به گزارش تجارت نیوز، در جهانی که پیامدهای تغییرات اقلیمی روزبه‌روز آشکارتر می‌شود، کشورها به دنبال راه‌حل‌های پایدار برای مقابله با این بحران جهانی هستند. عربستان سعودی، یکی از کشورهای خشک و گرم منطقه، به‌جای آن‌که تنها مصرف‌کننده منابع باشد، در حال تبدیل شدن به یکی از پیشتازان حفظ اکوسیستم‌های طبیعی است. یکی از گام‌های بزرگ این کشور، تمرکز ویژه بر احیای جنگل های حرا (Mangrove Forests) است؛ اکوسیستم‌هایی بی‌نظیر که هم‌زمان نقش حیاتی در کاهش کربن، حفاظت از تنوع زیستی، و تقویت گردشگری پایدار ایفا می‌کنند.
جنگل های حرا؛ ابر اکوسیستم‌های طبیعت
درختان حرا، گیاهانی مقاوم به شوری هستند که در مناطق جزر و مدی مانند سواحل دریای سرخ و خلیج فارس رشد می‌کنند. این درختان نقش مهمی در تثبیت خطوط ساحلی، جذب آلاینده‌ها، کاهش سیل، و ترسیب کربن ایفا می‌کنند. ریشه‌های متراکم حرا جلوی فرسایش خاک را می‌گیرند و پناهگاهی برای پرندگان، ماهی‌ها، میگوها و سایر گونه‌های دریایی فراهم می‌آورند.
در عربستان سعودی، دو گونه غالب از درختان حرا وجود دارد:
- ریزوفورا موکروناتا: بیشتر در سواحل جنوبی دریای سرخ دیده می‌شود.
- اوسینا مارینا: در خلیج فارس و سواحل شمالی دریای سرخ رشد می‌کند.
طبق گزارش‌های رسمی از Saudipedia، در حال حاضر حدود ۴۰۰ میلیون درخت حرا در عربستان سعودی وجود دارد که در مساحتی حدود ۶۰ میلیون مترمربع پراکنده شده‌اند؛ این یعنی تراکم تقریبی ۸۶٬۰۰۰ درخت در هر هکتار.
استراتژی سبز عربستان؛ گامی هوشمندانه برای آینده
عربستان سعودی از سال ۲۰۲۱ با راه‌اندازی «طرح سبز عربستان» (Saudi Green Initiative)، هدف‌گذاری‌های بزرگی را برای مقابله با تغییرات اقلیمی آغاز کرده است. یکی از ستون‌های این طرح، کاشت ۱۰ میلیارد درخت در سراسر کشور طی دهه‌های آینده است. در این میان، کاشت بیش از ۱۰۰ میلیون درخت حرا تا سال ۲۰۳۰ هدف‌گذاری شده، زیرا این گونه خاص نقشی کلیدی در جذب دی‌اکسید کربن و افزایش تاب‌آوری اکوسیستم ایفا می‌کند.
تا سال ۲۰۲۱، در همکاری دولت با نهادهای خصوصی و محلی، بیش از ۱۴.۶ میلیون درخت حرا در مناطق مختلف کاشته شده است. مناطقی مانند جازان، مکه، مدینه، عسیر، تبوک و استان شرقی، از جمله نواحی فعال در پروژه‌های کاشت و احیای جنگل‌های حرا هستند.
در سال ۲۰۲۳ نیز یک پروژه آزمایشی در بندر اسلامی جده کلید خورد که تجربه جدیدی در مدیریت هوشمند اکوسیستم‌های ساحلی را ارائه داد.
تکنولوژی در خدمت طبیعت
برنامه‌های کاشت و بازسازی جنگل‌های حرا در عربستان صرفاً بر اقدامات سنتی تکیه ندارد. بلکه با استفاده از فناوری‌های نوین مانند:
- سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)
- تصاویر ماهواره‌ای
- پهپادها
- نظارت دیجیتالی بر جزر و مد و ترکیب رسوبات
نقاط مستعد برای کاشت شناسایی شده و زمان‌بندی دقیق برای کاشت تعیین می‌شود. این دقت بالا باعث می‌شود که نرخ موفقیت کاشت افزایش یابد و نهال‌ها در برابر شرایط محیطی پایدار بمانند.
برای حفاظت بیشتر از نهال‌ها، حصارکشی‌های فیزیکی و حتی نصب دوربین‌های تله‌ای برای جلوگیری از آسیب شترها و حیوانات دیگر انجام می‌شود.
جنگل‌های حرا؛ خط مقدم مقابله با گرمایش جهانی و توسعه گردشگری
درختان حرا از جمله بهترین جاذب‌های کربن در سطح زمین هستند. آنها دی اکسید کربن را نه‌تنها در برگ‌ها و شاخه‌ها، بلکه در خاک اطراف ریشه‌هایشان نیز ذخیره می‌کنند. همچنین با تعدیل سطح pH آب، در برابر اسیدی شدن اقیانوس‌ها نقش محافظتی دارند؛ موضوعی که برای حیات گونه‌های حساس دریایی بسیار مهم است.
اما کارکرد این جنگل‌ها فقط زیست‌محیطی نیست. آنها به بستری برای توسعه گردشگری پایدار تبدیل شده‌اند. گردشگرانی که برای تماشای پرندگان، قایق‌سواری، عکاسی طبیعت و بازدید از پارک‌های دریایی به مناطق ساحلی سفر می‌کنند، به رونق اقتصاد محلی و تنوع‌بخشی به درآمدهای غیرنفتی عربستان کمک می‌کنند.
طبق اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان، توسعه این نوع گردشگری طبیعی نقش کلیدی در کاهش وابستگی کشور به نفت دارد. در همین چارچوب، پروژه‌های بزرگی مانند Red Sea Global به عنوان الگوی گردشگری اکولوژیک طراحی شده‌اند که در آن جنگل‌های حرا ستون اصلی حفاظت و زیبایی طبیعی هستند.
درس‌هایی برای منطقه از تجربه موفق عربستان
در شرایطی که بسیاری از کشورهای منطقه، از جمله ایران، با بحران‌های زیست‌محیطی مانند خشکسالی، بیابان‌زایی و تخریب منابع طبیعی مواجه هستند، تجربه عربستان سعودی در احیای جنگل‌های حرا الگویی ارزشمند و کاربردی است. این کشور نشان داده است که حتی در اقلیم خشک و شور نیز می‌توان با تکیه بر علم، برنامه‌ریزی دقیق، و استفاده از فناوری‌های نوین، به سمت توسعه پایدار حرکت کرد.
درختان حرا نماد پیوند بین محیط زیست، اقتصاد و آینده پایدار هستند. حفظ و توسعه آنها نه‌تنها در کاهش اثرات تغییرات اقلیمی مؤثر است، بلکه بستری طبیعی برای رشد اقتصادی و تقویت گردشگری مسئولانه فراهم می‌کند.
همان‌گونه که کارشناسان بارها تأکید کرده‌اند، حراها ابر اکوسیستم‌هایی هستند که باید نه‌تنها حفظ، بلکه در اولویت سیاست‌های توسعه‌ای کشورها قرار گیرند.
