تهدید فرار مالیاتی برای اقتصاد/ چرا فرار از مالیات افزایش یافت؟

به گزارش تجارت‌نیوز، آخرین گفته‌ها از حجم فرار مالیاتی حکایت از شناسایی فرار 90 هزار میلیارد تومانی در اقتصاد ایران دارد. البته، آمارها متفاوت است و گفته‌ها متناقض. برخی منابع این رقم را بزرگتر اعلام می‌کنند؛ تا 130 هزار میلیارد تومان در سال! با اینحال دولت سیزدهم که یکی از شعارهای اصلی خود را گذر از اقتصاد نفتی عنوان کرده، قصد دارد در سال آینده درآمدهای مالیاتی خود را از محل همین فراریان مالیاتی افزایش دهد. هرچند فعالان اقتصادی نگران این هستند که وزن سنگین مالیات بر دوش آنها باشد نه بخش خاکستری اقتصاد!

شهریورماه امسال بود که وزیر اقتصاد یک هشدار داد: «اجازه نمی‌دهیم ایران به لحاظ فرار مالیاتی بهشت سوداگران باشد.» به دنبال این هشدار بود که سازمان امور مالیاتی خبر داد برای اینکه این هشدار نادیده گرفته نشود قصد دارد ساختاری جدید برای مبارزه با فراریان مالیاتی ایجاد کند؛ ساختاری که بر هوشمندسازی متمرکز است و درصدد است تا افراد فاقد پرونده مالیاتی و شرکت‌های صوری را شناسایی کند.

در این ارتباط، سازمان امور مالیاتی قرار است مالیات را به صورت داده‌محور دریافت کند. این جمله هم یعنی برای مودیان، قانون پایانه‌های فروشگاهی و پروفایل اقتصادی ایجاد می‌شود.

دلایل و پیامدهای فرار مالیاتی کدام‌اند؟

چند سالی می‌شود که منابع رسمی و غیررسمی از حجم گسترده فرار مالیاتی در اقتصاد ایران خبر می‌دهند. اما علت این حجم از فرار مالیاتی چیست؟ تحقیقات و بررسی‌هایی که در این زمینه انجام شده، نشان می‌دهند نبود تنوع پایه‌های مالیاتی و ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی، وجود معافیت‌های مالیاتی وسیع و متنوع، تعدد، پیچیدگی و ابهام در قوانین، مقررات و فرآیندهای مالیاتی، افزایش فساد و گستردگی بخش غیررسمی اقتصاد، نبود اعتماد مردم به کارایی و اثربخشی دولت، فرهنگ مالیاتی ضعیف، فقدان نظام جامع اطلاعات مالیاتی و مشکلات ساختار اقتصاد از جمله دلایل این امر نامطلوب و مذموم هستند.

امری که آثاری سوئی مانند ارائه نشدن خدمات اجتماعی مطلوب و باکیفیت به دنبال تامین نشدن درآمدهای دولت، توزیع نامناسب درآمد در سطح جامعه و انباشت ثروت در دست عده‌ای خاص، اختلال در امنیت اقتصادی مورد نیاز برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری به دنبال داشته است.

نتیجه مالیات بیشتر چه خواهد بود؟

حالا دولت در لایحه‌ای پرابهام که دیرهنگام به دست مجلسی‌های رسیده، خبر داده که می‌خواهد درآمدهای مالیاتی خود را در سال آینده افزایشی بیش از 50 درصد دهد. آنگونه که در لایحه بودجه 1402 آمده است، درآمد دولت از این محل به 838 هزار میلیارد تومان می‌رسد. اما در شرایطی که حقوق کارکنان دولت افزایش چندانی نداشته و نهایتا به 8 میلیون تومان می‌رسد و یارانه ثابت مانده، مردم نگران این موضوع شده‌اند که قرار است وزن سنگین مالیات در سال آینده بر دوش آنها باشد.

از سوی دیگر، مالیات بر اشخاص حقوقی نیز افزایش حدو دو برابری داشته است. فعالان اقتصادی می‌گویند اگر در دوره رونق قرار داشتیم، مالیات می‌توانست یک ابزار مهم برای رشد اقتصادی باشد اما وقتی در دوره رکود هستیم و اقتصاد از این معضل رنج می‌برد، این امر یعنی رکود بیشتر و در نهایت بیکاری و خاموش شدن چراغ بنگاه‌های اقتصادی که به سختی در دل تلاطمات کنونی توانسته‌اند به حیات خود ادامه دهند.

هرچند دولت می‌گوید درآمد مالیاتی خود را از محل فراریان مالیاتی بالا می‌برد اما این گفته دولتمردان نتوانسته بخش خصوصی را اقناع کند. آنها می‌گویند طی سالیان گذشته هم دولت به جان آنها افتاده نه بخش خاکستری اقتصاد. بنابراین در شرایطی که پیش‌بینی می‌شود سال آینده هم کماکان سایه رکود تورمی بر کسب و کارها سنگینی کند، خواسته فعالان اقتصادی کاهش فشارها از این محل است.