به گزارش تجارت نیوز، میدان گازی چالوس در بخش ایرانی دریای خزر، یکی از مهم‌ترین اکتشافات ایران در سال 2021 به حساب می‌آید که قرار بود با همکاری ایران، روسیه و چین توسعه یابد. این میدان گازی به‌ویژه از آن جهت اهمیت دارد که ذخایر آن به‌طور بالقوه می‌تواند حدود ۷.۱ تریلیون مترمکعب گاز را شامل شود که این میزان معادل نصف ذخایر میدان پارس جنوبی است.
آن طور که اویل پرایس گزارش داده، این ذخایر می‌تواند حدود ۲۰ درصد از نیاز گازی اروپا را تامین کند و همچنین به‌طور قابل‌توجهی در تحولات ژئوپلیتیکی منطقه تاثیرگذار باشد. توسعه‌دهنده اصلی میدان گازی چالوس، شرکت اکتشاف و تولید خزر ایران معرفی شده است، اما کمک‌های فنی و مالی نیز از سوی روسیه و چین صورت می‌گیرد.
اویل پرایس همچنین مدعی شد که قرارداد ۲۰ ساله ایران و روسیه در سال 2024 نهایی شده است. در مورد میدان گازی چالوس که یکی از بندهای مهم این قرارداد است، شرکت‌های روسی گازپروم و ترانس‌نفت، به‌طور مشترک ۴۰ درصد از پروژه را به عهده دارند. شرکت‌های چینی CNPC و CNOOC نیز ۲۸ درصد سهم دارند و شرکت اکتشاف و تولید خزر ایران ۲۵ درصد و هفت درصد باقی‌مانده سهم قرارگاه خاتم‌الانبیا از پروژه است.
توافق ۲۰ ساله ایران و روسیه، شامل همکاری‌های گسترده در زمینه‌های انرژی، امنیتی، نظامی و دفاعی بود. این توافق به‌ویژه در بخش انرژی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا روسیه به‌عنوان شریک اصلی، اولویت استخراج منابع گازی از میدان چالوس در دریای خزر را به‌دست می‌آورد. ادعاهای بیان‌شده مربوط به اویل پرایس است و مسئولان این موضوعات را تائید یا تکذیب نکرده‌اند.
شرکت نفت خزر، وجود میدان گازی چالوس را در شهریور 1400 به طور کلی انکار کرد. شرکت نفت خزر درباره مطالب مطرح‌شده در نشریه اویل پرایس اعلام کرد هیچ‌گونه اطلاعی از مذاکرات و توافقات ادعایی آن رسانه درباره منابع هیدروکربوری خزر جنوبی با کشورهای چین و روسیه نداشته است که در این زمینه تکذیبیه کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، قابل استناد و بهره‌برداری برای مخاطبان است. همچنین آن‌ها وجود میدان گازی را منکر شدند و از ساختار گازی چالوس نام بردند.
اما پس از چند سال، اویل پرایس بار دیگر این موضوع را مطرح کرد و از نهایی شدن قرارداد 20 ساله و اعطای امتیاز توسعه میدان گازی چالوس به روسیه سخن به میان آورد. تاکنون تکذیبیه مجددی از سوی مسئولان مطرح نشده و باید دید شفاف‌سازی در این زمینه صورت می‌گیرد یا خیر؟
چالوس ایران را به بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گاز در جهان تبدیل می‌کند!
آن‌طور که منابع ایرانی و روسی اعلام کرده‌اند، میدان چالوس حدود ۳.۵ تریلیون مترمکعب گاز در ذخایر خود دارد. این میزان معادل حدود یک‌چهارم از ۱۴.۲ تریلیون مترمکعب گاز موجود در میدان گاز بزرگ پارس جنوبی ایران است که حدود ۴۰ درصد از ذخایر گاز کل ایران را تشکیل می‌داد.
اما اکنون، طبق گزارش‌های اویل پرایس، پس از مطالعات بیشتر توسط روسیه، کشف چالوس به‌عنوان یک میدان دوقلو در نظر گرفته می‌شود که دو میدان چالوس بزرگ و کوچک را در بر می‌گیرد. میدان «چالوس بزرگ» ۵.۹ تریلیون مترمکعب گاز در ذخایر خود دارد و میدان «چالوس کوچک» ۱.۲ تریلیون مترمکعب گاز که مجموعا رقم ۷.۱ تریلیون مترمکعب گاز را به دست می‌دهد.
بنابراین، تخمین‌های جدید چالوس موجب می‌شود که در پی کشف چالوس، ایران به بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گاز در جهان تبدیل شود.
تقابل ایران و روسیه بر سر میدان گازی چالوس
پروژه میدان گازی چالوس نه‌تنها یک سرمایه‌گذاری عظیم اقتصادی است، بلکه از نظر ژئوپلیتیکی نیز تاثیرات زیادی دارد. پس از جنگ روسیه و اوکراین، موضوع جایگزین شدن گاز روسیه برای اروپا مطرح شد.
با استخراج و بهره‌برداری از این میدان گازی، مزیت ایران در صادرات گاز به اروپا می‌توانست بار دیگر نمایان شود. اما به نظر می‌رسد که روسیه تلاش‌های بسیاری انجام داده است که امتیاز بهره‌برداری از این میدان نصیب خود شود.
قرارداد 20 ساله انعقادشده و سهم شرکت‌های روسی از این میدان گازی، خود گویای شرایط است. آن طور که اویل پرایس گزارش داده، در بخش انرژی، این توافق جدید به روسیه حق اولویت استخراج در بخش ایرانی دریای خزر، از جمله میدان چالوس که پتانسیل بسیار زیادی دارد را اعطا می‌کند.
این امر به روسیه کمک می‌کند تا نفوذ خود در بازار انرژی اروپا را حفظ کرده و از رقابت کشورهای دیگر مانند ایران با تامین گاز برای اروپا جلوگیری کند. این تحولات نه تنها بر بازار انرژی تاثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند منجر به تغییرات عمده‌ای در سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی شود.
میدان گازی چالوس چه تاثیری برای ایران می‌تواند داشته باشد؟
توسعه میدان گازی چالوس می‌تواند مزیت‌هایی برای ایران داشته باشد. آن طور که اویل پرایس مدعی شده، میادین مشترک نفتی ایران و عراق مدت‌هاست که به تهران این امکان را داده است تا از تحریم‌های اعمال‌شده علیه بخش کلیدی نفت خود عبور کند. ایران از طریق مشخص نبودن مالکیت نفت و به اسم نفت عراق، توانسته بخشی از تحریم‌ها را دور بزند.
مطابق ادعای اویل پرایس، حق اولویت استخراج روسیه در این میدان گازی، می‌تواند روند صادرات گاز ایران را هم بهتر کند. اما نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد، احتمال سوءاستفاده روسیه است. روسیه قصد ندارد که مزیت صادراتی خود را به ایران واگذار کند و اگر این توافق به سطح رقابت کشیده شود، قطعا شرایط دیگری رقم می‌خورد.
همچنین لازم به ذکر است که استانهای شمالی کشور، به دلیل اتمام قرارداد گازی ایران با ترکمنستان و ضعف زیرساخت‌های انتقال گاز با مشکل کمبود گاز روبه‌رو شوند. توسعه میدان گازی مذکور می‌تواند در تامین گاز مورد نیاز آن‌ها نقش مهمی داشته باشد. اما باید دید عطش صادرات در عین وجود ناترازی در داخل کشور، سرانجام به اتمام می‌رسد یا خیر؟
ایران می‌تواند با دسترسی به فناوری‌های پیشرفته از روسیه و چین و با بهره‌برداری از ذخایر عظیم گاز خود، نقشی کلیدی در تحولات انرژی جهانی ایفا کند و همچنین زیرساخت‌های گازی خود را توسعه ببخشد. اما این امر مشروط به همکاری درست و همه‌جانبه کشورهای مذکور با ایران است. چراکه در صورت انحصار حق بهره‌برداری بیم آن می‌رود که هیچ مزیتی به ایران نرسد.
این توافق‌ها و همکاری‌های استراتژیک تاثیر زیادی بر توازن قدرت در منطقه، به ویژه در روابط ایران با غرب و سایر بازیگران جهانی دارد. میدان گازی چالوس با توجه به موقعیت جغرافیایی آن در بخش ایرانی دریای خزر و ذخایر عظیم گازی که در خود دارد، می‌تواند اثرات ژئوپلیتیکی قابل توجهی داشته باشد.
ذخایر عظیم گاز میدان چالوس می‌تواند ایران را به یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان گاز طبیعی جهان تبدیل کند. این امر به ایران این امکان را می‌دهد که نقش خود را در بازار انرژی جهانی و به‌ویژه در تامین انرژی اروپا تقویت کند. در نتیجه، ایران ممکن است به‌عنوان یک رقیب جدی برای روسیه در عرضه گاز به اروپا شناخته شود.
روسیه گاز ایران را در راستای حذف رقبای خود برداشت می‌کند؟
روسیه که از مدت‌ها پیش کنترل بخش بزرگی از عرضه گاز به اروپا را در دست دارد، نگران است که با توسعه منابع گازی ایران، سلطه خود بر بازار انرژی اروپا تضعیف شود. این موضوع می‌تواند منجر به تنش‌های بیشتر بین ایران و روسیه شود، به‌ویژه که روسیه به‌طور کلی تلاش دارد تا از هرگونه رقابت در بازار انرژی جلوگیری کند.
با توجه به توافق جدید میان ایران و روسیه در زمینه توسعه میدان گازی چالوس و دیگر پروژه‌های مشترک، این همکاری‌ها ممکن است روابط دو کشور را در زمینه‌های مختلف تقویت کند. روسیه به‌ویژه از دسترسی به منابع انرژی ایران بهره‌برداری می‌کند و از این طریق می‌تواند کنترل بیشتری بر منابع انرژی در دریای خزر و منطقه داشته باشد.
همچنین لازم به ذکر است که میدان چالوس در بخش ایرانی دریای خزر قرار دارد و این مسئله می‌تواند روابط ایران با دیگر کشورهای این منطقه مانند روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان را تحت تاثیر قرار دهد. این کشورها نیز ممکن است به‌دنبال سهم بیشتری از منابع انرژی دریای خزر باشند و ایران را در زمینه حقوق بهره‌برداری از این منابع به چالش بکشند.
توسعه میدان گازی چالوس می‌تواند رقابت میان کشورهای مختلف در منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی را شدت ببخشد. کشورهایی مانند ترکمنستان و آذربایجان که در گذشته از میدان‌های مشترک با ایران در دریای خزر بهره‌برداری می‌کردند، ممکن است نگران باشند که افزایش تولید گاز در ایران منجر به کاهش سهم آن‌ها از بازارهای انرژی شود.
با این حال تمامی موارد بیان‌شده مشروط به آن است که حق استخراج از این میدان متعلق به روسیه نباشد، چراکه در صورت وجود انحصار در این زمینه، روسیه می‌تواند تمام منافع این میدان گازی را به نفع خود کند.
آن طور که روزنامه هم‌میهن، در فروردین ماه سال جاری به نقل از عبدالله باباخانی، کارشناس انرژی، نوشت: روسیه اولین حق استخراج در بخش دریای خزر ایران از جمله چالوس را به دست آورد و نفوذ خود را بر صادرات و قیمت‌گذاری گاز ایران افزایش داد. با این حال، توسعه این پروژه به شدت به کمک‌های فنی و مالی روسیه و چین متکی است، زیرا ایران در شرایط تحریم‌های کنونی فاقد ظرفیت برای بهره‌برداری مستقل از این ذخایر است.
باید دید درنهایت این میدان گازی منفعتی برای مردم به همراه دارد یا صرفا در جریان بازی قدرت‌ها امتیازاتی رد و بدل می‌شود؟
برای مطالعه بیشتر گزارش ایران برای صادرات گاز به روسیه باج داده؟ را در تجارت‌نیوز بخوانید.
