به گزارش تجارت نیوز، اسنپ‌بک اجرا شده و تروئیکای اروپایی فرصت 30 روزه‌ای را مطرح کرده است تا ایران شروط مورد نظر 3 کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس را بپذیرد و یا شاهد بازگشت تحریم‌های سازمان ملل باشد. این شروط مذاکره با آمریکا، اجازه دسترسی به تمامی سایت‌های هسته‌ای ایران برای بازرسان آژانس و مشخص کردن وضعیت 400 کیلوگرم اورانیوم 60 درصد تاسیسات هسته‌ای آسیب‌دیده از حملات اسرائیل و ایالات متحده است. تجارت‌نیوز در در رابطه با وضعیت ایران پس از فعال‌سازی مکانیسم ماشه با محسن عبداللهی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل حقوق بین‌الملل، گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید.
***
اسنپ‌بک یک مکانیزم دو سویه بود که هر دو طرف می‌توانستند از آن استفاده کنند / غنی‌سازی 60 درصدی به دلیل اسنپ‌بک ایران صورت گرفت
*تروئیکای اروپایی حتی پیش از زمان تعیین شده از سوی این کشورها یعنی آخر آگوست (9 شهریورماه) به دنبال فعال‌سازی مکانیسم ماشه بود و آن را اجرا هم کرد. آقای عبداللهی همه ما می‌دانیم که توافق به دست آمده در قالب برجام نتیجه سال‌ها مذاکره و تلاش برای خروج از ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل بود. بازگشت مجدد ایران به این فصل چه خطراتی برای کشورمان به دنبال دارد؟
به موجب برجام، 6 قطعنامه‌ای که شورای امنیت سازمان ملل به دلیل برنامه هسته‌ای ایران صادر کرده بود خاتمه پیدا کردند. این اقدام در نتیجه سال‌ها ممارست مذاکره‌کنندگان ایرانی به دست آمد و این‌گونه نبود که مذاکره‌کنندگان کشورمان از خطرات اسنپ‌بک اطلاعی نداشته باشند؛ به عبارت دیگر این موضوع بخشی از فرآیند مذاکراتی و ضمانت اجرای آن بود؛ اسنپ‌بک برای هر دو طرف در نظر گرفته شده است و می‌دانید که بعد از خروج آمریکا از برجام، ایران هم به نحوی از این خروج استفاده کرد. اینکه امروز ما توانستیم تا 60 درصد غنی‌سازی اورانیوم انجام دهیم و اینکه ما بیش از 400 کیلوگرم اورانیوم با غنای 60 درصد در اختیار داریم، تماما به دلیل اسنپ‌بک ایران صورت گرفت. یعنی پس از خروج واشنگتن از توافق جامع هسته‌ای ایران، ما نیز مجددا روند پیشرفت‌های هسته‌ای‌مان را ادامه دادیم. در حالی‌که برجام ما را محدود به غنی‌سازی 3.67 درصد کرده و میزان ذخایر اورانیوم ایران هم باید کمتر از 300 کیلوگرم بود. بنابراین اسنپ‌بک یک مکانیزم دو سویه بود که هر دو طرف می‌توانستند از آن استفاده کنند.
به عبارت دیگر مذاکره‌کنندگان ایرانی با تمام توان خود برجام را عملیاتی کردند و بیش از این نمی‌توانستند کاری انجام دهند. بعد هم معتقد هستم که باید صورت مساله را درست تعریف کنیم. یعنی اینکه بدانیم قطعنامه‌های سازمان ملل به موجب برجام خاتمه پیدا کردند. اسنپ‌بک نیز ضمانت اجرایی برای دو طرف بود که بتوانند از بازگشت به دوران پیش از اجرای برجام جلوگیری کنند.
تحریم‌های شورای امنیت چندان گسترده نیستند
حالا در پاسخ به سوال شما که با بازگشت قطعنامه‌های تحریمی 6گانه چه خطراتی ایران را تهدید می‌کند باید گفت که چهار تهدید پیش روی ایران خواهد بود. برخلاف تصور اولیه تحریم‌های شورای امنیت چندان گسترده نیستند. یعنی براساس قطعنامه‌های شورای امنیت، صنعت نفت ایران یا پتروشیمی آن حتی بانک‌های و معاملات بانکی ایران و یا کشتیرانی ما تحریم نیست اما متاسفانه پیش از برجام این قطعنامه‌های سازمان ملل موجب حقانیت بخشیدن به تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و اتحادیه اروپا شده بود و 6 قطعنامه سازمان ملل به عنوان سندی که به موجب آنها باید تحریم‌های یک‌جانبه این دولت‌ها مورد تبعیت کشورهای دیگر باشد مورد استناد قرار می‌گرفت.
تحریم‌های سازمان ملل از نظر اقتصادی نمی‌تواند بیشتر از آنچه تحریم‌های غرب بر نظام حقوقی ایران وارد می‌کند، تاثیرگذار باشد اما به آنها حقانیت می‌دهد
بر همین اساس بازگشت تحریم‌های سازمان ملل از نظر اقتصادی نمی‌تواند بیشتر از آنچه تحریم‌های غرب بر نظام حقوقی ایران وارد می‌کند، تاثیرگذار باشد اما به آنها حقانیت می‌دهد؛ تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا به مراتب گسترده‌تر از تحریم‌های سازمان ملل است اما تحریم‌های سازمان ملل امکان استناد غرب در اجرای سیاست‌های خصمانه علیه ایران را بالا می‌برد. در حال حاضر وقتی کشورها به تحریم‌های آمریکا استناد می‌کنند ما می‌گوییم این تحریم‌ها غیرقانونی هستند اما با فعال شدن سیستم اسنپ‌بک موضع ما تضعیف می‌شود.
تلاش‌های ایران برای دور زدن تحریم‌های آمریکا با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت اندکی سخت‌تر می‌شود
خطر دوم این است که تلاش‌های ایران برای دور زدن تحریم‌های آمریکا اندکی سخت‌تر می‌شود؛ قطعنامه های شورای امنیت به ویژه 1929 از دولت‌ها می‌خواهد که نسبت به مراودات کشتیرانی که از ایران و یا محموله‌هایی که به طرف ایران حمل می‌شود مراقبت بیشتری داشته باشند. یعنی از دولت‌ها می‌خواهد در رعایت قطعنامه‌های سازمان ملل، اجازه ندهند ایران در تجارت بین‌الملل خود از تجهیزات یا تکنولوژی که به غنی‌سازی و یا به ساخت موشک‌های بالستیک این کشور کمک می‌کند، استفاده کند. همین کنترل و نظارت بر محموله‌های کشتیرانی ایران، تجارت بین‌الملل کشورمان را سخت‌تر می‌کند و می‌تواند ایران را در وضعیت دشوارتری قرار دهد.
تحریم‌های شورای امنیت مکانیسمی برای پایان ندارند / برجام موجب شد با یک قطعنامه به هر 6 قطعنامه ضد ایرانی خاتمه داده شود
خطر سوم که شرایط دشوارتری را برای ایران ایجاد می‌کند این است که تحریم‌های شورای امنیت مکانیسمی برای پایان ندارند. یعنی شورای امنیت سازوکاری برای تصویب تحریم‌ها دارد اما روندی که منجر به توقف اعمال این تحریم‌ها شود برای این سازمان تعریف نشده است. این بدان معنا است که اگر تصویب یک تحریم مستلزم رای مثبت 9 کشور در شورا از جمله اعضای دائم آن است متاسفانه خاتمه بخشیدن به اجرای تحریم‌ها هم نیازمند همین پروسه است. یعنی اینکه بدانیم اگر اسنپ‌بک اتفاق بیفتد و تحریم‌ها باز گردد ما چه اقداماتی باید انجام دهیم تا 6 قطعنامه موجود را لغو کنیم؟ متاسفانه آیین یا قوانین و مقرراتی در شورا برای این کار وجود ندارد. در این شرایط یکی از کشورهای اروپایی یا خود ایالات متحده که عضویت دائم شورای امنیت را دارد می‌توانند با گروکشی، خاتمه پیدا کردن اعمال تحریم‌های ایران را به یک رویای دست‌نیافتنی تبدیل کنند. به همین دلیل است که می‌گوییم برجام کار بزرگی را انجام داد و موجب شد که با یک قطعنامه و با یک حرکت به هر 6 قطعنامه ضد ایرانی خاتمه داده شود و حالا با عملیاتی شدن اسنپ‌بک باید ببینیم چگونه می‌توانیم با مذاکرات دیگری برای همیشه به اجرای این قطعنامه‌ها خاتمه دهیم.
اسنپ‌بک ایران را ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد باز می‌گرداند
*آیا این امکان وجود دارد که با حضور مجدد ایران ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل ماده 42 این فصل که به امکان توسل به زور نظامی اشاره دارد در رابطه با ایران اعمال شود؟
به این موضوع در قالب خطر چهارم اشاره خواهم کرد که همان بازگشت ایران به فصل هفتم منشور سازمان ملل است. برخی در ایران این موضوع را کوچک‌نمایی می‌کنند یا اهمیتی برای آن قائل نیستند. زمانی که یک دولت موضوع تحریم‌های شورای امنیت است یعنی این دولت از نظر سازمان ملل متحد، به نمایندگی از جامعه بین‌الملل، کشوری قانون‌شکن و متخلف است و ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار می‌گیرد. فصلی که به موجب ماده 41 آن می‌توان تحریم‌ها را تصویب کرد و به موجب ماده 42، این کشور را موضوع اقدام نظامی قرار داد. یعنی علیه کشور مذکور قطعنامه‌ای را تصویب کرد که عملیات نظامی را تجویز می‌کند. متاسفانه اسنپ‌بک ایران را ذیل فصل هفتم باز می‌گرداند و این امر موقعیت بین‌المللی ایران را تضعیف می‌کند.
بازگشت ایران ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد، کشور را به دلیل امنیتی در مقایسه با زمان‌های پیش از آن در موقعیت خطرناک‌تری قرار می‌دهد
اما در مورد ماده 42 باید گفت اینکه فکر کنیم اگر دولتی در گذشته تحت تحریم‌های سازمان ملل قرار داشته مجوز توسل به زور علیه کشور مورد نظر وجود دارد، این‌گونه نیست. بنابراین اینکه ما موضوع فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار می‌گیریم ضمن اینکه فی‌نفسه برای کشور نگران‌کننده است اما دلیلی نمی‌شود که فکر کنیم ایران موضوع ماده 42 فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار می‌گیرد و حملات به آن توجیه می‌شود. متاسفانه تاکنون رویه دولت‌های آمریکا و انگلیس این بوده است که تحریم‌های سازمان ملل علیه یک کشور و این ادعا که اقدامات کشور موردنظر در راستای به خطر انداختن صلح و امنیت بین‌المللی است را در راستای توجیه توسل به زور خود به کار گیرند. مثلا در مورد عراق، شورای امنیت قطعنامه‌ای برای تجویز حمله مسلحانه به عراق صادر نکرد اما استناد آمریکا و انگلیس و برخی از کشورهای اروپایی برای راه انداختن ائتلافی که منجر به حمله به عراق شد این بود که قطعنامه شورای امنیت در گذشته فعالیت‌های تسلیحاتی دولت عراق را تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی در نظر گرفته بود. دولت آمریکا با این قرائت ناصواب و نادرست از منشور ملل متحد حمله غیرقانونی خود به عراق را توجیه کرد. می‌خواهم بگویم بازگشت ایران ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد، کشور را به دلیل امنیتی در مقایسه با زمان‌های پیش از آن در موقعیت خطرناک‌تری قرار می‌دهد.
در صورت تکرار جنگ، اسرائیل و آمریکا از بازگشت ایران به ذیل فصل هفتم برای توجیه تجاوزات خود استفاده خواهند کرد
*چه موقعیت‌هایی؟
ببینید حملات اخیر آمریکا و اسرائیل به ایران با وجود اینکه قطعنامه شورای امنیت را در پی نداشت اما موجب شد تا کشورها و حقوقدانانی که موضع مستقلی دارند این حملات را محکوم کنند اما آیا بعد از قرار گرفتن ایران ذیل فصل هفتم این موقعیت همچنان وجود خواهد داشت؟ از دیدگاه بنده از شدت و میزان کثرت محکومیت‌ها کاسته می‌شود و در صورت تکرار جنگ، هم رژیم اسرائیل و هم دولت آمریکا از بازگشت ایران به ذیل فصل هفتم برای توجیه تجاوزات خود استفاده خواهند کرد.
بسیاری از کشورها پس از اسنپ‌بک عطای تجارت با ایران را به لقای آن می‌بخشند
*بحث تحریم‌های جهانی شرایط متفاوتی را ایجاد کرده است. یعنی حتی کشوری چون چین که از اجرای تحریم‌های آمریکا امتناع – به جز شرکت‌های بزرگ این کشور که ارتباط تنگاتنگی با شرکت‌های اروپایی و آمریکایی دارند – و شرکت‌های متوسط و کوچک چینی با ایران همکاری می‌کردند، شاید در آینده این شرایط وجود نداشته باشد.
بسیاری از کشورها پس از اسنپ‌بک، ایران را به عنوان یک دولت قانون‌شکن که تحت تحریم‌های سازمان ملل قرار دارد شناسایی کرده و عطای تجارت با این کشور را به لقای آن می‌بخشند. کشورهایی که نمی‌خواهند تحت سرزنش سازمان ملل و مورد سوال قدرت‌های بزرگ قرار بگیرند از تجارت با ایران خودداری می‌کنند. البته فروش نفت و تجارت بین‌الملل ایران موضوع قطعنامه‌های سازمان ملل نیست اما رژیم‌های قلدر و برخی از کشورهای اروپایی از این تحریم‌ها برای توجیه تحریم‌های خود و اعمال فشار بر اجرای تحریم‌هایشان استفاده و عرصه تجارت بین‌الملل را بر ایران تنگ‌تر خواهند کرد. اما در همه کشورها شرکت‌های پوششی وجود دارند که تجارت با ایران را به خاطر سو بیشتر در دستور کار دارند.
اسنپ‌بک باعث می‌شود ایران دوباره نتواند به صورت قانونی سلاح بخرد و بفروشد
*سال گذشته تحریم‌های تسلیحاتی ایران به صورت کامل لغو شد اما قرار گرفتن ایران ذیل فصل هفتم این تحریم‌ها را نیز مجددا باز می‌گرداند.
به موجب برجام و پیوست دوم قطعنامه 2231، در سال پنجم اجرای توافق جامع هسته‌ای ایران، کلیه تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان لغو شد. حتی در سال هشتم، بندی که محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های موشکی-بالیستکی ایران در نظر می‌گرفت هم لغو شد. البته دولت‌های اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم‌های تسلیحاتی خود علیه ایران را لغو نکردند. به ویژه اتحادیه اروپا در این زمینه ناقض برجام شناخته می‌شود.
بعد از لغو شدن تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان، ایران برای خرید و فروش اسلحه با هیچ ممنوعیت بین‌المللی مواجه نبود و کشورهای متقاضی در خرید تسلیحات ایرانی هرچند با فشار آمریکا روبه‌رو بودند اما از نظر قانونی نه فروش تسلیحات ایران منعی داشت و نه ما با مشکلی برای خرید مواجه بودیم. حتی روسیه نیز تحویل برخی از سامانه‌های اس300 به ایران را منوط به پایان تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان کرده بود. با اعاده و یا اسنپ‌بک تحریم‌ها، کلیه این تحریم‌ها مجددا مطرح می‌شود و ایران نمی‌تواند به صورت قانونی سلاح بخرد و بفروشد. البته در گذشته ما تلاش می‌کردیم از کانال‌های غیررسمی تسلیحات موردنظرمان را بخریم و بفروشیم تا دولت‌های طرف معامله با اعمال فشار آمریکا مواجه نشوند؛ با بازگشت تحریم‌ها این روش باید سخت‌تر از گذشته دنبال شود.
