به گزارش تجارت نیوز، سفر امیر قطر به تهران و مذاکرات روزهای گذشته وزرای خارجه روسیه و آمریکا در عربستان، مهمترین خبرهای هفته‌های اخیر منطقه خاورمیانه و چه بسا جهان بوده است. سفر نخست با هدف امکان میانجیگری دوحه در روابط تهران و دمشق و مذاکرات بعدی برای ایجاد آتش‌بس میان مسکو و کی‌یف در غیاب اصلی ترین بازیگران جنگ اوکراین یعنی کشورهای اروپایی و اوکراینی‌ها برگزار شد.

مذاکراتی که به نظر می‌رسد با بده و بستان‌هایی میان روسیه و آمریکا همراه بود. از یک سو اوکراین و از سوی دیگر ایران می‌توانند برگه‌هایی باشند که میان مقامات واشینگتن و مسکو مورد مبادله قرار گرفته‌اند. تجارت‌نیوز با محمدعلی سبحانی، مدیرکل اسبق امورخاورمیانه وزارت امورخارجه و سفیر اسبق کشورمان درر کشورهای لبنان و قطر، در این باره گفت‌وگویی انجام داده‌ که مشروح آن بدین شرح است.

***

هنوز هیچ مرجع رسمی میانجیگری عربستان در روابط میان ایران و آمریکا را تأیید نکرده است

* چندی پیش خبری در رابطه با امکان میانجیگری عربستان برای آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا منتشر شد. دیدگاه شما در این رابطه چیست؟ آیا در سیاست خارجی دولت جدید ترامپ، سعودی‌ها دارای جایگاه ویژه‌ای هستند؟

خبری که شما به آن اشاره می‌کنید گزارشی از شبکه خبری سی‌ان‌ان بود که در وبسایت این شبکه منتشر شد اما هنوز هیچ مرجع رسمی میانجیگری عربستان در روابط میان ایران و آمریکا را تأیید نکرده است. بعد هم باید توجه داشته باشید که ترامپ موضوعی را در مورد غزه بیان کرد که موجب نگرانی عربستان شد.

شکلی از کدورت میان عربستان و آمریکا به وجود آمده که دلیل آن هم اظهارات رئیس‌جمهور جدید آمریکا در رابطه با خواست واشینگتن برای کنترل غزه توسط ایالات متحده است.

کشور‌های عربی به طور کلی با این خواسته ترامپ که غزه به آمریکا تعلق داشته باشد موافق نیستند و معتقدند اظهارات ترامپ در رابطه با موضوع فلسطین و غزه با سیاست‌ها و دیدگاه‌های آن‌ها در مورد این منطقه همخوانی ندارد.

حجم تنش‌ها بین ایران و آمریکا افزایش پیدا کرده است

* به صورت کلی دیدگاه شما در مورد میانجیگری عربستان میان ایران و آمریکا چیست؟

برای حل مشکلاتی که میان ایران و آمریکا به وجود آمده است قرار بود که طرفین مذاکرات جدی با یکدیگر داشته باشند اما به دلیل دستور ترامپ در کارشکنی برای فروش نفت ایران و مطالبی که مطرح شد و همینطور اعلام موضع رهبر انقلاب مبنی بر اینکه با آمریکا مذاکره نمی‌کنیم چرا که مذاکره کردن را منطقی نمی‌دانیم حجم تنش‌ها میان ایران و آمریکا را افزایش داد.

اروپایی‌ها می‌ترسند که آمریکا بر سر موضوع اوکراین با روسیه معامله کند

* گفته می‌شود که مذاکرات عربستان با حضور وزرای خارجه آمریکا و روسیه و در غیاب نماینده اتحادیه اروپا برگزار می‌شود. آیا ماحصل این مذاکرات بدون حضور یکی از داعیه‌داران اصلی جنگ اوکراین و روسیه می‌تواند به نتیجه برسد؟

مذاکرات آمریکا با روسیه در مورد اوکراین موجب ایجاد اختلافات تند و شدیدی میان امریکا و اروپا شده است؛ به نظر می‌رسد بعد از گفت‌وگوی تلفنی مفصلی که ترامپ و پوتین داشتند، بر سر موضوعاتی با یکدیگر به توافق رسیده‌اند.

در ریاض هم به نظر می‌رسد وزرای خارجه آمریکا و روسیه علاوه بر اوکراین در رابطه با مباحثی چون غزه، روسیه و ایران مذاکراتی با یکدیگر داشته‌اند. نگرانی جدی در اروپا وجود دارد و اروپایی‌ها می‌ترسند که آمریکا بر سر موضوع اوکراین با روسیه معامله کند.

روس‌ها میانجی قابل اعتمادی میان ایران و سوریه نیستند/ کار را به قطری ها بسپاریم

ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که طی روز‌های گذشته هیأتی از ایران به مسکو سفر کرده بود و همگان گمان می‌کردند که این سفر برای پیگیری خواسته ایران نسبت به میانجیگری روسیه در روابط ایران و سوریه صورت گرفته است در حالی که اینطور نیست. به صورت کلی هم بنده به عنوان دیپلمات و کارشناس حوزه کشور‌های عربی و آفریقایی موافق نیستم که روسیه میان ایران و سوریه میانجیگری کند. کشور مناسب این کار را قطر می‌دانم که دارای رابطه حسنه‌ای هم با تهران و هم دمشق است.

ایران و امریکا باید به صورت مستقیم و بدون واسطه با یکدیگر مذاکره کنند

*یعنی ایران بخواهد که ‌امیر قطر میانجی روابط ما با سوریه باشد؟ البته گفته می‌شود در سفر امروز امیر قطر به تهران همین دستورکار مورد توجه قرار گرفته است.

اتفاقاً ما نباید بخواهیم. اساساً مقوله میانجیگری به این معنا است که اگر کشوری گمان کند مصلحت و منافعش در امر میانجیگری است آن را با دو سوی ماجرا مطرح می‌کند و در صورت تأیید این جایگاه، آن را برای حصول به نتیجه دنبال می‌کند. اما در مورد مذاکرات ایران و آمریکا اگر عربستان توصیه‌ای داشته باشد که با ایران یا امریکا مطرح کند که میانجیگری نیست.

علاوه براین قرار است ما خودمان گفت‌وگوی مستقیم و جدی با طرف آمریکایی داشته باشیم که در این رابطه هم باید ترامپ از موضوع سرسختش دست بکشد تا شرایط برای این مذاکره فراهم شود. این میانجیگری‌ها در صورتی که ایران و آمریکا بتوانند دیدگا‌هایشان را به یکدیگر نزدیک کنند نمی‌تواند ارزش خاصی داشته باشد.

الان در مورد سوریه که موضوع میانجیگری مطرح است به این دلیل است که در عین وجود سوتفاهمات فی مابین، هر دو طرف تمایلی برای برقراری رابطه و گفت‌وگو در راستای کاهش مشکلات دارند. اما از اینکه روس‌ها و امریکایی‌ها با سعودی‌ها پای میز مذاکره در مورد موضوعات منطقه ما بنشینند فهم خوشایندی حاصل نمی‌شود و می‌تواند با منافع ایران در تضاد باشد. مگر خود ما قادر به مذاکره با آمریکا نیستیم که کشور دیگری آن را انجام دهد. روسیه و عربستان و آمریکا از دیدگاه شما برای دستیابی به توافق پیرامون چه موضوعاتی پای میز مذاکره می‌نشینند؟

تمایل ترامپ برای اداره غزه با ناخشنودی اعراب همراه شده است

* موضوعات مورد پسند خودشان.

موضوعاتی که به ایران، سوریه، اوکراین و غزه مربوط باشد و مذاکرات پیرامون آن هم با هدف معامله و بده و بستان‌های سیاسی صورت می‌گیرد. ما نمی‌دانیم این کشور‌ها این هدف را با چه ابزاری دنبال می‌کنند و خواستشان برای به میان کشیدن موضوعاتی که به آن‌ها اشاره شد چیست؟

اشتباه است که ما از روسیه بخواهیم میان ما و سوریه میانجیگری کند. روسیه خود در سوریه متهم است و بَدش نمی‌آید از برگه ایران برای معامله با آمریکا استفاده کند و از امتیازات موردنظر خود در اوکراین برخوردار شود.

بعد هم به این موضوع توجه کنید که عربستان تحت فشار شدید اعراب و در نقطه بسیار خطرناکی قرار دارد. از این جهت که اگر ترامپ بخواهد دیدگاهی که در مورد غزه دارد را به مرحله اجرا برساند. سرریز فلسطینی‌های ساکن غزه باید به مصر بروند و مصر نیز به شدت با این موضوع مخالف است. این شرایط برای عربستان که خود را ‌ام‌القرای جهان اسلام می‌داند، خوشایند نیست. بنابراین گمان نمی‌کنم خود را درگیر موضوع جدیدی کند.

اما ممکن است عربستان بخواهد برای معامله بر سر غزه از برگه برنده کشور دیگری استفاده کند و با آمریکا و روسیه بده و بستان‌های خود را انجام دهد. هر کشوری مایل است که برای دستیابی به منافع خود از برگه بازی کشور‌های مختلف استفاده کند و ما تا جایی که خودمان می‌توانیم مشکلاتمان را حل کنیم نباید اجازه دهیم که کشور‌های دیگر از این شرایط سواستفاده کنند.

باید توجه داشته باشید دیدگاه‌های ترامپ برای اداره غزه حتی از سوی خود اسرائیلی‌ها هم مطرح نشده است؛ تمایل آمریکا برای در اختیار گرفتن اداره غزه موجب شده است اعراب به شدت در موضع ضعف قرار بگیرند.

دولت جدید آمریکا رویه‌ای غیر مسالمت‌آمیز در قبال تمامی کشور‌های جهان در پیش گرفته‌ است

* به نظر می‌رسد ترامپ جایگاه ویژه‌ای برای سعودی‌ها در دولت جدیدش در نظر گرفته است.

ترامپ و دولت جدید آمریکا رویه‌ای غیر مسالمت‌آمیز در قبال تمامی کشور‌های جهان در پیش گرفته‌اند. رویه‌شان در برابر اروپا را ببینید! رفتارشان در برابر کانادا را دیدید! این کشور‌ها به صورت سنتی متحدان آمریکا به شمار ‌می‌روند. اتفاقاً در آینده با اعراب نیز بر سر همین موضوع غزه به اختلاف نظر خواهد رسید.

* در مورد موضوع جابه‌جایی مردم غزه؟

بله در مورد این موضوع. اما در مورد جایگاه ویژه بن سلمان در سیاست خاورمیانه‌ای دولت جدید آمریکا هم معتقد هستم هنوز زود است که در این رابطه اظهارنظر کنیم. اما اگر عربستان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شد می‌توان در زمان خود، آن را از زوایای مختلف بررسی کرد. باید توجه داشت که همیشه عربستان و آمریکا رابطه حسنه‌ای با هم داشته‌اند. ترامپ هم همیشه انتظاراتی از سعودی‌ها داشته است.

برگه بازی هیچ کشوری برای بده و بستان سیاسی با آمریکا نشویم

* در مورد مذاکرات ایران و آمریکا موضع شما گفت‌وگو‌های مستقیم و بی‌واسطه است؟

بله! ما هیچگاه نباید امتیازی را به کشور‌های دیگر مخصوصاً به کشور‌هایی که از ما به عنوان برگ برنده‌شان در پای میز مذاکره استفاده می‌کنند بدهیم؛ می‌خواهد عربستان باشد یا روسیه. این کشور‌ها ممکن است خواسته‌ای از آمریکا داشته باشند و در پای میز مذاکرات ما، خواسته خودشان را پیگیری کنند و ما را تبدیل به برگه بازی کنند.

در مورد سوریه هم بعید است وزارت خارجه متقاضی میانجیگری روس‌ها میان ایران و سوریه باشد. اگر چنین باشد اشتباه است هرچند که مشورت اشکالی ندارد.

شرایط امروز جهان به گونه‌ای است که باید مراقب باشیم وجه‌المصالحه قدرت‌های بزرگ قرار نگیریم. توجه به تاریخ یک صد سال گذشته و جنگ‌های اول و دوم جهانی که تنها موجب متضرر شدن ایران شد هم راهنمای درخور توجهی برای ما است.

این موضوعات بسیار پیچیده هستند و مقامات ایرانی باید اهتمام ویژه‌ای به آن‌ها داشته باشند و اجازه ندهند کشورمان برگه بازی کشور و یا فرد خاصی شوند.