به گزارش تجارت نیوز، گزارش تازه‌ی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشان می‌دهد که جهان در آستانه‌ی تحولی تاریخی در حوزه‌ی انرژی قرار دارد؛ تحولی که پایان وابستگی به نفت، گاز و زغال‌سنگ را نزدیک‌تر از همیشه کرده است.
طبق این گزارش، انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله برق خورشیدی، بادی و هسته‌ای کم‌کربن در دهه آینده با سرعتی بی‌سابقه رشد خواهند کرد و دوران سوخت‌های فسیلی را به شکلی اجتناب‌ناپذیر به پایان خواهند رساند؛ حتی با وجود مخالفت برخی سیاستمداران و لابی‌های صنعتی در آمریکا و اروپا.
رشد بی‌سابقه انرژی‌های پاک در جهان
آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش سالانه خود اعلام کرده است که در پنج سال آینده، جهان پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر بیشتری از مجموع ۴۰ سال گذشته خواهد ساخت. این رقم چشمگیر، نشان از تغییر جدی در اولویت‌های جهانی و شتاب در گذار به سمت انرژی‌های سبز دارد.
بر اساس این گزارش، افزایش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند تقریباً تمام رشد تقاضای جهانی برق را در دهه آینده پاسخ دهد. تقاضایی که انتظار می‌رود ۴۰ درصد افزایش یابد.
این رشد عمدتا ناشی از افزایش مصرف برق در بخش‌هایی مانند خودروهای برقی (EV)، سیستم‌های گرمایش و سرمایش پاک، و مراکز داده (Data Centers) برای پشتیبانی از فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعی (AI) است.
رونق هم‌زمان انرژی هسته‌ای و مراکز داده
در کنار رشد انرژی‌های تجدیدپذیر، آژانس از یک «رنسانس در انرژی هسته‌ای» خبر می‌دهد. شرکت‌های بزرگ فناوری اکنون به دنبال تأمین مداوم برق کم‌کربن برای مراکز داده خود هستند تا فعالیت‌های گسترده هوش مصنوعی را با انرژی پاک تغذیه کنند.
برآورد آژانس نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری جهانی در مراکز داده تا سال ۲۰۲۵ به ۵۸۰ میلیارد دلار خواهد رسید. رقمی که از ۵۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جهانی در عرضه نفت نیز فراتر می‌رود. این تغییر تاریخی نشان می‌دهد که انرژی دیجیتال، جایگزین انرژی فسیلی در حال ظهور است.
گذار از سوخت‌های فسیلی؛ اجتناب‌ناپذیر اما با چالش سیاسی
آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده است که افزایش برق کم‌کربن، روند گذار از سوخت‌های فسیلی را قطعی و برگشت‌ناپذیر کرده است. حتی با وجود فشارهایی که از سوی برخی دولت‌ها از جمله دولت ترامپ برای تداوم حفاری نفت و گاز اعمال می‌شود.
دیوید تانگ، از اعضای گروه بین‌المللی Oil Change International، در واکنش به گزارش گفت: «این گزارش نشان می‌دهد هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند جلوی گذار انرژی را بگیرد. ما از رهبران جهان، به‌ویژه آنهایی که در اجلاس اقلیمی Cop30 در بلم برزیل گرد هم آمده‌اند، می‌خواهیم آینده‌ای پاک، عادلانه و بدون سوخت‌های فسیلی را انتخاب کنند و مسیر تاریک وابستگی به نفت و گاز را کنار بگذارند.»
توافقات بین‌المللی برای شتاب در گذار سبز
پیش‌بینی‌های جدید IEA احتمالاً رهبران کشورها را ترغیب می‌کند تا در کنفرانس Cop30، برای اجرای هدفی که در Cop28 دبی تصویب شده بود. یعنی سه برابر کردن ظرفیت جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ گام‌های جدی‌تری بردارند.
این هدف بلندپروازانه می‌تواند ظرف کمتر از ده سال، بخش عمده‌ای از تولید برق جهان را از سوخت‌های فسیلی به منابع تجدیدپذیر منتقل کند.
فشار سیاسی بر IEA و بازنگری در سناریوها
جمهوری‌خواهان آمریکا فشارهایی بر آژانس بین‌المللی انرژی وارد کرده‌اند تا چشم‌اندازی خوش‌بینانه‌تر برای صنعت نفت و گاز ارائه کند. در پاسخ، IEA بخشی از سناریوهای گذشته خود را که تصویری «محتاطانه‌تر» از سرعت گذار انرژی داشتند، دوباره مطرح کرده است.
با این حال، کارشناسان مستقل تأکید می‌کنند که واقعیت بازار انرژی بسیار روشن‌تر از پیش‌بینی‌های محافظه‌کارانه است.
دیو جونز، تحلیلگر ارشد اندیشکده Ember، می‌گوید: «در سناریوی محتاطانه، نقش خودروهای برقی دست‌کم گرفته شده و همین باعث پیش‌بینی بالاتر مصرف نفت شده است. اما شواهد جهانی نشان می‌دهد که گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر و الکتریکی شدن اقتصاد، دیگر قابل توقف نیست.»
وی در ادامه بیان کرد: در آینده، انرژی‌های تجدیدپذیر و برق‌رسانی حرف اول را خواهند زد. تمام کشورهایی که تاکنون واردکننده سوخت‌های فسیلی بوده‌اند، با پذیرش انرژی‌های پاک بیشترین سود اقتصادی و امنیتی را خواهند برد.
رشد چشمگیر انرژی خورشیدی در خاورمیانه و آسیا
در همه سناریوهای بررسی‌شده، آژانس دریافت که انرژی‌های تجدیدپذیر سریع‌تر از هر منبع انرژی دیگر رشد می‌کنند.
عامل اصلی این رشد، گسترش سریع و کم‌هزینه انرژی خورشیدی در مناطقی چون خاورمیانه، آسیا و آفریقا است؛ مناطقی که از تابش فراوان خورشید برخوردارند و اکنون به مراکز جدید تولید برق پاک تبدیل می‌شوند.
با این حال، در سناریوی اصلی آژانس، سیاست‌های دولت ترامپ برای کاهش حمایت از انرژی‌های تجدیدپذیر در ایالات متحده باعث می‌شود این کشور تا سال ۲۰۳۵ حدود ۳۰ درصد کمتر از پیش‌بینی سال گذشته، انرژی خورشیدی تولید کند. اما در سطح جهانی، روند رشد تجدیدپذیرها به‌سرعت ادامه خواهد یافت و سیاست‌های انزواگرایانه نمی‌توانند مانع این موج شوند.
تغییرات ساختاری در اقتصاد انرژی جهان
به گفته‌ی کارشناسان، هم‌اکنون انقلابی واقعی در حوزه انرژی در حال وقوع است. خودروهای برقی با سرعتی خیره‌کننده در حال گسترش در کشورهای نوظهور هستند و پروژه‌های خورشیدی در حتی مناطق سنتی نفت‌خیز مانند خاورمیانه، به سرعت در حال افزایش‌اند.
دیو جونز می‌گوید: «کشورهای واردکننده سوخت‌های فسیلی هنوز از بحران انرژی ناشی از قیمت‌های بالا و نوسانات بازار جهانی رنج می‌برند. تنها با حرکت سریع به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توانند وابستگی خود را کاهش دهند. مسیرهای سریع‌تر گذار، به سیستم انرژی ارزان‌تر، کارآمدتر و ایمن‌تر منجر می‌شوند، در حالی که مسیرهای کندتر فقط باعث تشدید گرمایش جهانی و افزایش تقاضا برای سوخت‌های آلاینده می‌شوند.»
هشدار به کشورهای ثروتمند و نیاز به تعهدات مالی
ماریانا پائولی، رئیس بخش حمایت از سازمان Christian Aid، تاکید کرد که کشورهای ثروتمند باید از فرصت Cop30 برای توقف سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سوخت فسیلی و افزایش بودجه اقلیمی برای کشورهای آسیب‌پذیر استفاده کنند.
وی در ادامه بیان کرد: گزارش آژانس بین‌المللی انرژی تأیید می‌کند چیزی را که جوامع در خط مقدم بحران اقلیمی سال‌هاست فریاد می‌زنند: دوران سوخت‌های فسیلی رو به پایان است، اما دولت‌ها هنوز در ساخت جایگزین‌های پاک تعلل می‌کنند. نفت و زغال‌سنگ در اوج خود هستند، در حالی که انرژی‌های تجدیدپذیر در حال صعود‌اند. با این حال، پول عمومی همچنان به سمت پروژه‌های جدید نفت و گاز سرازیر می‌شود، در حالی که خود IEA می‌گوید دیگر نیازی به آنها نیست.
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی پیام روشنی دارد: آینده انرژی جهان متعلق به منابع پاک است.
رشد سریع انرژی خورشیدی و بادی، پیشرفت فناوری در بخش ذخیره‌سازی و افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی هسته‌ای، همگی نشانه‌های آغاز پایان دوران سوخت‌های فسیلی هستند. هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند در برابر این گذار مقاومت کند؛ چرا که منطق اقتصادی، زیست‌محیطی و فناورانه، همگی در یک جهت حرکت می‌کنند به سوی جهانی سبزتر، امن‌تر و ارزان‌تر.
در دهه پیش رو، کشورهایی که زودتر از دیگران به این مسیر بپیوندند، نه‌تنها از بحران‌های انرژی آینده در امان می‌مانند، بلکه رهبران اقتصاد جهانی جدید خواهند بود.
