به گزارش تجارت‌نیوز، ایران جز کشورهای سیل‌خیز نیست. اما همین بارندگی‌های شدیدی که شاید یک بار در سال پیش بیاید، خسارات زیادی با سیل به بار می‌آورد.
تاکنون ۶۹ نفر جان خود را در سیلاب اخیر از دست داد‌ه‌اند. برخی از خانه‌های خود آواره شدند و تعدادی هم مفقودی اعلام شد. هنوز اجسادی هستند که از زیر گل و لای بیرون کشیده می‌شوند. در همین حال هشدار سیلاب در برخی از شهرها ادامه دارد.
رئیس بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به تجارت‌نیوز می‌گوید در کنترل سیل، ضعف عملکرد داشتیم و بعد از این چند روز، باز از آن غافل می‌مانیم تا حادثه بعدی.
پیش‌بینی سیل نسبت به زلزله راحت‌تر است. پیش از سیلاب در کشور، هواشناسی برای برخی از شهرها هشدار قرمز و نارنجی اعلام کرد. ضمن اینکه می‌دانیم که اگر سیلاب اتفاق بیفتد در مسیر آبراهه و حوضه آبریز است. اما آیا پیش‌بینی دقیق سیل امکان‌پذیر است؟
علی بیت اللهی در این مورد می‌گوید: «قدرت تفکیک نقطه‌ای در ایران و سایر کشورها در هواشناسی صورت نمی‌گیرد. اما در کشورهای سیل‌خیز سیستم هشداری میدانی سیل راه‌اندازی کردند. به این صورت که اگر در یک حوضه آبریز، بارندگی شدیدی صورت بگیرد، پیش‌بینی کنند که حجم آب جریانی چقدر خواهد بود.»
ایران جز ۲۰ کشور اول دنیا از نظر خسارت سیل
متوسط بارندگی در ایران یک سوم متوسط جهانی است. این یعنی ایران از این منظر در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد. به عبارتی چندان سیل‌خیز نیست.
بیت‌اللهی با اشاره به اینکه ایران از نظر بارندگی در رده‌های پایین جهانی است، می‌گوید: «باران‌های سیل‌زا در ایران زیاد نیست. اما متاسفانه به دلیل شرایط اقلیمی بارندگی‌های رگباری در کشور حالت سیلابی مخرب به خود می‌گیرند.»
او ادامه می‌دهد: «از نظر خسارت‌های سیل اما ایران جز ۲۰ کشور اول دنیاست. به این دلیل که کنترلی روی سیلاب نداریم. بارندگی این چنینی که در روزهای اخیر داشتیم شاید در سال یکبار و در برخی مناطق کشور چند سالی یکبار صورت بگیرد اما چون اقدام ویژه‌ای برای کنترل سیل صورت نمی‌گیرد خسارت زیادی به جای می‌گذارد.»
بیت‌اللهی می‌گوید: «اگرچه متوسط بارندگی ایران یک سوم متوسط جهانی است، اما خسارت سیل در ایران به مراتب بالاتر از کشورهایی است که بارندگی زیاد دارند.»
۷۰ درصد خسارت مخاطرات، ناشی از سیل است
نکته دیگر این ماجرا شناسایی مسیل‌ها و حوضه‌های آبریز است. اگرچه مسیرهای سیلاب از قبل شناسایی شده‌اند، اما همچنان خسارات سیل بالاست. بیت‌اللهی می‌گوید: «۷۰ درصد خسارت مخاطرات طبیعی در کشور، ناشی از سیلاب است.»
او ادامه می‌دهد: «برای کاهش خطرات سیل، باید برنامه مدت‌دار داشته باشیم، مثلا احداث بندهای سرعت‌گیر سیلاب یا محافظت از سکونت‌گاه‌های شهری و روستایی با اقدامات سازه‌ای. اما این کارها را در یک یا دو روز نمی‌توان انجام داد، باید از قبل و در چند سال انجام شود.»
رئیس بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید: «به طور کلی برای کاهش خطر سیلاب برنامه عملیاتی قابل ملاحظه‌‌ای به ویژه در محدوده‌های سیل‌خیز شهری نداریم و اجرا نکردیم. این در حالی است که مسیرهای سیلاب مشخص است و کار پیچیده‌ای هم نیست.»
بیت‌اللهی می‌گوید: «اگر کشورهایی که ۱۰ برابر ایران بارندگی دارند، اینگونه بودند فلج می‌شدند اما سیل را مدیریت می‌کنند.»
تهران در محاصره حوضه‌های آبریز و سیل‌زا
ساخت‌وسازهایی که در مسیر سیلاب انجام شده، نحوه مدیریت شهری را نشان می‌دهد. ضمن اینکه تصاویر و فیلم‌ها هم نشان از سیلاب در منطقه مسکونی هم می‌دهد. اما ایران از نظر ساخت‌وساز در مسیر سیلاب در چه وضعیتی قرار دارد؟ بیت‌اللهی می‌گوید: «آمار دقیقی از میزان ساخت‌وساز کشور در مسیر سیلاب ندارم اما زیاد است.»
او ادامه می‌دهد: «در تهران ۱۱ حوضه آبریز با مساحت حدود ۲۲۰ کیلومترمربع وجود دارد. هر کدام از این حوضه‌های آبریز که مشرف به کلانشهر تهران است، استعداد سیل‌خیزی را دارند. مثل دارآباد، گلابدره، کن، درکه، تجریش و… . اما متاسفانه حتی در شروع آبراهه‌های مناطقی مانند دارآباد هم ساخت‌وساز کرده‌اند. به طور کلی در کنترل ساخت‌وساز در مسیرهای سیلاب جدیتی نداشتیم.»
رئیس بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید: «کنترل و هدایت آب در این حوضه‌ها بر اثر بارندگی شدید، نیاز به اقدامات سازه‌ای دارد و کار یکی دو روز نیست. متاسفانه این چند روز هم که بگذرد دوباره از آن غافل می‌مانیم تا حادثه دیگر.»
کدام شهرها در خطر رانش زمین هستند؟
در روزهای اخیز و بعد از بارندگی‌های اخیر تا این لحظه، رانش زمین در الیگودرز، چهار کشته به جای داشت. اما با این شرایط و در صورت تداوم بارش‌ها، کدام شهر در خطر رانش زمین هستند؟
بیت‌اللهی می‌گوید: «زمین لغزش در محدوده‌های کوهستانی به واسطه بارندگی و اشباع شدن خاک دامنه‌ها تشدید می‌شود. امکان رانش زمین در استان‌های شمالی، دامنه‌های پر شیب استان تهران و در استان‌های کرمانشاه و لرستان و مناطق کوهستانی خوزستان زیاد است. ضمن اینکه احتمال زمین لغزش در صورت استمرار بارندگی بیشتر می‌شود.»
او در پایان می‌گوید: «مدیریت سیلاب در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که اقدامات سازه‌ای، خطرات سیل را کاهش می‌دهد و حتی به صفر می‌رساند. به عبارتی آسیب‌های سیل در کشورمان قابل پیشگیری بود. در حالی که ما حتی در اجرایی کردن برنامه‌های کم هزینه مثل آموزش عمومی غفلت داریم.»
