قیمت بنزین با اجرای طرح جدید چقدر می‌شود؟

تغییر قیمت حامل‌های انرژی در ایران از آنجا که با سبد اقتصادی تک‌تک خانوارهای ایرانی سروکار دارد، همواره از حساسیت بالایی برخوردار بوده است. در میان حامل‌های انرژی، اما بنزین وضعیت متفاوت‌تری دارد. به نحوی که کوچکترین تغییر در قیمت آن با حساسیت‌هایی همراه است .

به گزارش تجارت‌نیوز، طی یکی دو ماه اخیر و به دنبال ارائه لایحه بودجه 98 به مجلس، زمزمه‌ها بر سر تغییر قیمت حامل‌های انرژی خصوصا قیمت بنزین شکل گرفته است. یکی از طرح‌هایی که در خلال یکی دو ماه اخیر در فضای رسانه‌ای کشور مطرح شد، طرح اختصاص بنزین به هر فرد ایرانی است.

مرتضی زمانیان، اقتصاددان و مدیر گروه اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری دانشگاه شریف در گفتگو با تجارت‌نیوز، با دفاع از طرح اختصاص بنزین به هر فرد ایرانی، به برخی انتقادات در خصوص این طرح پاسخ می‌دهد.

زمانیان با انتقاد از وضعیت فعلی سیاست‌گذاری قیمت بنزین، می‌گوید: نکته‌ای که در این خصوص باید به آن دقت کنیم آن است که ادامه وضع موجود در زمینه بنزین نه امکان‌پذیر بوده و نه درست است. یعنی وضع موجود به صورتی است که بخش عظیمی از بنزین یارانه‌ای را به دهک‌های ثروتمند جامعه اختصاص اختصاص داده می‌شود و دهک‌های کم‌مصرف عملا بی‌بهره هستند. فارغ از اینکه آیا سیاست‌گذاران برنامه‌ای برای تغییر قیمت بنزین دارند یا خیر، این طرح مخالفان و موافقانی دارد.

وی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال، طبق آمارهای مرکز آمار ایران، اکنون کمتر از یک درصد از دهک‌ فقیر روستایی ما خودروی شخصی دارند. این در حالی است که حدودا 86 درصد از دهک شهری خودروی شخصی دارند. بنابراین ادامه روند کنونی عملا ظلم به دهک‌های پایین است.

زمانیان می‌افزاید: ضمن آنکه باید این نکته را در نظر بگیریم، یکی از ریشه‌های اصلی کسری بودجه دولت، حجم بالای یارانه‌ای که به بحث بنزین اختصاص داده می‌شود. از طرفی، خود مساله کسری بودجه یکی از عوامل اصلی ایجاد تورم بالا است که فقرا بار آن را بیشتر بر دوش می‌کشند.

وی ادامه می‌دهد: اما مساله اصلی این است که اکنون در میان سناریوهای مختلف برای اصلاح وضع موجود کدامیک را انتخاب کنیم؟ اینگونه نیست که طرح اختصاص بنزین به هر فرد ایرانی لزوما بهترین گزینه است. اما از آنجا که اکنون فقط گزینه‌ سهمیه‌بندی بر روی میز سیاست‌گذار است، بنایراین فکر کنم طرح اختصاص سهمیه بنزین به هر فرد ایرانی نسبت به سایر گزینه‌ها مناسب‌تر باشد.

زمانیان با اشاره به دو پیشنهاد در خصوص سهمیه‌بندی بنزین، می‌گوید: در بحث سهمیه‌بندی دو گزینه وجود دارد که یکی اختصاص بنزین به صاحب خودرو و دیگری اختصاص بنزین به هر فرد ایرانی است. به نظرم اختصاص بنزین به صاحب خودرو ادامه همان روند ظالمانه قبلی است. ضمنت آنکه اکثر این خودروها، خودرو شخصی هستند و به بحث حمل‌و‌نقل عمومی ارتباطی ندارد. بنابراین به نظرم اگر قرار است از میان دو گزینه مذکور، یکی انتخاب شود، حتما باید اختصاص سهمیه به افراد انتخاب شود.

وی در پاسخ به این انتقاد برخی از افراد به این طرح در خصوص شکل‌گیری بازار دلالی و سفته‌بازی، می‌گوید: نمی‌دانم دوستانی که این موضوع را مطرح می‌کنند، از کجا و بنا به چه دلایلی تا این حد مطمئن هستند که حتما چنین چیزهایی رخ می‌دهد. قضیه این است که در طرح اختصاص بنزین به هر فرد، آن دسته از افرادی که از سهمیه خود استفاده نمی‌کنند باید آن را به فروش برسانند.

این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: در اینجا سوال این است که سازوکار آن بازاری که قرار است شکل بگیرد و فروش در آن اتفاق بیفتد، چگونه باشد؟ اینکه ما بگوییم هر بازاری شکل بگیرد، قطعا سفته‌بازی و دلالی نیز پیرامون آن شکل می‌گیرد، مطلقا اینگونه نیست. پیشنهادات مختلفی در این زمینه مطرح شده که یکی از آنها پیشنهاد اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری دانشگاه شریف است.

مدیر مطالعات اقتصادی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری دانشگاه شریف می‌افزاید: براساس پیشنهاد فوق یک بازاری برای خرید و فروش بنزین می‌تواند شکل بگیرد که اساسا هیچ نوع ظرفیت سفته‌بازی و احتکار در آن وجود نخواهد داشت. بنابراین اینکه برخی از دوستان اظهار می‌کنند چنین طرحی امکان‌ناپذیر است، نادرست است. به نظرم این ظرفیت وجود دارد که زیرساخت چنین طرحی فراهم شود. چرا که اساسا موضوع پیچیده‌ای نیست. بنابراین به نظرم هیچ نگرانی در این خصوص وجود ندارد.

وی در پاسخ به این سوال که در صورت اجرایی شدن چنین پیشنهادی، اختلاف قیمت سهمیه‌ای و بازار ثانویه چقدر باید باشد، می‌گوید: اینکه اختلاف بین قیمت سهمیه‌ای و قیمت آزاد چقدر باید تفاوت وجود داشته باشد، بستگی به پارامترهای مساله دارد و این صرفا منحصر به چنین طرحی نیست. از جمله آنکه بستگی به این پارامترها دارد که تا چه میزان بنزین به افراد اختصاص بدهیم، سازوکار خرید و فروش آن چگونه باشد.

وی ادامه می‌دهد: اما به طور کل، به نظرم اگر ما بنزین سهمیه‌ای و اختصاص یافته به افراد را 1000 تومان در نظر بگیریم، بسته به پارامترهای مختلف، قیمت در بازار ثانویه می‌تواند مثلا بین 2 تا 6 هزار تومان باشد. هر چند که تکرار می‌کنم تعیین قیمت بستگی به این دارد که دولت چه سیاست‌هایی در این خصوص دارد. مثلا چه میزان سهمیه اختصاص بدهیم، چه میزان امکان ذخیره‌سازی بدهیم، چه برنامه‌ای برای خودروهای عمومی داشته باشیم.

زمانیان می‌افزاید: جنبه خوب این طرح این است که در اینجا یک بازار شکل می‌گیرد. یعنی قیمت بنزین در این بازار عملا متناسب با سایر قیمت‌ها تعدیل می‌شود. به همین خاطر اگر اقشار مستمندی وجود دارند که به منابع حاصل از فروش بنزین خود نیازمند هستند، می‌توانند متناسب با تورم موجود در جامعه از آن بهره‌مند شوند.

این کارشناس اقتصادی در پایان می‌گوید: بخشی از بحث اصلاح قیمت بنزین در حوزه اقتصاد سیاسی جای می‌گیرد. با در نظر گرفتن چنین سازوکاری که عرض کردم، بسیاری از حاشیه‌های سیاسی شکل گرفته در خصوص این موضوع از بین خواهد رفت. یعنی داستانی که هر سال در خصوص تغییر قیمت بنزین شکل می‌گیرد، خود به خود حل خواهد شد. چرا که قیمت بنزین در یک سازوکار کاملا خارج از دست سیاست‌گذار تعیین می‌شود.