به گزارش تجارت نیوز، کمبود برق دیگر زندگی تمامی مردم را درگیر کرده است. کمبودی که هر ساله تشدید می‌شود و اقدام مناسبی هم برای جبران آن انجام نمی‌شود. با این حال در راستای پیگیری‌های مسئولان در رابطه با چرایی تشدید قطعی برق و افزایش کمبود برق، همیشه آمارهایی از میان صحبت‌ها می‌توان پیدا کرد که خود وضعیت را به بهترین شکل ممکن ترسیم می‌کند.
سیداسماعیل حسینی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس، در نشست علنی روز سهشنبه 11 شهریور در خصوص گزارش «بررسی خاموشی‌های گسترده در تابستان 1404» گزارشی به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس قرائت کرد که در آن نکات جالب توجهی نهفته است.
بر اساس اعلام وزارت نیرو، حداکثر تقاضای همزمان برق در تابستان سال جاری حدود 77 هزار و 500 مگاوات و حداکثر توان تولید همزمان در روز معادل 62 هزار و 500 مگاوات بوده است. بر این مبنا، ناترازی برق در تابستان جاری معادل 15 هزار مگاوات گزارش شده است.
اما مطابق برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، حداکثر تقاضای همزمان شبکه برق در تابستان 1404 بین 82 هزار تا 85 هزار مگاوات پیش‌بینی شده است. این در حالی است که حداکثر توان تولید همزمان در اوج مصرف تنها بین 58 هزار و 400 مگاوات تا 64 هزار و 500 مگاوات برآورد می‌شود.
بر همین اساس مرکز پژوهش‌ها در مورد میزان ناترازی برق در تابستان 1404 تخمین زده است که بر اساس سناریو خوش‌بینانه، ناترازی برق سال جاری 17 هزار و 600 مگاوات، بر اساس سناریو واقع‌بینانه، 22 هزار و 500 مگاوات و براساس سناریو بدبینانه حدود 26 هزار و 900 مگاوات ناترازی وجود دارد.
فاصله معنادار ارقام واقعی و ارقام اعلام‌شده توسط وزارت نیرو، بیانگر ناترازی شدید در شبکه برق کشور است. مطابق آمار ارائه‌شده باید گفت کمبود برق در کشور، در اوج پیک مصرف به 26 هزار مگاوات نیز می‌رسد.
شکاف 16 تا 22 هزار مگاواتی ظرفیت عملی و توان تولید نیروگاه‌های کشور!
مطابق آمار مرکز پژوهش‌ها، ظرفیت نامی نیروگاه‌های کشور در پایان سال 1403 حدود 94 هزار و 579 مگاوات بوده است؛ با این حال، ظرفیت عملی شبکه تولید تنها 81 هزار و 85 مگاوات برآورد شده است. این اختلاف معنادار که بیش از 13 هزار و 500 مگاوات است، به طور عمده ناشی از فرسودگی تجهیزات، راندمان پایین نیروگاه‌ها و در برخی موارد کمبود سوخت به‌ویژه در فصول سرد سال است.
از سوی دیگر، طی سال‌های 1396 تا 1404 بیش از 97 درصد مساحت کشور درگیر خشکسالی بوده است. کاهش بارندگی در سال آبی منتهی به فروردین 1404 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 29 درصد و نسبت به میانگین بلندمدت 40 درصد گزارش شده است. همین امر موجب کاهش 77 درصدی تولید نیروگاه‌های برق‌آبی نسبت به شرایط نرمال شده و نقش این نیروگاه‌ها را در پایداری شبکه به‌شدت محدود کرده است.
همچنین با توجه به اظهارات عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، در صحن علنی مجلس، بیش از 15 هزار مگاوات نیروگاه کشور فرسوده هستند و توان تولید به اندازه ظرفیت عملی خود را هم ندارند!
همین اظهارات در کنار گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، گواهی بر زیرساختی بودن مشکل ناترازی برق است. با توجه به گزارشات ارائه‌شده، ظرفیت عملی شبکه تولید 81 هزار و 85 مگاوات است. این در حالی است که حداکثر توان تولید همزمان در اوج مصرف تنها بین 58 هزار و 400 مگاوات تا 64 هزار و 500 مگاوات برآورد می‌شود.
یعنی بین 16 هزار و 500 مگاوات تا 22 هزار و 600 مگاوات اختلاف میان حداکثر توان تولید نیروگاه‌ها با ظرفیت عملی آنها وجود دارد.
در چنین شرایطی، آن هم با وجود ناترازی 26 هزار مگاواتی برق نمی‌توان گفت که بار اصلی افزایش کمبود برق بر دوش فرسودگی نیروگاه‌ها و البته شبکه توزیع و انتقال است؟
از مدار خارج شدن تنها یک نیروگاه بزرگ می‌تواند منجر به خاموشی‌های سراسری شود
در ادامه گزارش کمیسیون انرژی آمده است که در حوزه انتقال و توزیع نیز وضعیت مشابهی حاکم است. ظرفیت شبکه انتقال کشور حدود 62 هزار و 250 مگاوات برآورد شده، در حالی که بار همزمان تابستان به 80 هزار و 64 مگاوات رسیده است. این شکاف 17 هزار و 814 مگاواتی بیانگر یک بحران زیرساختی جدی است.
ضعف در تکمیل خطوط و پست‌های انتقال، مانع انتقال انرژی مازاد در نیمه جنوبی کشور برای جبران کمبود در نیمه شمالی شده است. به‌طور مشخص، تنها 45 درصد از خطوط انتقال مصوب و 36 درصد از پست‌های فوق‌توزیع به بهره‌برداری رسیده‌اند. افزون بر این، فرسودگی شبکه، تلفات بالا و گلوگاه‌های منطقه‌ای (به‌ویژه در استان‌های خوزستان، البرز و فارس) از عوامل اصلی قطعی‌های موضعی هستند.
تلفات در شبکه انتقال حدود 12 درصد و در شبکه توزیع حدود 15 درصد گزارش شده که به‌مراتب بالاتر از استانداردهای جهانی است. همچنین، حاشیه ذخیره عملی شبکه طی سال‌های اخیر به‌شدت کاهش یافته و در تابستان 1404 به کمتر از دو درصد رسیده است؛ به این معنا که از مدار خارج شدن تنها یک نیروگاه بزرگ می‌تواند منجر به خاموشی‌های سراسری شود.
باید پرسید دلیل این حجم از تلفات در شبکه و فرسودگی موجود در بخش تولید، توزیع و انتقال و نبود هیچ تلاشی برای جبران فرسودگی زیرساخت‌ها چیست؟
بار سنگین فرسودگی زیرساخت‌ها
وزارت نیرو کماکان بر راهکارهای کوتاه‌مدت ازجمله قطعی برق و اعمال محدودیت بر برق مصرفی خانوار و صنایع تاکید دارد و با توجه به نبود ذخیره‌سازی در شبکه و کمبود 26 هزار مگاواتی برق، باید گفت این کار به دلیل از دست نرفتن شبکه سراسری برق انجام می‌شود. با این حال با این که به طور عمده بار ناترازی برق بر دوش مصرف‌کنندگان انداخته می‌شود، اما آمار و ارقام ارائه‌شده در مورد تلفات شبکه و راندمان نیروگاه‌های کشور، نشان از مشکلات جدی در بخش عرضه برق دارد.
اکنون بسیاری از نیروگاه‌های کشور توان تولید بسیار پایینی دارند و حتی نمی‌توانند بر اساس ظرفیت عملی خود فعالیت کنند. در چنین شرایطی چطور می‌توان از ظرفیت 81 هزار مگاواتی تولید برق سخن به میان آورد؟ این ظرفیت به اصطلاح عملی، در حقیقت روی کاغذ باقی مانده است و روز به روز کمتر می‌شود. چراکه فرسودگی تجهیزات و توان تولیدی نیروگاه‌ها امری است که به سرمایه‌گذاری برای نوسازی نیاز دارد. اگر قرار است که در راستای نوسازی تجهیزات هیچ هزینه‌ای نشود، توان تولیدی برق کشور از 58 هزار مگاوات نیز کمتر می‌شود. موضوعی که با توجه به افزایش تقاضا، وضعیت نگران‌کننده‌ای را برای آینده صنعت برق کشور ترسیم می‌کند.
درنهایت باید گفت با توجه به وضعیت نگران‌کننده زیرساخت‌های انرژی در کشور، شاید افزایش بهره‌وری، نوسازی، کاهش تلفات در بخش تولید، توزیع و انتقال مهم‌تر از احداث نیروگاه‌های جدید باشد و اگر به طور موازی همراه با دیگر راهکارهایی مانند احداث نیروگاه و مدیریت مصرف در دستور کار قرار نگیرد، افزایش کمبود برق اجتناب‌ناپذیر است.
برای مطالعه بیشتر گزارش بحران اتلاف انرژی در نیروگاه‌ها را در تجارت‌نیوز بخوانید.
