به گزارش تجارت نیوز، تولید نفت برای ایران امری حیاتی به شمار می‌رود و اقتصاد ایران که وابستگی تاریخی به نفت دارد، برای زنده‌ماندن به تولید نفت و فروش آن وابسته است. آن‌طور که از شواهد پیداست، زنگ خطر کاهش تولید نفت ایران به صدا درآمده است.
آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش ماهانه خود از بازار نفت، تولید نفت ایران در ژوئن ۲۰۲۵ را سه میلیون و ۸۰ هزار بشکه در روز اعلام کرد. این در حالی است که تولید نفت ایران در ماه گذشته یعنی می 2025 سه میلیون و 480 هزار بشکه در روز بود که کاهش 400 هزار بشکه‌ای در روز را نشان می‌دهد.
به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، کاهش 400 هزار بشکه‌ای تولید نفت ایران در روز، بیشترین میزان کاهش ماهانه طی ماه‌های اخیر را نشان می‌دهد. باید دید علل کاهش تولید نفت ایران چه موضوعاتی می‌توانند باشند؟
جنگ 12روزه می‌تواند علتی برای کاهش تولید نفت ایران باشد؟
جنگ 12 روزه میان ایران و اسرائیل از 23 خرداد با حمله اسرائیل به ایران آغاز شد. این جنگ از روز 13 ژوئن آغاز شد و 3 تیر/24 ژوئن به پایان رسید. درواقع این جنگ بخش مهمی از ماه ژوئن را در بر گرفت و می‌تواند از دلایل مورد بررسی برای کاهش تولید نفت ایران باشد.
با آغاز جنگ در 23 خرداد، بسیاری از صنایع حساس کشور مانند پتروشیمی‌ها از مدار تولید خارج شدند. این اتفاق بنا بر تصمیم شرکت ملی صنایع پتروشیمی و برای کاهش آسیب‌های احتمالی انجام شد.
در این میان برخی از واحدهای پتروشیمی با انتشار اطلاعیه‌هایی در سامانه کدال از توقف تولید در جنگ 12 روزه و بازگشت به مدار تولید از روز هفتم تیرماه سخن به میان آوردند. پتروشیمی زاگرس، خراسان، فن‌آوران، غدیر، خارک، پردیس و… از شرکت‌هایی بودند که با انتشار اطلاعیه در کدال از توقف تولید خود با هدف حفظ ایمنی تاسیسات و پرسنل خبر دادند.
شرکت پتروشیمی فن‌آوران نیز اعلام کرده بود که با توجه به بهبود شرایط بحرانی و بر اساس مصوبات کمیته بحران سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی، پس از تعلیق فعالیت‌ها از ۲۷ خرداد، بهره‌برداری مجدد از تمامی واحدهای عملیاتی از روز شنبه هفت تیر آغاز و تولید محصول از سر گرفته شده است.
با توجه به موارد بیان‌شده باید گفت به دلیل تصمیم بر توقف تولید صنایع حساس مانند پتروشیمی‌ها، احتمال اتخاذ چنین تصمیمی برای دیگر صنایع حساس نفتی کشور نیز وجود دارد. این موضوع یکی از مواردی است که در جنگ‌ها محتمل است. با توجه به تدابیری که مسئولان مربوطه می‌اندیشند، باید بخشی از صنایع حساس از مدار تولید خارج شوند تا در صورت حمله احتمالی به تاسیسات، تلفات کمتر و آسیب‌های کمتری به کشور وارد شود.
حال می‌توان یکی از علل کاهش تولید نفت ایران در ماه ژوئن را آغاز جنگ 12 روزه علیه ایران دانست. با توجه به نفت‌خیز بودن ایران و تمرکز بر اقتصاد نفتی، احتمال اتخاذ تصمیماتی برای کاهش آسیب و بحران از جمله کاهش نیروی کار، استخراج، تولید و … وجود دارد.
تداوم مشکلات زیرساختی برای بهره‌برداری از منابع موجود
یکی دیگر از عواملی که به احتمال زیاد بر روند کاهش تولید نفت ایران سایه انداخته است، می‌تواند مشکلات زیرساختی و فنی در بهره‌برداری از میادین نفتی باشد. این چالش‌ها، در نتیجه فرسودگی تجهیزات، نبود سرمایه‌گذاری موثر و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، طی سال‌های اخیر تشدید شده‌اند.
بخش عمده‌ای از میادین نفتی ایران در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و با پدیده طبیعی افت فشار مخازن مواجه شده‌اند. در این شرایط، حفظ سطح تولید مستلزم استفاده از روش‌های ازدیاد برداشت مانند تزریق گاز، آب یا مواد شیمیایی است. با این حال، بسیاری از این پروژه‌ها یا اجرا نشده‌اند یا به دلیل نبود منابع مالی و فناوری‌های پیشرفته، به‌صورت محدود و ناکارآمد اجرا می‌شوند.
از سوی دیگر، فناوری‌های مورد استفاده در تولید و فرآوری نفت در بسیاری از میادین کشور، قدیمی و غیراقتصادی هستند. تحریم‌های بین‌المللی و دشواری‌های انتقال فناوری موجب شده‌اند که نوسازی تجهیزات و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به کندی صورت گیرد. این مساله می‌تواند از دلایلی باشد که راندمان تولید را کاهش داده است.
همچنین، فرسودگی چاه‌ها، خطوط لوله، ایستگاه‌های پمپاژ و … از دیگر چالش‌های اصلی به شمار می‌رود. بسیاری از چاه‌های بهره‌برداری به پایان عمر مفید خود رسیده‌اند، اما به دلیل نبود حفاری جایگزین یا انجام عملیات تعمیراتی، تولید از این چاه‌ها با افت قابل توجه همراه شده است.
در نهایت، نبود سرمایه‌گذاری کافی در پروژه‌های نگهداشت و توسعه‌ای، به‌ویژه در زمینه افزایش ضریب بازیافت نفت، از ظرفیت‌های تولید کشور به‌صورت تدریجی می‌کاهد. ضریب بازیافت نفت در یک میدان در واقع درصدی از ذخایر یک میدان است که امکان استخراج آن وجود دارد و کاهش این ضریب منجر به کاهش تولید نفت می‌شود. این مشکل، در کنار ضعف در برنامه‌ریزی بلندمدت منجر به کاهش بهره‌وری و افزایش ناپایداری در تولید نفت شده است.
آن‌طور که به نظر می‌رسد مجموعه‌ای عوامل اقتصادی، زیرساختی، سیاسی و … موجب کاهش تولید نفت ایران شده‌اند. نکته‌ای که در این میان حائز اهمیت است، حیاتی‌بودن درآمدهای نفتی برای کشور است. با کاهش تولید نفت خام، احتمال کاهش صادرات نفتی به عنوان مهمترین منبع درآمد کشور وجود دارد.
با کاهش تولید نفت، احتمال واگذاری جایگاه ایران به دیگر رقبای منطقه وجود دارد. در صورتی که سرمایه‌گذاری کافی برای احیای میادین نفتی و البته تلاش برای رفع تحریم‌های نفتی صورت نگیرد، از دست رفتن درآمدهای نفتی می‌تواند ضربه بزرگی به اقتصاد ایران وارد کند. ضربه‌ای که در وهله اول، گریبان‌گیر مردم ایران می‌شود.
برای مطالعه بیشتر گزارش رویای تزریق 30 میلیارد مترمکعب گاز به میادین فراموش شد را در تجارت‌نیوز بخوانید.
