رشد قابل‌توجه صندوق‌های طلا از کف ثبت‌‏شده در ۳۱ فروردین

به گزارش تجارت نیوز، سال ۱۴۰۴ برای بازارهای مالی ایران، صحنه‌ای زنده از نوسان و تغییرات سریع انتظارات تورمی بود. این سال در حالی آغاز شد که اقتصاد ایران هنوز تحت تأثیر جهش‌های قیمتی سال ۱۴۰۳ قرار داشت؛ در سال قبل، قیمت دلار، سکه و طلا رشد چشمگیری را تجربه کردند و شاخص صندوق‌های طلا با جهشی ۱۳۲درصدی همراه شد. این عملکرد، سرمایه‌گذاران را متقاعد کرده بود که طلا همچنان پناهگاه مطمئنی برای حفظ ارزش دارایی در برابر تورم است. در هفته‌های نخست ۱۴۰۴، همان فضای انتظاری تورمی که از سال قبل به ارث رسیده بود، جریان داشت. صندوق‌های طلا رشد خود را ادامه دادند و معاملات با حجم و ارزش معاملات بالا دنبال شد. سرمایه‌گذاران خرد، به دلیل نبود چشم‌انداز روشن در متغیرهای کلان، بخش قابل‌توجهی از سرمایه خود را در این صندوق‌ها متمرکز کردند. اما این روند تنها تا نیمه دوم فروردین دوام آورد. از آن زمان، تغییر فضای سیاسی کشور (به‌ ویژه انتشار خبر آغاز مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا)، شرایط را متحول کرد. این اخبار، امید به کاهش تنش‌های بین‌المللی و گشایش‌های احتمالی اقتصادی را زنده کرد.

شوک مذاکرات و سقوط ناگهانی صندوق‌ها

دور نخست مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در بیست و سوم فروردین برگزار شد و اثر آن فوری بود. در همان روز، صندوق‌های طلا که پیش‌تر با تقاضای سنگین مواجه بودند، ناگهان با فشار فروش روبه‌رو شدند. این رفتار بیشتر ناشی از تعدیل انتظارات تورمی بود. سرمایه‌گذاران، کاهش احتمالی نرخ ارز را پیش‌بینی می‌کردند و در نتیجه، فروش دارایی‌های طلا‌محور را منطقی دیدند.

در ۳۱ فروردین، این صندوق‌ها در شرایط صف فروش بازگشایی شدند و کف قیمتی جدیدی را به ثبت رساندند. این اتفاق، نمونه روشنی از واکنش سریع بازار به تغییرات انتظارات بود؛ حتی اگر آن تغییرات صرفاً بر پایه اخبار و نه بر مبنای داده‌های اقتصادی محکم شکل گرفته باشد.

بازگشت تورم‌هراسی و موج خرید دوباره

با گذشت چند هفته، مذاکرات به نتیجه ملموسی نرسید. سپس آغاز جنگ تحمیلی ۱۲روزه در منطقه، فضای روانی بازار را دوباره تغییر داد. تنش‌های ژئوپلیتیک و نگرانی از محدودیت‌های بیشتر در دسترسی به ارز خارجی، باعث شد انتظارات تورمی دوباره اوج بگیرد. در این شرایط، همان سرمایه‌گذارانی که در فروردین فروشنده بودند، به خریداران پرشور طلا تبدیل شدند.

صندوق‌های طلا نیز در این موج خرید دوباره جان گرفتند. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که از کف ۳۱فروردین، صندوق کهربا با رشد ۵۳درصدی پیشتاز صندوق‌های طلا بوده است و پس از آن، صندوق‌های ناب، زرفام، عیار و زر در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. ضعیف‌ترین عملکرد نیز به صندوق زمرد اختصاص داشته که بازدهی ۴۰درصدی را ثبت کرده است. این ارقام، بیانگر شدت تغییر جهت بازار و انعطاف‌پذیری رفتار سرمایه‌گذاران در برابر تغییرات انتظارات است.

سازوکار شکل‌گیری انتظارات تورمی

انتظارات تورمی در اقتصاد ایران، ترکیبی از عوامل بنیادین و روانی است. عوامل بنیادین شامل کسری بودجه بالا، رشد مستمر نقدینگی، محدودیت‌های صادرات نفت، دسترسی به ارز و ضعف رشد اقتصادی است. این عوامل، زمینه‌ساز تورم مزمن می‌شوند و باعث می‌شوند فعالان اقتصادی حتی در غیاب شوک‌های سیاسی، همچنان تورم بالا را در پیش‌بینی‌های خود لحاظ کنند. عوامل روانی شامل اخبار سیاسی، تحولات دیپلماتیک، تنش‌های منطقه‌ای یا تصمیمات ناگهانی سیاستگذاران است. این عوامل می‌توانند موج‌های مقطعی از خوش‌بینی یا بدبینی ایجاد کنند که منجر به رفتارهای جمعی در بازار می‌شود.

وقتی اخبار مثبت سیاسی منتشر می‌شود، انتظارات تورمی تعدیل می‌شود و جریان سرمایه از دارایی‌های ضدتورمی مانند طلا به سمت بازارهای کم‌ریسک‌تر حرکت می‌کند.

برعکس، هرگونه نشانه از شکست مذاکرات یا وقوع بحران، موجی از خرید در بازار طلا ایجاد می‌کند. در ایران، طلا تنها یک کالای زینتی یا صنعتی نیست، بلکه دماسنجی حساس برای سنجش انتظارات تورمی محسوب می‌شود. تغییرات شاخص صندوق‌های طلا اغلب همزمان یا حتی پیش‌نگر تغییرات در قیمت ارز است. این ویژگی باعث شده که بسیاری از سرمایه‌گذاران و تحلیلگران، رفتار این صندوق‌ها را به عنوان شاخص روان‌سنجی تورم دنبال کنند.

در سال ۱۴۰۴، افت و خیز شاخص صندوق‌های طلا نه‌تنها بازتاب‌دهنده تغییرات قیمت اونس جهانی یا نرخ دلار بوده، بلکه بیش از هر چیز، منعکس‌کننده تغییرات سریع فضای ذهنی سرمایه‌گذاران در مورد آینده تورم است.

پیامدها برای سیاستگذاری و سرمایه‌گذاری

رفت‌ و‌ برگشت سریع انتظارات تورمی، چالش بزرگی برای سیاست‌گذاران است. چنین فضایی پیش‌بینی‌پذیری بازارها را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت دشوارتر شود. برای سرمایه‌گذاران نیز این وضعیت به معنی ضرورت پایش مداوم اخبار و رویدادها و داشتن استراتژی‌های انعطاف‌پذیر است. تجربه امسال نشان داد که حتی اگر متغیرهای بنیادی تغییری نکرده باشند، یک خبر مثبت یا منفی می‌تواند بازار را در عرض چند روز جابه‌جا کند. این ویژگی، در اقتصادی که به شدت به تحولات سیاسی گره خورده، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

سال ۱۴۰۴ با دو موج متضاد در انتظارات تورمی همراه بوده است: موج اول، کاهش انتظارات پس از آغاز مذاکرات و افت صندوق‌های طلا؛ موج دوم، بازگشت تورم‌ انتظاری پس از شکست مذاکرات و وقوع بحران منطقه‌ای. این رفت‌و‌برگشت‌ها، ماهیت شکننده و وابسته به رویدادهای کوتاه‌مدت انتظارات تورمی در ایران را آشکار می‌کند. در چنین شرایطی، صندوق‌های طلا همچنان نقش کلیدی به عنوان پناهگاه سرمایه و شاخصی روانی از آینده تورم ایفا خواهند کرد.

منبع: دنیای اقتصاد