تابلو خوانی، روان‌شناسی و رفتار شناسی بازار بورس و مدیریت سرمایه

تابلو خوانی ، روان‌شناسی و رفتارشناسی بازار بورس به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فاکتورهای تحلیلی جهت خرید و فروش سهام می‌بایست مدنظر هر تحلیلگری قرار گیرد.

خیلی از معامله‌گران بازار سرمایه با تحلیل‌های بنیادی (فاندامنتال) و تکنیکال آشنا هستند اما به دلیل عدم توجه به تابلو خوانی، روان‌شناسی و رفتارشناسی بازار، نمی‌توانند تحلیل دقیق و کاملی از روند سهم داشته باشند که این موضوع به دلیل نداشتن تجربه‌ی کافی در بازار است.

هم‌چنین، اصول سبدگردانی و مدیریت پرتفوی یکی از موضوعات مهمی است که در مدیریت سرمایه‌گذاری، مالی و ریسک می‌بایست مدنظر قرار داد.

دکتر میثم محمدی، مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه، در این مطلب مهم‌ترین نکات تابلو خوانی، روان‌شناسی و رفتار شناسی بازار بورس و مدیریت سرمایه را که از ارکان اصلی تحلیل بازار سرمایه می‌باشند و آشنایی و یادگیری آن‌ها به‌اندازه‌ی تحلیل بنیادی و تکنیکال مهم است، بیان می‌کند.

بیش از 100 نکته‌ی مهم و کاربردی در تابلو خوانی، روان‌شناسی و رفتار شناسی بازار بورس و مدیریت سرمایه :

1. شرکت‌هایی که زمینه‌ی فعالیت یکسان و دارایی‌های تقریبا برابری داشته باشند، در بلندمدت ارزش بازارشان به هم نزدیک خواهد شد.
2. خرید و فروش حقوقی‌ها دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد، مانند خرید و فروش دستوری، کد به کد، شناسایی سود در روند صعودی، خرید پلکانی در روند نزولی، پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان و… لذا تحلیل دقیق خرید و فروش آن‌ها کاری دشوار و احتمال خطا در تحلیل بالاست.
3. فروش حقوقی‌ها در روند صعودی می‌تواند باعث رشد بیشتر سهم و خرید آن‌ها در روند نزولی باعث افت بیشتر سهم شود. هرگز معیار اصلی تحلیل خرید و فروش خود را تحلیل حقوقی‌های بازار قرار ندهید. حقوقی‌ها ترجیح می‌دهند در روند صعودی به‌صورت پله‌ای بفروشند و تا فروش آن‌ها تمام نشود، می‌توان به رشد سهم امیدوار بود و در روند نزولی به‌صورت پله‌ای خرید می‌کنند و تا خریدشان تمام نشود، نمی‌توان انتظار رشد سهم را داشت.
4. سهامداران حقیقی با نیت سود کردن وارد سهام می‌شوند و با نیت سیو سود یا ضرر نکردن از سهام خارج می‌شوند. پس رفتار سهامداران حقیقی تحلیل‌پذیرتر است.
5. «معمولا» سهام با ورود پول حقیقی‌های قدرتمند رشد می‌کند و با خروج پول آن‌ها افت می‌کند.
6. «قدرت خریداران حقیقی» یعنی «حجم خرید خریداران حقیقی» تقسیم بر «تعداد خریداران حقیقی» که برابر است با «متوسط خرید هر حقیقی»
7. «قدرت فروشندگان حقیقی» یعنی «حجم فروش فروشندگان حقیقی» تقسیم بر «تعداد فروشندگان حقیقی» که برابر است با «متوسط فروش هر حقیقی»
8. سرانه خرید هر حقیقی یعنی «متوسط خرید هر حقیقی» ضربدر «قیمت پایانی»
9. سرانه فروش هر حقیقی یعنی «متوسط فروش هر حقیقی» ضربدر «قیمت پایانی»
10. نسبت خریدار به فروشنده‌ی حقیقی یعنی «متوسط خرید هر حقیقی» تقسیم بر «متوسط فروش هر حقیقی»؛ هر چه جواب بیشتر از 1 شود، قدرت خریدار حقیقی بیشتر از قدرت فروشنده‌ی حقیقی است و در صورتی که جواب کمتر از 1 شود، یعنی قدرت فروشنده‌ی حقیقی بیشتر از قدرت خریدار حقیقی است.
11. نسبت خریدار به فروشنده‌ی حقیقی بیشتر از 1 یعنی «ورود پول حقیقی»
12. نسبت خریدار به فروشنده‌ی حقیقی کمتر از 1 یعنی «خروج پول حقیقی»
13. «کد به کد حقوقی به حقیقی» یعنی بیش از 50 درصد حجم معاملات را حقوقی‌ها فروشنده و بیش از 50 درصد حجم معاملات را حقیقی‌ها خریدار باشند که در این صورت سیگنال (اتفاق) مثبتی در تابلوی سهم محسوب می‌شود.
14. «کد به کد حقیقی به حقوقی» یعنی بیش از 50 درصد حجم معاملات را حقیقی‌ها فروشنده و بیش از 50 درصد حجم معاملات را حقوقی‌ها خریدار باشند که در این صورت سیگنال (اتفاق) منفی‌ای در تابلوی سهم محسوب می‌شود.
15. افزایش نامتعارف «تعداد» خریداران حقوقی (صرف‌نظر از درصد خریدشان)، سیگنالی مثبت و افزایش نامتعارف «تعداد» فروشندگان حقوقی (صرف‌نظر از درصد فروش‌شان)، سیگنالی منفی محسوب می‌شود؛ زیرا نشان دهنده‌ی‌ اجماع نظر تحلیلگران آن‌هاست. این افزایش نامتعارف برای هر شرکتی متفاوت است و باید با سابقه‌ی معاملات‌شان مقایسه شود.
16. ترتیب قوی‌ترین فاکتورهای ورود پول حقیقی در تابلو خوانی (سیگنال مثبت):
    1. قدرت خریداران حقیقی + کد به کد حقوقی به حقیقی + افزایش نامتعارف تعداد خریداران حقوقی
    2. قدرت خریداران حقیقی + کد به کد حقوقی به حقیقی
    3. قدرت خریداران حقیقی + افزایش نامتعارف تعداد خریداران حقوقی
    4. قدرت خریداران حقیقی
17. فاکتورهای ورود پول هوشمند (Smart Money) حقیقی در تابلو خوانی (سیگنال مثبت خرید):
    1. ورود پول حقیقی
    2. افزایش حجم معاملات بیش از میانگین حجم ماه
    3. قیمت آخرین معامله بیشتر از قیمت پایانی
    4. قیمت آخرین معامله در بازه‌ی مثبت روز
18. ترتیب قوی‌ترین فاکتورهای خروج پول حقیقی در تابلو خوانی (سیگنال منفی)
    1. قدرت فروشندگان حقیقی + کد به کد حقیقی به حقوقی + افزایش نامتعارف تعداد فروشندگان حقوقی
    2. قدرت فروشندگان حقیقی + کد به کد حقیقی به حقوقی
    3. قدرت فروشندگان حقیقی + افزایش نامتعارف تعداد فروشندگان حقوقی
    4. قدرت فروشندگان حقیقی
19. فاکتورهای خروج پول هوشمند (Smart Money) حقیقی در تابلو خوانی (سیگنال منفی فروش):
    1. خروج پول حقیقی
    2. افزایش حجم معاملات بیش از میانگین حجم ماه
    3. قیمت آخرین معامله کمتر از قیمت پایانی
    4. قیمت آخرین معامله در بازه‌ی منفی روز
20. هر شکست واقعی با حجم متعارف بالایی رخ می‌دهد. (افزایش حجم معاملات بیش از میانگین حجم ماه)
21. افزایش نامتعارف حجم معاملات (چندین برابر میانگین حجم ماه) نشان دهنده‌ی رخ دادن اتفاقی مهم در سهم است که می‌تواند هم سیگنال مثبت و هم سیگنال منفی باشد؛ لذا می‌بایست با دقت بیشتری معاملات سهم را زیرنظر داشت.
22. در انتهای روند صعودی بازار، اگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری «در سهام» (به‌عنوان مثال: آگاس) از مثبت به منفی رفتند و حجم معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری «درآمد ثابت» (به‌عنوان مثال: امین یکم) به‌میزان بااهمیت و نامتعارفی بالا رفت، یعنی احتمالا اصلاح در پیش خواهیم داشت…
    در انتهای روند نزولی (اصلاحی) بازار، اگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری «در سهام» از منفی به مثبت رفتند و حجم معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری «درآمد ثابت» به‌میزان بااهمیت و نامتعارفی بالا رفت، یعنی احتمالا به پایان اصلاح نزدیک می‌شویم…
    صندوق‌های سرمایه‌گذاری «در سهام»، خودشان خریدار و فروشنده‌ی شرکت‌ها هستند و رفتارشان زودتر سیگنال می‌دهد.
23. اصلاح با ریزش فرق دارد؛ اصلاح یعنی افت مقطعی قیمت جهت استراحت در یک روند صعودی، اما ریزش به معنای تغییر روند کلی از صعودی به نزولی است.
24. معمولا خیلی از افراد در «اصلاح زمانی روندهای صعودی»، ضررهای سنگینی می‌کنند؛ به این دلیل که در مثبت‌ها به امید ادامه‌ی روند صعودی بازار، می‌خرند و در منفی‌ها از ترس افت بیشتر، می‌فروشند؛ یعنی بالا می‌خرند، پایین می‌فروشند! در صورتی که می‌بایست در این شرایط برعکس عمل کنند و در منفی‌ها خریدار باشند.
25. در روندهای صعودی بازار، با افزایش قیمت، حجم معاملات می‌بایست افزایش یابد و با کاهش قیمت در اصلاح‌های روند صعودی، حجم معاملات می‌بایست کاهش یابد.
26. در صورتی که در روندهای صعودی بازار، با افزایش قیمت، کاهش حجم معاملات را داشته باشیم، می‌تواند نشان دهنده‌ی کاهش قدرت روند و آغاز اصلاحی از روند صعودی باشد.
27. در صورتی که در اصلاح‌های روندهای صعودی بازار، با کاهش قیمت، افزایش حجم معاملات را داشته باشیم، می‌تواند نشان دهنده‌ی شروع روند نزولی باشد.
28. در روندهای نزولی بازار، با کاهش قیمت، حجم معاملات می‌بایست افزایش یابد و با افزایش قیمت در اصلاح‌های روند نزولی، حجم معاملات می‌بایست کاهش یابد.
29. در صورتی که در روندهای نزولی بازار، با کاهش قیمت، کاهش حجم معاملات را داشته باشیم، می‌تواند نشان دهنده‌ی کاهش قدرت روند و آغاز اصلاحی از روند نزولی باشد.
30. در صورتی که در اصلاح‌های روندهای نزولی بازار، با افزایش قیمت، افزایش حجم معاملات را داشته باشیم، می‌تواند نشان دهنده‌ی شروع روند صعودی باشد.
31. اولین اولویت در بازارهای مالی، حفظ سرمایه است.
32. کلید موفقیت در سرمایه‌گذاری، صبر کردن است. گاهی سخت‌ترین کاری که باید انجام دهید، انجام ندادن هیچ کار است.
33. تا زمانی که سهمی را نفروشید، هیچ سود یا زیانی نکرده‌اید.
34. همواره سعی کنید چند قدمی با کفش‌های سهم راه بروید تا آن را بیشتر بشناسید. جهت بررسی و خرید هر سهمی می‌بایست مدتی رفتار سهامداران و نوع معاملات آن را زیر نظر داشت تا با شناخت بیشتری تصمیم‌گیری کرد.
35. هر سهم رفتار خاص خودش را دارد و هرگز نباید با سهم دیگری مقایسه شود.
36. در بازار سرمایه (بورس)، بازار خودش را با تحلیل ما وفق نمی‌دهد؛ ما باید تحلیل‌مان را با شرایط بازار وفق دهیم.
37. سهام جا مانده از رشد بازار، تا زمانی که دلیل بنیادی نداشته باشند، الزامی برای جبران این عقب ماندگی ندارند.
38. در سرمایه‌گذاری فراموش نکنیم، نهالی که امروز کاشته می‌شود، فردا ثمر نمی‌دهد! آیا خانه‌ای را که امروز جهت سرمایه‌گذاری در بازار مسکن می‌خرید، فردا آگهی فروشش را می‌زنید؟ آیا با افزایش یا کاهش قیمت طلا، هر روز طلاهایتان را در طلا فروشی، می‌فروشید؟ جهت سرمایه‌گذاری همواره دید بلندمدت را در اولویت قرار دهید. همیشه سودهای اصلی نصیب سرمایه‌گذاران بلندمدتی می‌شود.
39. هیچ کسی با دید کوتاه‌مدت یا نوسان‌گیری در بازار سرمایه، پولدار نمی‌شود. بازار بورس جهت سرمایه‌گذاری و سهامداری‌ست، نه سهام‌بازی و سفته‌بازی.
40. از این شاخه به آن شاخه نپرید. 5 درصد مثبت شستا و فولاد فرقی ندارد. سهام خوب‌تان را جهت خرید سهمی که به ظاهر بهتر است، نفروشید.
41. هرگز نمی‌شود همه‌ی سود بازار را گرفت؛ هر روز سهم جدیدی که مناسب سرمایه‌گذاری باشد، پیدا می‌شود. پس به استراتژی معاملاتی و اهداف قیمتی سهم خود پایبند باشید.
42. سه تا هفت سهم در سبد خود داشته باشید. اگر سرمایه‌ی جدیدی وارد کردید، در صورت امکان همان سهام قبلی خود را در نقطه‌ای مناسب مجدد خرید کنید؛ اگر سهام قبلی شرایط مناسب خرید نداشتند، سهام جدیدی بخرید و در صورتی که تعداد سهام‌تان از حد نرمال بیشتر شد، اصلاحات بازار، بهترین فرصت جهت اصلاح سبد و کم و زیاد کردن تعداد سهام است.
43. تک سهم نشوید و تنوع در سرمایه‌گذاری را به‌عنوان یک اصل همیشه رعایت کنید. تنها در صورتی می‌توان با قبول ریسک، تک سهم شد که رانت اطلاعاتی «معتبر» داشته باشید یا به تحلیل شخصی خود 100 درصد اطمینان داشته باشید.
44. هیچ تحلیل قطعی و 100 درصدی در بازار وجود ندارد. همه‌ی تحلیل‌ها می‌توانند بر اساس شرایطی خاص با شکست مواجه شوند.
45. در صورت نیاز به پول یا شروع روند نزولی بازار، همیشه اول بدترین سهم خود را بفروشید؛ سهمی که بیشترین میزان ضرر و یا کم‌ترین سود را در سبد شما دارد؛ زیرا اصل سرمایه در خطر است.
46. نظم معاملاتی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فاکتورهای سرمایه‌گذاری رعایت کنید. یک معامله‌گر حرفه‌ای همواره نظم معاملاتی خاصی دارد که به آن پایبند است.
47. رشد یا افت شاخص‌های بورس را همواره درصدی بررسی کنید، نه واحدی.
48. هرگز چاقوی در حال افتادن را نگیرید. اگر سهمی در حال ریزش بود، اجازه دهید کامل ریزش کند، سپس در کف قیمتی خرید کنید.
49. با پول خودتان خرید کنید؛ پولی که در آینده‌ی نزدیک به آن نیاز ندارید. هرگز سرمایه‌های اصلی زندگی (خانه و ماشین) و فرش زیر پایتان را وارد بورس نکنید.
50. به یک سهم تعصب نشان ندهید و ناز هیچ سهمی را نخرید! سهام باید ناز شما را بکشند تا روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنید. وقتی تصمیمی اشتباه می‌گیرید، آن را قبول کنید و از آن بیرون بیائید. همیشه حد ضرر را مشخص کنید.
51. اگر خرید سهمی اشتباه باشد، مطمئنا ماندن در آن سرمایه‌گذاری اشتباه بزرگ‌تری است. همواره به حد ضرر خود پایبند باشید. هر زیانی در ابتدا کم و قابل تحمل است اما تعلل کردن در فروش و قبول نکردن ضرر کم، ممکن است باعث ضرر بیشتر شود.
52. به دلیل کاهش قیمت تمام شده‌ی خود، خودتان را در هیچ سهمی غرق نکنید. (به اشتباه میانگین کم کردن در روند نزولی)
53. سهامی را خریداری کنید که از حجم معاملات نسبتا بالایی برخوردار و نقد شونده باشد.
54. قبل از اخذ تصمیم به خرید یا فروش یک سهم، روند کلی حرکت آتی بازار را تحلیل کنید.
55. پرواز دو رکن دارد: بلند شدن و نشستن
    همه‌ی هواپیماها بلند می‌شوند اما همه‌ی آن‌ها نمی‌نشینند!
    در معامله‌گری، سهم خریدن را همه بلدند اما فروش و نقطه‌ی خروج نقش مهم‌تری دارد.
    وقتی اولش به آخرش فکر نکنی، آخرش مجبور میشی به اولش فکر کنی!

جهت مشاهده‌ی ادامه‌ی نکات تابلو خوانی، روان‌شناسی و رفتارشناسی بازار بورس و مدیریت سرمایه، به وب‌سایت دکتر میثم محمدی مراجعه نمائید.