به گزارش تجارت نیوز، تشدید بحران آب در کشور، مسئولان را به راه‌اندازی پویش‌های مختلفی برای دعوت مردم به صرفه‌جویی در مصرف آب وا داشته است. رسانه‌های دولتی، مسئولان و نهادهای فرهنگی بارها از شهروندان خواسته‌اند تا با اقداماتی ساده همچون کاهش مدت زمان دوش گرفتن، استفاده کمتر از شیلنگ در شست‌وشو یا بستن شیر آب هنگام مسواک زدن در مدیریت بحران آب سهیم باشند.
در جدیدترین اقدام، وزارت نیرو پویش «20 در 30» را در دستور کار قرار داده است. این پویش به دنبال آن است تا با تولید محتواهای متناسب با مدیریت مصرف آب، هر شهروند را به صرفه‌جویی روزانه 20 لیتر و ماهانه 1200 بطری نیم لیتری آب دعوت و ترغیب کند.
این توصیه‌ها گرچه در ظاهر منطقی و لازم به نظر می‌رسند، اما پرسشی مهم را مطرح می‌کنند، آیا صرفه‌جویی فردی می‌تواند پاسخگوی بحران گسترده و ریشه‌دار کمبود آب باشند؟
سهم 8.64 درصدی آب شرب از کل مصرف آب کشور
آمار وزارت نیرو نشان می‌دهد سهم آب شرب و خدمات از کل مصرف آب کشور تنها 8.64 درصد است. در مقابل، 76.8 درصد از منابع آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود؛ آن هم در شرایطی که بخش عمده‌ای از این مصارف با روش‌های آبیاری سنتی و الگوهای کشت نامتناسب با اقلیم انجام می‌گیرد.
بنابراین حتی اگر تمام خانواده‌ها صرفه‌جویی حداکثری داشته باشند، تاثیر آن در مقایسه با اتلاف منابع در بخش‌های دیگر بسیار کمتر است.
مطابق نمودارهای بالا، بخش کشاورزی با سهم 76.8 درصدی، بیشترین میزان مصرف آب را به خود اختصاص داده و سهم آب شرب و خدمات تنها 8.64 درصد است.
فرهنگ‌سازی یا تصمیم‌گیری‌های کلان؟
بخش کشاورزی، بیشترین میزان مصرف آب را به خود اختصاص داده است. این بخش به طور عمده از روش‌های سنتی آبیاری استفاده می‌کند. از سوی دیگر، محصولاتی مانند برنج در استان‌های کم‌آبی همچون خوزستان کاشت می‌شوند. آیا مصرف آب این بخش با راه‌اندازی کمپین و پویش کاهش مییابد یا نیازمند سیاستگذاریهای کلان است؟
گسترش سدسازی در مناطق گرم و کم‌بارش، توسعه صنایع آب‌بر در مناطق خشک، حفر بی‌رویه چاه‌های غیرمجاز، توسعه کشاورزی در مناطق کم‌آب و فقدان نظارت دقیق بر منابع آب زیرزمینی، از جمله مصادیق مدیریت نادرست منابع آبی است.
نتایج این رویکردها را می‌توان در خشک شدن رودخانه‌ها، نابودی تالاب‌ها، افت سطح آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین مشاهده کرد.
واقعیت آن است که بحران آب در ایران، تنها با اقدامات فردی یا تبلیغات رسانه‌ای حل نمی‌شود. به بیان دیگر، گرچه صرفه‌جویی در مصرف آب اقدامی ضروری است و به مسئولیت‌پذیری شهروندان در برابر منابع کمیاب کمک می‌کند، اما این صرفه‌جویی نمی‌تواند بحران آب را حل کند. دلیل این امر پایین بودن سهم آب شرب از کل میزان مصرف آب است.
اصلاح شیوه‌های آبیاری، ممنوعیت کشاورزی در استان‌های کم‌آب، جایگزین کردن شغل مناسب برای کشاورزان مناطق مزبور و… از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند در زمینه کاهش مصرف آب بخش کشاورزی به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب کشور صورت گیرد.
حل این معضل نیازمند اصلاحات ساختاری در نظام حکمرانی آب، بازنگری در سیاست‌های کشاورزی و صنعتی، و ارتقای بهره‌وری مصرف در بخش‌های پرمصرف است. همچنین ضروری است که نظام تصمیم‌سازی کشور با متخصصان حوزه آب، اقلیم، محیط زیست و جوامع محلی مشارکت کند و نگاه بلندمدت داشته باشد.
صرفه‌جویی فردی ارزشمند است، اما نباید بهانه‌ای برای سلب مسئولیت از نهادهای تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار تلقی شود. نقش مردم در فرهنگ‌سازی و همراهی با سیاست‌های کلان انکارناپذیر است، اما مسئولیت اصلی در حل بحران آب بر دوش حاکمیت، نهادهای اجرایی و برنامه‌ریزان کشور است. به نظر می‌رسد حل این بحران، بدون عزم سیاسی و شفافیت در حکمرانی، ممکن نیست.
برای مطالعه بیشتر گزارش مشکل آب با افزایش قیمت حل می‌شود؟ را در تجارت‌نیوز بخوانید.
