از زباله تا تأمین سوخت؛ اقتصاد دایره‌ای در مسیر انرژی سبز

به گزارش تجارت نیوز، انباشت زباله‌های شهری و صنعتی در ایران به چالشی زیست‌محیطی و اقتصادی بدل شده است. فناوری تبدیل پسماند به سوخت (Refuse-Derived Fuel – RDF) یکی از راهکارهای نوینی است که می‌تواند همزمان دو بحران را کاهش دهد: کمبود سوخت فسیلی در صنایع سنگین و دفن بی‌رویه زباله. این رویکرد با بازیابی بخش خشک و غیرقابل بازیافت زباله، سوختی با ارزش حرارتی بالا تولید می‌کند که در کارخانه‌های سیمان، فولاد و نیروگاه‌ها قابل استفاده است. اجرای این طرح، ضمن کاهش انتشار متان و هزینه دفن، به تحقق اقتصاد دایره‌ای در کشور کمک می‌کند.

اصفهان؛ نخستین پایلوت RDF در ایران

در اصفهان کارخانه‌ای با ظرفیت روزانه ۸۰۰ تُن پسماند راه‌اندازی شده که حدود ۳۵ درصد از زباله خشک شهری را به RDF تبدیل می‌کند. این مجموعه با حمایت شهرداری و بخش خصوصی، امکان جایگزینی سالانه حدود ۴۵ هزار تُن سوخت فسیلی را برای کارخانه‌های سیمان منطقه فراهم کرده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که ارزش حرارتی سوخت تولیدی در حدود ۱۸ مگاژول بر کیلوگرم است و می‌تواند منجر به صرفه‌جویی بیش از ۲۰ میلیارد تومان در سال شود. با این حال، نبود تفکیک مبدأ و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل همچنان چالش اصلی پروژه است.

شیراز؛ هم‌افزایی بازیافت و تولید انرژی

پروژه RDF شیراز با مشارکت بخش خصوصی و سازمان مدیریت پسماند، گامی دیگر در جهت تبدیل زباله به انرژی است. در این طرح، پسماندهای خشک با استفاده از سامانه‌های خردکن و خشک‌کن صنعتی به سوخت جامد قابل احتراق تبدیل می‌شوند. ظرفیت سالانه این مجموعه حدود ۱۲۰ هزار تُن RDF برآورد شده و پیش‌بینی می‌شود با جایگزینی آن در صنعت سیمان، انتشار دی‌اکسیدکربن سالانه تا ۷۰ هزار تُن کاهش یابد. مقایسه با داده‌های وزارت نیرو نشان می‌دهد که استفاده از RDF در این مقیاس می‌تواند معادل صرفه‌جویی ۵ میلیون لیتر گازوئیل در سال باشد.

لهستان و ایتالیا؛ از پسماند تا سود صادراتی

در اروپا، کشورهایی مانند لهستان، آلمان و ایتالیا سالانه بیش از ۲۵ میلیون تُن RDF تولید می‌کنند که حدود نیمی از آن در کارخانه‌های سیمان سوزانده می‌شود. ارزش حرارتی RDF اروپایی در محدوده ۱۸ تا ۲۰ مگاژول بر کیلوگرم است و هر تُن آن در بازار بین ۷۰ تا ۹۰ یورو قیمت دارد. در ایتالیا، شرکت‌های بازیافت در سال ۲۰۲۴ حدود ۱.۳ میلیون تُن RDF به اتریش و آلمان صادر کردند و بیش از ۱۰۰ میلیون یورو درآمد ارزی کسب نمودند. این کشورها با ترکیب سه سیاست کلیدی افزایش مالیات دفن، یارانه تولید RDF و اعتبار کربنی، اقتصاد بازیافت حرارتی را سودآور کرده‌اند.

مسیر آینده؛ نیاز به سیاست پایدار و بازار تضمینی

تجربه بین‌المللی نشان می‌دهد که برای موفقیت پروژه‌های RDF، وجود سیاست پایدار، تفکیک زباله از مبدأ و قراردادهای بلندمدت فروش سوخت ضروری است. ایجاد بازار کربن داخلی، قیمت‌گذاری بر آلاینده‌ها و تعریف مشوق‌های سبز برای صنایع مصرف‌کننده RDF می‌تواند مسیر توسعه این فناوری را در ایران هموار کند. در نهایت، RDF نه‌تنها ابزاری برای مدیریت زباله است، بلکه می‌تواند به‌عنوان مدل اقتصادی جدیدی برای تولید انرژی پاک و تحقق واقعی اقتصاد دایره‌ای صنعتی در کشور مطرح شود.