به گزارش تجارت نیوز، این روزها که قیمت زمین و ملک افزایش یافته و از آن سوی دیگر، گردشگری با چالش‌های جدی مواجه است، به‌سختی می‌توان با مالکان از ارزش اقتصادی خانه های تاریخی صحبت کرد. در وجه حاکمیتی نیز همه نهادها نسبت به اهمیت این‌گونه خانه‌ها شناخت کافی ندارند. گو اینکه در برخی موارد، میراث فرهنگی، خانه‌ای را ثبت ملی می‌کند و مالکان با رأی دیوان عدالت اداری، مجوز خروج آن را از ثبت می‌گیرند.
در چنین شرایطی است که مسئولان و تصمیم‌گیران برخی از شهرها، بدون توجه به ارزش اقتصادی خانه های تاریخی و اهمیت معنونی و فرهنگی آنها، به راحتی مجوز تخریب‌شان را صادر میکنند. در حالی که در همین وضعیت کنونی نیز در کنار حفظ زیبایی‌ها و هویت بافت‌های تاریخی، هم مالکان و هم کلیت شهر می‌توانند از ارزش افزوده این خانه‌ها بهره‌مند شوند.
ارزش اقتصادی خانه های تاریخی؛ از برندسازی تا اشتغالزایی
تجربه نشان داده است مواردی چون تغییر کابری به اقامتگاه، رستوران یا کافه، برگزاری رویدادهای فرهنگی مانند کنسرت موسیقی، کارگاه‌های صنایع دستی، مراسم سنتی یا معرفی خرده‌فرهنگ‌های محلی و همچنین، فروش صنایع دستی یا خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های محلی، می‌تواند به بهره‌مندی از ارزش اقتصادی خانه های تاریخی منجر شود.
این موارد علاوه بر اینکه در بهبود برند روستا یا شهر میزبان موثر است و می‌تواند به افزایش جذب گردشگران و مدت اقامت آنها در منطقه کمک کند، برای اهالی نیز شغل ایجاد می‌کند. ضمن اینکه باعث حفظ و احیای بافت‌های تاریخی نیز می‌شود.
میراث فرهنگی از کاربری اقتصادی خانه های سنتی حمایت می‌کند
سیاوش آریا، کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی، در مورد ارزش اقتصادی خانه های تاریخی به تجارت‌نیوز می‌گوید، هرچند برخی از فعالان این حوزه با تبدیل چنین خانه‌هایی به اماکن گردشگری چون اقامتگاه و رستوران مخالف هستند، اما این اتفاق اکنون با حمایت سازمان میراث فرهنگی و صندوق احیا رخ می‌دهد.
به گفته او، برگزاری رویدادهای فرهنگی یا تبدیل این خانه‌ها به موزه و بلیت‌فروشی، یکی دیگر از راه‌های کسب درآمد از آنهاست.
سود خانه های تاریخی، فقط در زمین و ساخت و ساز نیست
این کنشگر میراث فرهنگی تاکید می‌کند: «متاسفانه مالکان خانه‌های تاریخی و سنتی، معمولاً تنها از جنبه کسب سود به آنها نگاه میکنند. گاه نیز بین وراث در این زمینه اختلاف وجود دارد؛ به همین دلیل آنها از جنبه معنوی و فرهنگی میراث خود غافل می‌شوند.»
آریا ادامه می‌دهد: «این در حالی است که ارزش اقتصادی خانه های تاریخی تنها به زمین آنها و ساخت واحدهای مسکونی و تجاری وابسته نیست و می‌توان ارزش افزوده‌های دیگری نیز از آنها کسب کرد. ضمن اینکه این خانه‌ها، هویت شهر و مردمان آن هستند.»
به گفته او، خانه های تاریخی و سنتی، در صورت بازسازی صحیح، حتی برای سکونت نیز گزینه مناسبی محسوب می‌شوند.
مالکان به فکر هویت فرزندان خود باشند
این کنشگر میراث فرهنگی توضیح می‌دهد: «اگر مالکان خانه های تاریخی و سنتی، در کنار سود خود، به فکر آینده شهر و شناسنامه و محیط زیست آن باشند، کمتر سراغ تخریب آنها می‌روند.»
به گفته آریا، آنها می‌توانند علاوه بر نگاه به ارزش اقتصادی خانه های تاریخی، به آینده فرزندان و نسل‌های بعد و حفظ هویت آنها نیز فکر کنند.
او می‌افزاید: «متاسفانه نه تنها مالکان که برخی تصمیم‌گیران از جمله قضات دیوان عدالت اداری، شناختی از ارزش‌های فرهنگی و معنوی این خانه‌ها ندارند و به‌راحتی آنها را از فهرست ثبت ملی خارج میکنند.»
ارزش میراث فرهنگی باید از کودکی آموزش داده شود
آریا فرهنگ‌سازی و آموزش را برای تغییر این شرایط ضروری می‌داند و می‌گوید: «اهمیت میراث فرهنگی و هویت تاریخی، باید از کودکی و از طریق کتاب‌های درسی و رسانه‌ها به افراد آموزش داده شود.»
به گفته او، اکنون شرایط به گونه‌ای است که حتی برخی از افراد تحصیل‌کرده نیز نگاه درستی به مقوله میراث فرهنگی ندارند و این حوزه را معادل «گنج‌یابی» می‌دانند؛ این دیدگاه تنها با آموزش تغییر می‌کند.
هزینه بازسازی خانه های تاریخی و سنتی چقدر است؟
به گزارش تجارت‌نیوز، مرمت بناهای قدیمی ممکن است هزینه‌بر باشد اما میراث فرهنگی، وام‌ها و حمایت‌هایی را در این زمینه ارائه می‌کند.
سرمایه مورد نیاز بسته به قدمت، میزان آسیب‌دیدگی و حجم بازسازی، نوع مصالح مورد استفاده و وسعت خانه متفاوت است؛ اما منابع مختلف در سال‌های اخیر، ارقامی بین 350 میلیون تا 15 میلیارد تومان را برای آن اعلام کرده‌اند. البته ممکن است رقم پایانی به کمتر یا بیشتر از این حدود هم برسد. اگر قصد مالک یا بهره‌بردار، تبدیل ملک به اقامتگاه یا رستوران باشد، احتمالاً هزینه بازسازی، میلیاردی می‌شود.
تاثیر برندسازی و رویدادهای خلاقانه در سطح درآمدها
در مقابل، درآمد حاصل از این خانه‌ها نیز به نوع و کیفیت خدمات، توان برندسازی و بازاریابی و موقعیت مکانی آنها بستگی دارد.
در صورتی که مالکان با بهره‌برداران خانه های سنتی و تاریخی آنها را به رستوران، اقامتگاه یا موزه‌های خاص تبدیل کرده باشند، درآمد آنها افزایش می‌یابد؛ به‌ویژه اگر بتوانند خدمات خود را به‌درستی در سطح ملی و بین‌المللی معرفی و گردشگر جذب کنند.
البته شرایط داخلی و بین‌المللی کشور، به‌ویژه کاهش سطح درآمد مردم از یک سو و تعداد اندک تورهای ورودی به ایران از سوی دیگر، کار فعالان گردشگری را سخت کرده و تعداد مسافران ایرانی و خارجی آنها را کاهش داده است. اما در همین وضعیت نیز برگزاری رویدادهای فرهنگی و خلاقانه یا فروش محصولات بومی می‌تواند ارزش اقتصادی خانه های تاریخی را برای مالکان یا بهره‌برداران آنها افزایش دهد.
توجه به این نکات در محاسبه ارزش اقتصادی خانه های تاریخی، در کنار اهمیت فرهنگی و معنوی آنها، می‌تواند در ترغیب مالکان این خانه‌ها به حفظ و مرمت میراث نیاکان، موثر باشد.
برای اطلاعات بیشتر مطالعه گزارش آسیب به هویت شهر با تخریب بافت تاریخی شیراز پیشنهاد می‌شود.
