا، با هماهنگی همکاران واحد بین‌المللی، جلسه آنلاین با دو مدیر ارشد «ایفلای» یعنی رئیس و دبیرکل این سازمان برگزار شد. در این جلسه، موضوعاتی همچون تبادل تجربیات و نقش کتابخانه‌ها در همگانی‌کردن دانش مورد بحث قرار گرفت. علاوه بر این، قرار شد که کتابخانه ملی ایران با حضور پررنگ‌تری در «ایفلای ۲۰۲۵» که در آستانه قزاقستان برگزار می‌شود، شرکت کند. در این جلسه همچنین، اقدامات ما در حوزه حفاظت و مرمت اسناد، اعم از اسناد چاپی و الکترونیکی، مورد توجه و استقبال قرار گرفت.»

همکاری گسترده با ایکائو/ ایران در اجلاس کتابخانه‌های جاده ابریشم شرکت می‌کند

امیرخانی افزود: «‌در زمینه اسناد هم، همکاری‌های ما با «ایکائو» (کنگره جهانی آرشیوها) ادامه دارد. سازمان اسناد ملی ایران از اعضای فعال شاخه جنوب غربی آسیا است و با کشورهای این منطقه به اشتراک‌گذاری اسناد و انجام کارهای ارزشمند همکاری دارد. علاوه بر این، ایران به عنوان یکی از اعضای فعال در کشورهایی که در مسیر جاده ابریشم قرار دارند، نیز در این زمینه نقش مهمی ایفا می‌کند. امسال نیز از سوی چین از ما دعوت شده است که دو نفر از همکاران ما در ماه‌های آینده به این کشور سفر کنند و در اجلاس کتابخانه‌های جاده ابریشم شرکت کنند. کتابخانه ملی ایران در منطقه جایگاه شناخته‌شده‌ای دارد، به‌ویژه با توجه به گنجینه‌های ارزشمند و منابع خطی و آثار مشترک با کشورهای منطقه، که همه این‌ها ذیل تمدن اسلامی قرار می‌گیرند. ایران به عنوان یک مرکزیت در این حوزه شناخته می‌شود، در کنار کشورهایی مانند ترکیه، مصر و سایر کشورهای عربی. این موقعیت ویژه باید در کتابخانه ملی ایران تقویت شود.»

درخواست عربستان برای استفاده از تجربیات ایران در حفاظت از نسخ خطی اسلامی

وی تصریح کرد: «در حوزه حفاظت و مرمت نیز، کتابخانه ملی ایران از مراکز اصلی در منطقه است. با توجه به تجربیات و تحقیقات انجام شده در این زمینه، به‌عنوان یکی از منابع معتبر در حفاظت از نسخه‌های خطی و اسناد شناخته می‌شویم. به همین دلیل، اخیرا وزارت خارجه عربستان از ما درخواست کرده تا تجربیات خود را در زمینه حفاظت از نسخ خطی اسلامی و عربی و همچنین حفاظت و مرمت به اشتراک بگذاریم.

رئیس کتابخانه ملی گفت: «در حوزه آموزش نیز، اخیرا گروهی از اساتید زبان فارسی از هند به کتابخانه ملی ایران آمدند. این اساتید که فارغ‌التحصیل دکتری زبان و ادبیات فارسی هستند، در دوره‌های آموزشی ویژه‌ای که در زمینه نسخه‌های خطی برگزار می‌شود، شرکت کردند. این نوع برنامه‌ها در سال‌های گذشته هم برگزار شده و قصد داریم این روندها را تقویت کنیم. در زمینه مشارکت در مجامع بین‌المللی، جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر در اجلاس‌های «ایفلای» حضوری فعال‌تر داشته است. ایران از بیش از پنج دهه پیش در این اجلاس‌ها شرکت کرده است‌ و در دهه اخیر این مشارکت به شکل جدی‌تری ادامه یافته است. در این مدت، مقالاتی از همکاران کتابخانه ملی ایران در این اجلاس‌ها ارائه شده و قرار است در «ایفلای ۲۰۲۵» در قزاقستان نیز مقالات بیشتری ارائه شود.»

امیرخانی اضافه کرد: «علاوه بر این، «ایفلای» استانداردهایی برای کتابخانه‌ها منتشر می‌کند که بسیاری از این استانداردها توسط کتابخانه ملی ایران به فارسی ترجمه شده است. این استانداردها برای تاسیس و مدیریت کتابخانه‌ها ضروری است و ما این منابع را در اختیار کتابداران و مدیران فرهنگی در سطح کشور قرار داده‌ایم.»

‌تقویت وفاق ملی و فرهنگی با استفاده از تاریخ شفاهی و با تمرکز بر دفاع مقدس

رئیس کتابخانه ملی در ادامه در ارتباط با تاریخ شفاهی گفت: «در رابطه با تاریخ شفاهی، کتابخانه ملی ایران در این حوزه فعالیت‌های بسیاری داشته است. اخیرا، در برنامه‌ای که در ارتباط با تاریخ شفاهی دفاع مقدس برگزار شد، بسیاری از سرداران و فرماندهان دفاع مقدس حضور داشتند. من نیز در آن‌جا سخنرانی‌ و به موضوع تاریخ شفاهی اشاره کردم که امروزه یکی از ابزارهای شناخته‌شده در تحقیقات تاریخی است. کتابخانه ملی ایران نقش پررنگی در جمع‌آوری و انتشار تاریخ شفاهی دارد. تاکنون صدها مصاحبه تاریخ شفاهی در کتابخانه ملی انجام شده است که از این تعداد، بیش از ۸۰ جلد کتاب منتشر شده است. به‌طور خاص، یکی از آخرین کتاب‌ها که هفته‌های پیش رونمایی شد، حاصل کار من است. این کتاب با عنوان «قصه غربت تقریب» به تاریخ شفاهی آقای دکتر عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، چهره برجسته علمی و حوزوی، اختصاص دارد. در این کتاب، ایشان خاطرات خود را در زمینه فعالیت‌های علمی و به‌ویژه فعالیت‌های قرآن‌پژوهی و تقریب مذاهب اسلامی بیان کرده‌اند.»

وی در این باره گفت: ««تقریب مذاهب» اصطلاحی است که از ۷۰ سال پیش در کشور مصر با هدف ایجاد وفاق میان فرقه‌های مختلف اسلامی، به‌ویژه شیعه و سنی، آغاز شده است. جالب است که بنیان‌گذار این حرکت ایرانی به نام شیخ محمدتقی قمی بود که در کنار دانشگاه الازهر این مرکز را تأسیس کرد. در این راستا، کتابخانه ملی ایران با انتشار این نوع منابع، به تقویت وفاق ملی و فرهنگی می‌پردازد. در این زمینه، یکی از نقاط قوت ما توجه به موضوعات مرتبط با دفاع مقدس است. این موضوع در راستای انسجام ملی بسیار مهم است، چرا که دفاع مقدس برای تمامی اقشار جامعه ایران یک موضوع مشترک و محترم است. حتی مخالفان نظام نیز در مواجهه با نام‌های بزرگی چون باکری، همت، خرازی، و بابایی، سر تعظیم فرود می‌آورند. این افراد به نمادهایی از مقاومت و فداکاری تبدیل شده‌اند که در نظر همه ایرانیان، چه با دیدگاه‌های مختلف سیاسی و مذهبی، محترم و مقدس هستند.»

نقش مهم کتابخانه ملی در حفظ و تقویت سرمایه اجتماعی و وفاق ملی

امیرخانی با بیان اینکه کتابخانه ملی ایران با ذخیره‌سازی و انتشار اسناد و آثار در زمینه‌های مختلف، از جمله تاریخ، اتحاد و فرهنگ ایران، نقش مهمی در حفظ و تقویت این سرمایه اجتماعی و وفاق ملی ایفا می‌کند، گفت: «‌همچنین، در محوطه کتابخانه ملی ایران، مجسمه‌های بزرگی از فردوسی، که بهترین نماد وحدت در ایران است، به نمایش گذاشته شده است. فردوسی، با نگه‌داشتن زبان فارسی، خود به‌عنوان یک عامل وحدت در کشور عمل کرده است. به‌طور مشابه، آرامگاه حافظ نیز که در نزدیکی این مکان قرار دارد، نماد دیگری از اتحاد فرهنگی و ملی ایرانیان است. هیچ ایرانی با هر نوع مذهب و گرایش فکری، مخالف فردوسی یا حافظ نیست و این شخصیت‌ها به عنوان نمادهای فرهنگ و وحدت ایران شناخته می‌شوند. حافظ هم همین‌طور، یا کنار دستتان همین‌جایی که نشسته‌ایم، سمت چپ، اگر نگاه کنید، تندیسی از مولوی را می‌بینید. مولانا نیز چنین است؛ او دیگر یک شخصیت جهانی محسوب می‌شود و حتی از مرزهای ایران نیز فراتر رفته است. درواقع، مولانا باید امروز نه‌تنها وجه اشتراک و وفاق ما در داخل کشور باشد، بلکه عاملی برای پیوند ما با تمام دنیا، ازجمله ترکیه و افغانستان. زیرا افغانستان امروز زادگاه مولانا بوده و ترکیه امروز محل دفن اوست.»

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی تصریح کرد: «این‌ها تماما از نظر من، هم در سطح ملی و یک پله بالاتر، در سطح بین‌المللی، می‌توانند عوامل وفاق باشند. اما این به چه معناست؟ یعنی این میراث‌های فرهنگی و این نسخه‌های خطی که در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود، درواقع گنجینه‌ای ارزشمند از میراث تمدنی ایران‌زمین است؛ میراث تمدنی زبان فارسی و همین‌طور میراث ارزشمند دین اسلام‌ و به‌ویژه مذهب تشیع. این‌ها تماما می‌توانند عامل وفاق و انسجام باشند، ابتدا در داخل کشور و حتی در سطح منطقه و بلکه در سطح جهان.»

‌نقش سازمان اسناد و کتابخانه ملی در حفاظت و معرفی میراث فرهنگی

امیرخانی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه به‌طور مشخص، سازمان چه نقش‌هایی برای خود تعریف کرده است تا این میراث فرهنگی را در سطح داخلی و بین‌المللی بهتر بشناساند و تقویت کند؟ گفت: «بحث اصلی ما، اول از همه، شناسایی بهتر این آثار است. ممکن است بسیاری از نسخه‌های خطی که در اختیار ماست، حاوی اطلاعاتی ارزشمند از نظر علمی و هنری باشند که هنوز به‌خوبی معرفی نشده‌اند. خوشبختانه، در کتابخانه ملی ایران، طی چند سال گذشته، پروژه‌ای در این راستا انجام‌شده و اکنون نیز به پایان رسیده است. این پروژه به فهرستگان نسخ خطی ایران شناخته می‌شود، تمامی نسخه‌های خطی که در کتابخانه‌های ایران نگهداری می‌شوند را در ۴۵ مجلد گردآوری و معرفی کرده است. این پروژه اکنون به‌صورت دیجیتال روی سایت کتابخانه ملی در دسترس است. شناسایی این آثار و این گنجینه ارزشمند، خود یک عامل وفاق محسوب می‌شود. وقتی جوان ایرانی امروز با بحران هویت مواجه می‌شود و ممکن است خدای‌نکرده دچار نوعی خودباختگی فرهنگی در برابر تمدن غرب شود، اگر از این پیشینه و این سابقه درخشان کشور خود آگاه باشد، تا حد زیادی واکسینه شده و درمی‌یابد که وارث چه فرهنگ باشکوه و ارزشمندی است.»

‌گسترش فرهنگ در بستر عمومی و بین‌المللی

وی با بیان اینکه این یک جنبه کار است و اما جنبه دیگر این است که ما بتوانیم این آثار را بیش‌ازپیش به عرصه عمومی بیاوریم، گفت: «مثلا، یکی از پیشنهادهایی که مطرح‌شده این است که بسیاری از این تصاویر زیبا، از مینیاتورهای فاخر ایرانی، بر روی محصولات روزمره استفاده شود. به این معنا که برخی شرکت‌ها این آثار را روی کالاهای خود چاپ کنند؛ مثلا روی لیوان‌ها، کیف‌ها یا دیگر وسایل روزمره. همچنین، مذاکراتی با شهرداری انجام‌شده تا این تصاویر در متروها نمایش داده شوند. این اقدامات، نه‌تنها یک فعالیت فرهنگی محسوب می‌شود، بلکه تاثیری عمیق بر سرمایه فرهنگی جامعه و افزایش آگاهی عمومی خواهد داشت. لازم به ذکر است که این کار صرفا با اهداف فرهنگی دنبال می‌شود و رویکرد مادی و انتفاعی ندارد.»

باید سهم ایران را در میراث فرهنگی جهانی به‌درستی معرفی کنیم

امیرخانی تاکید کرد: «‌در عرصه بین‌المللی نیز، فضای زیادی برای معرفی فرهنگ ایرانی وجود دارد. فرهنگ غنی ایرانی در همه‌جای دنیا پخش شده است. در هر کتابخانه بزرگ دنیا، قطعاً یک اثر یا آثاری از تمدن غنی ایران اسلامی وجود دارد. چه از دوران ایران باستان و چه از دوره شکوهمند اسلامی. این‌ها همه نمونه‌هایی هستند که به‌وضوح دیده می‌شوند. بااین‌حال، همچنان نمونه‌هایی وجود دارد که ممکن است چندان شناخته‌شده نباشند، یا آثاری که ما از آن‌ها اطلاعی نداشته باشیم. بعضی از این موارد نیاز به کشف و مستندسازی دارند، و این خود یکی از مأموریت‌های مهم ماست تا بتوانیم سهم ایران را در میراث فرهنگی جهانی به‌درستی معرفی کنیم.

ردپای فرهنگ ایرانی و زبان فارسی را در تمام دنیا می‌توان یافت

وی در این باره گفت: «یکی از نمونه‌های جالبی که در سال‌های اخیر رخ داده، مربوط به خانواده‌ای در بلژیک است. این خانواده متوجه شده بودند که پدربزرگشان که مأمور گمرک در ایران بوده، مقدار زیادی اسناد، عکس‌ها و تصاویر مربوط به ایران حدود ۱۱۰ تا ۱۵۰ سال پیش را در اختیار داشته است. پس از برقراری ارتباط با آن‌ها، مشخص شد که این مجموعه ارزشمند شامل هزاران برگ سند، عکس و نقاشی از نقاط مختلف ایران است. این خانواده بلژیکی به ایران دعوت شدند و آثارشان در نمایشگاهی تحت عنوان «ایران در آغاز قرن بیستم» به نمایش گذاشته شد. این نمونه‌ای از ظرفیت‌های بزرگی است که در خارج از ایران وجود دارد. بسیاری از کارمندان خارجی که در ایران مشغول به کار بوده‌اند، اسناد و مدارک مهمی را با خود برده‌اند که اکنون در اختیار خانواده‌هایشان است. همین موضوع در کشورهای دیگر مانند هند نیز صدق می‌کند؛ جایی که ۳۵۰ سال زبان فارسی زبان رسمی بوده و اکنون صدها هزار نسخه خطی و اسناد مهم فارسی در آنجا وجود دارد. همچنین در جهان عرب و سایر نقاط دنیا می‌توان ردپای فرهنگ ایرانی و زبان فارسی را یافت.»

نقش دیپلماسی فرهنگی در معرفی فرهنگ ایران

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با تاکید بر اینکه تمام این تلاش‌ها در چارچوب دیپلماسی فرهنگی تعریف می‌شود، افزود: «در دو جلسه‌ای که با معاون اول رئیس‌جمهور، دکتر عارف، برگزار شد، ایشان به‌طور خاص بر اهمیت دیپلماسی فرهنگی تاکید کردند. کتابخانه ملی در این حوزه می‌تواند نقش محوری ایفا کند، البته در هماهنگی با نهادهایی مانند وزارت امور خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. اخیرا در حوزه روابط بین‌الملل کتابخانه ملی اقدامات مهمی انجام شده که می‌تواند به گسترش تعاملات فرهنگی ایران کمک کند.»

باید از فضای مجازی و فناوری‌های نوین برای عرضه و معرفی گنجینه فرهنگی ایران استفاده کرد

وی به نقش و تاثیر فناوری‌ بر حوزه‌های مختلف نیز اشاره کرد و گفت: «‌فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی، تاثیرات گسترده‌ای بر حوزه‌های مختلف از جمله فرهنگ گذاشته‌اند. در سازمان کتابخانه ملی، بخشی با عنوان اداره کل فناوری‌های نوین وجود دارد که به‌طور مستمر روی این موضوع کار می‌کند. یکی از چالش‌های مهم، استفاده از ابزارهای تکنولوژیک جدید برای معرفی هرچه بهتر گنجینه‌های فرهنگی ایران است. اگر در این زمینه تأخیر داشته باشیم، دیگرانی که لزوماً نیت خوبی ندارند، می‌توانند تصویر نادرستی از فرهنگ، تمدن و تاریخ ایران ارائه دهند. بنابراین، باید از فضای مجازی و فناوری‌های نوین برای عرضه و معرفی هرچه بهتر این میراث ارزشمند استفاده کرد.»

ضرورت حفظ و آرشیو اسناد ملی/ مکاتبه با هیات دولت برای صیانت از اسناد ملی

غلامرضا امیرخانی یکی از چالش‌های مهم در کشور را حفظ و آرشیو اسناد ملی دانست و گفت: «‌در حال حاضر، تمامی اسناد تولیدشده در سازمان‌ها و نهادهای دولتی باید به سازمان اسناد ملی منتقل شوند، اما این فرهنگ در میان ادارات دولتی هنوز به‌درستی جا نیفتاده است. در این راستا، مکاتباتی با هیئت دولت انجام شده تا تاکید بیشتری بر این موضوع شود. قرار است گزارشی در این زمینه در صحن دولت مطرح شود تا تمامی سازمان‌های دولتی خود را موظف به صیانت و نگهداری از اسناد ملی بدانند.»

نیاز به یک سیستم جامع و امن برای آرشیو دیجیتال اسناد ملی بیش از پیش احساس می‌شود

وی تاکید کرد: «امروزه بسیاری از اسناد و مکاتبات دولتی به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود. اما این شکل از بایگانی نیز چالش‌های خاص خود را دارد، زیرا در صورت هک شدن یا حمله ویروسی، حجم عظیمی از اطلاعات ممکن است از بین برود. بنابراین، نیاز به یک سیستم جامع و امن برای آرشیو دیجیتال اسناد ملی بیش از پیش احساس می‌شود.»

ارتباط با نخبگان جامعه و توجه به نیازهای آن‌ها

رئیس کتابخانه ملی بر لزوم توجه به نخبگان علمی و فرهنگی کشور تاکید کرد و گفت: «در ارتباط با نخبگان جامعه، ما دو گروه هدف داریم. گروه اول شامل چهره‌های شناخته‌شده، پژوهشگران و شخصیت‌های ماندگار است که در عرصه‌های مختلف علمی و فرهنگی تاثیرگذار هستند. بسیاری از این افراد ممکن است تنها زندگی کنند یا خانواده‌هایشان مهاجرت کرده‌اند و در نتیجه نیازمند توجه ویژه از جانب جامعه و نهادها هستند. کتابخانه ملی تلاش می‌کند این افراد را تکریم کند و فضای کتابخانه را به عنوان مأمن و پناهگاهی برای این نخبگان در نظر گیرد. گروه دوم شامل قشر تحصیل‌کرده و دانشگاهی است. طبق آمار، روزانه بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر از این قشر به کتابخانه ملی مراجعه می‌کنند، که عمدتا دانشجویان ارشد و بالاتر هستند. این گروه به عنوان نخبگان فکری جامعه، نیاز به امکانات بیشتری برای دسترسی به منابع علمی و تحقیقاتی دارند. کتابخانه ملی نیز در تلاش است تا این امکانات را روز به روز افزایش دهد و به تحصیل‌کردگان و پژوهشگران خدمات بیشتری ارائه کند.»

‌چالش‌ها و انتقادات به آیین‌نامه عضویت کتابخانه ملی

وی از تلاش برای حل یکی از چالش‌های عضویت در کتابخانه ملی خبر داد و گفت: «‌یکی از انتقادهایی که در رابطه با خدمات کتابخانه ملی مطرح شده، محدودیت مدرک تحصیلی برای عضویت است. انتقاد بر این است که چرا فقط دانشجویان ارشد و بالاتر می‌توانند از خدمات کتابخانه استفاده کنند. این انتقاد قابل پذیرش است، اما به دلیل محدودیت فضا و ظرفیت‌های موجود، این محدودیت در حال حاضر اعمال شده است. با این حال، کتابخانه ملی تلاش دارد تا این محدودیت‌ها را کاهش دهد و شرایطی فراهم کند تا همه کسانی که نیازمند استفاده از منابع کتابخانه هستند، بتوانند به‌راحتی به آن دسترسی داشته باشند. در آیین‌نامه جدید عضویت، این امکان فراهم شده است که افرادی که در زمینه تحقیق و پژوهش فعال هستند، حتی اگر مدرک تحصیلی بالاتر از دیپلم نداشته باشند، بتوانند عضو کتابخانه شوند.»

شعبات استانی و نقش آن‌ها در خدمات کتابخانه‌ای/ دولت به گسترش فرهنگ و کتابخوانی توجه ویژه دارد

امیرخانی افزود: «کتابخانه ملی دارای ۱۳ شعبه استانی است که وظیفه اصلی آن‌ها جمع‌آوری و ارزشیابی اسناد و مدارک دولتی است. این شعبه‌ها مسئول ارائه خدمات کتابخانه‌ای مانند قرائت‌خانه و امانت کتاب نیستند، بلکه به‌طور خاص در زمینه اسناد ملی و دولتی فعالیت دارند. خدمات کتابخانه عمومی در کل کشور توسط نهاد کتابخانه عمومی ارائه می‌شود، که بالغ بر ۳۰۰۰ شعبه در سراسر ایران دارد. در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های زیادی در حوزه گسترش کتابخانه‌ها و تسهیلات فرهنگی صورت گرفته است. افتتاح کتابخانه‌های جدید در شهرهای مختلف و توجه به نیازهای فرهنگی جامعه از جمله این پیشرفت‌هاست. در این چند ماه اخیر چندین کتابخانه جدید افتتاح شده است که این امر نشان‌دهنده توجه ویژه دولت به گسترش فرهنگ و کتابخوانی است. این اتفاقات در کنار توجه به کیفیت و گستردگی کتابخانه‌ها، یکی از دستاوردهای مهم در حوزه فرهنگ کشور است.»

نقش پاد در اطلاع‌رسانی و بازسازی اعتماد عمومی/ تزریق مثبت‌اندیشی به جامعه در مقابل سیاه‌نمایی‌ها

غلامرضا امیرخانی در ابتدای این گفت‌وگو اظهار داشت: «پایگاه اطلاع‌رسانی دولت (پاد) نقشی کلیدی در انتقال سریع و دقیق اخبار دارد. این پایگاه با پوشش گسترده در حوزه‌های مختلف، از وزرا و استانداران گرفته تا سایر مسئولان دولتی، علاوه بر اطلاع‌رسانی، به تزریق مثبت‌اندیشی در جامعه نیز کمک می‌کند. در شرایطی که اخبار ناگوار اقتصادی و سیاه‌نمایی‌های رسانه‌های معاند بر فضای عمومی تأثیر می‌گذارند، پاد می‌تواند با بازتاب واقعی فعالیت‌های دولت، تصویر روشن‌تری از اقدامات و پیشرفت‌ها ارائه دهد.»

ضرورت اطلاع‌رسانی صحیح برای بازگشت اعتماد مردم

وی ادامه داد: «متاسفانه، ضعف‌هایی در اطلاع‌رسانی درست و به‌موقع وجود دارد. بسیاری از مردم اعتماد لازم را به رسانه‌های رسمی، از جمله صداوسیما، ندارند و حتی نسبت به دیگر نهادهای اطلاع‌رسانی دولتی نیز گاهی دیدگاهی منفی دارند. اما با استمرار در انتشار اخبار شفاف و صحیح، می‌توان به مرور این اعتماد را احیا کرد. پاد در این مسیر عملکرد خوبی داشته اما هنوز جای کار زیادی دارد.»

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دولت