چرا صادرات قاچاقی کالا تشدید شده است؟

به گزارش تجارت‌نیوز، قاچاق کالا در ایران، از حجم و دامنه بالایی برخوردار است. در چندین سال گذشته واردات کالاها آن هم به شیوه غیررسمی آن قدر جذاب بود که فعالان اقتصادی در نشست‌های گوناگون به دولتمردان از اقدامات ضربتی برای مبارزه با پدیده شوم قاچاق هشدار دادند؛ اما حالا نه تنها قاچاق محدوده حوزه واردات را غبارآلود کرده بلکه این روزها به دلیل نوسانات شدید نرخ ارز صادرات کالاها هم در تله این فضا قرار گرفته است.

آمارهای ارایه شده توسط ستاد مبازره با قاچاق کالا و ارز حاکی از این است که از 12.5 میلیارد دلار قاچاق کالایی سالانه، حدود هفت میلیارد دلار آن مربوط به کالاهای صادر شده قاچاق است. یعنی اقلامی همچون سوخت یا هر محصول دیگری که توجیه اقتصادی داشتند در آن زمان از سبد هفت میلیارد دلاری برای قاچاق برخوردار بودند.

در همین حال عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران درباره قاچاق کالاهای صادراتی به تجارت‌نیوز می‌گوید: این امکان وجود دارد قراردادهایی که دو کشور همسایه در راستای توسعه تجارت و پیمان‌های ارزی امضا می‌کنند، منجر به قاچاق شود. در حال حاضر به دلیل عدم شفافیت لازم در حوزه جامعه آماری نمی‌توان مشخصا اعلام کرد که در این بازه زمانی کدام کالاهای صادراتی می‌توانند در حوزه قاچاق توجیه‌پذیر باشند.

سید رضی آقامیری می‌افزاید: از سالیان گذشته تاکنون سوخت به عنوان کالا توجیه‌پذیری بوده که افراد توانستند آن را به بازارهای همسایه به طور قاچاق صادر کنند. دلیل این موضوع هم به قیمت ارزان مشتقات نفتی در بازار ایران مرتبط می‌شود. در ایران سوخت ارزان است. اینکه سوخت و مشتقات نفتی را از طریق رسمی صادر نمی‌کنند، موضوع جدیدی نیست. قطعا افرادی که در صادرات قاچاق‌گونه سوخت نقش دارند با سطل زباله یا آفتابه این اقدام را انجام نمی‌دهند و قاچاق سوخت از طریق تانکرهای بزرگ انجام می‌شود.

او در ادامه اظهار می‌کند: مدت‌ها می‌گذشت که صادرات قاچاقی کالاها هیچ توجیه اقتصادی نداشت. اما اخیرا با مطرح شدن برقراری پیمان‌های ارزی دوباره سر و کله صادرات قاچاقی کالاها نمایان شده است. دلیل این موضوع هم به تصویب هیات وزیران در خصوص پیمان‌های ارزی مربوط می‌شود.

آقامیری در پاسخ به این پرسش که چرا برقراری پیمان‌های ارزی منجر به تشدید قاچاق کالاهای صادراتی می‌شود؟ پاسخ می‌دهد: پیمان ارزی هزینه‌های تمام شده کالاها را افزایش می‌دهد. چرا که صادرکننده در بازار داخل باید ارز را با قیمت گران تهیه کند اما برای بازگرداندن آن باید به نرخ دولتی در اختیار سامانه نیما قرار دهد. بنابراین با نوسانات اخیر نرخ ارز هزینه تمام شده برای صادرکنندگان افزایش یافته است.

او می‌گوید: تفاوت نرخ ارز دولتی و بازار آزاد آنقدر زیاد است که برخی افراد ترجیح می‌دهند کالاهای تولید شده ایرانی را به بازارهای جهانی قاچاق صادر کنند. البته از آنسو نیز اعمال عوارض‌های سنگین نیز یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند منجر به جذابیت قاچاق صادرات کالاها شود. اما به عقیده ما هیچ عاقلی حاضر نیست به جای اقدامات رسمی دست به برخی کارهای غیرشفاف و غیررسمی بزند؛ چرا که قاچاق کالا ریسک هایی دارد. بنابراین پذیرفتن ریسک باید صرفه اقتصادی داشته باشد. به راحتی نمی‌توان گفت که کدام کالاهای غیرنفتی برای بازارهای جهانی می‌توانند به‌طور قاچاق جذابیت داشته باشند. در این باره نیازمند ارایه آمار و اطلاعات هستیم که متاسفانه در دسترس نیست.

نوبت به صادرات قاچاق رسید

در عین حال رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی هم از رونق کالاهای صادراتی قاچاق خبر می‌دهد.

سیدرضا نورانی به تجارت‌نیوز می‌گوید: قاچاق پدیده شومی است که در گذشته کالاهای وارداتی را در بر می‌گرفت اما اخیرا این پدیده نیز صادرات غیررسمی کالاها را در برگرفته است. زمانی‌که مسئولان یک شبه صادرات گوجه و سیب زمینی را ممنوع اعلام می‌کنند همین عوامل و تصمیمات غیرمعقولانه باعث می‌شود که افراد اقدامات غیررسمی را جایگزین فعالیت‌های رسمی کنند.

او در پیشنهادی به دولتمردان اظهار می‌کند: سال‌هاست که به دولتمردان پیشنهاد داده‌ایم چنانچه قرار باشد اقدامات دستوری و یک‌شبه برای حوزه اقتصاد اعمال شود آن را در کتاب مقررات صادرات و واردات درج کنید درحالی‌که همیشه این نوع توصیه‌ها از سوی دولت مورد بی‌مهری قرار گرفته می‌شود. سوال ما این است کجای دنیا یک شبه قوانین مربوط به تجارت داخلی و خارجی آن تغییر می‌یابد؟

هرچند که امروز سنجیدن آمارهای اقتصادی در حوزه قاچاق نامعلوم و غیرشفاف است اما به گفته برخی فعالان اقتصادی امروز با اعمال برخی روش‌های یک بام و دو هوا فضا برای صدور غیررسمی کالاهای غیرنفتی آماده است.