به گزارش تجارت نیوز، در طول 12روز جنگ میان ایران و اسرائیل و پس از آن، بسیاری از موسسات بین‌المللی تلاش کرده‌اند تصویری از آینده بازار نفت ارائه دهند. عمده تحلیل‌ها متمرکز بر سیاست‌های دونالد ترامپ بوده که هدف آن پایین نگه داشتن قیمت نفت و گسترش تولید داخلی از طریق منابع غیرمتعارف مانند نفت شیل است؛ سیاستی که در راستای افزایش سهم ایالات متحده در بازار جهانی نفت دنبال می‌شود.
در این تحلیل‌ها، اغلب به وضعیت صادرات نفت ایران توجه کمتری شده و این موضوع تا حد زیادی مغفول مانده است. سوال مهم در این میان این اسن که در چشم‌اندازی که بر پایه تداوم سیاست فشار بر قیمت نفت ترسیم می‌شود، ایران چه جایگاهی می‌تواند داشته باشد؟
پایین نگه‌داشتن قیمت نفت یک شمشیر دو لبه برای ایالات متحده است
مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس نفت، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز در مورد آینده صادرات نفت ایران عنوان کرد: یکی از سیاست‌هایی که ترامپ بر آن مانور می‌دهد، مساله پایین نگه‌داشتن قیمت نفت است. باید توجه داشت که پایین نگه‌داشتن قیمت نفت یک شمشیر دو لبه برای ایالات متحده است.
به گفته او، از یک‌سو، این سیاست در راستای حمایت از مصرف‌کنندگان داخلی و جلوگیری از فشار تورمی اجرا می‌شود، اما از سوی دیگر، در صورتی که قیمت نفت از یک حدی پایین‌تر بیاید، ذخایر غیرمتعارف نفت از جمله نفت شیل که هزینه تولید بالاتری دارند، دیگر مقرون‌به‌صرفه نیست.
بالاترین سطح تولید ایران در دهه‌های گذشته حدود 4 میلیون بشکه در روز بوده است / بالاترین سطح صادرات ایران در دهه‌های اخیر حدود 2 میلیون تا 2.5 میلیون بشکه بوده است
وی ادامه داد: هرچند به لطف پیشرفت فناوری، هزینه تولید پایین آمده است، اما قیمت خیلی پایین نفت به سود شرکت‌های نفتی آمریکایی نیست. با این حال، نکته نگران‌کننده برای ایران آن است که ظرفیت تولید نفت کشور در چهار دهه گذشته چندان بالا نبوده است. بالاترین سطح تولید ایران در دهه‌های گذشته حدود چهار میلیون بشکه در روز بوده است که با کسر مصرف داخلی، سقف صادراتی در بهترین حالت حدود دو میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود.
بهروزی‌فر خاطرنشان کرد: این بدان معناست که بالاترین سطح صادرات ایران در دهه‌های اخیر حدود دو میلیون تا 2.5 میلیون بشکه بوده است.
ایران در معادلات بازار جهانی نفت تا حد زیادی کنار گذاشته شده است / حذف نفت ایران تاثیر محسوسی بر قیمت جهانی ندارد
بهروزی‌فر توضیح داد: متاسفانه ایران تاکنون نتوانسته است متناسب با منابع عظیمی که دارد، ظرفیت تولید خود را افزایش دهد. در نتیجه، ایران در معادلات بازار جهانی نفت تا حد زیادی کنار گذاشته شده است. کشورهای حوزه خلیج فارس ظرفیت مازاد تولیدی دارند که چندین برابر کل صادرات ایران است.
این کارشناس انرژی تشریح کرد: به همین دلیل، متاسفانه در بازار جهانی نفت می‌توانند ایران را به راحتی در نظر نگیرند و حذف نفت ایران تاثیر محسوسی بر قیمت جهانی نداشته باشد. به‌عنوان نمونه، در همین جنگ 12روزه، افزایش قیمت نفت تنها حدود 10 تا ۱۲ دلار بوده که اگر با بحران‌هایی مانند تحریم نفتی دهه ۷۰ مقایسه شود که قیمت نفت تا چهار برابر افزایش یافت، قابل قیاس نیست.
وی افزود: افزایش قیمت‌ها در این دوره محدود به ۱۰ تا ۱۵ یا نهایتا ۲۰ درصد بوده و آن هم تنها به دلیل نگرانی از گسترش درگیری به سایر کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس بود. در واقع، اگر صادرات نفت ایران از بازار حذف شود، تاثیر آن چندان چشمگیر نیست، زیرا همان‌طور که گفته شد، کشورهای عرب خلیج‌فارس می‌توانند با فعال کردن بخشی از ظرفیت مازاد خود، این خلا را به‌راحتی جبران کنند.
قدرت در نفت به تعداد بشکه‌هایی است که تولید می‌شود، نه به شعارهایی که داده می‌شود
بهروزی‌فر گفت: در صنعت نفت، ضرب‌المثلی وجود دارد که می‌گوید: «این بشکه‌های نفت هستند که صحبت می‌کنند.» یعنی قدرت شما در نفت، به تعداد بشکه‌هایی است که تولید می‌شود، نه به شعارهایی که داده می‌شود. متاسفانه ایران در این زمینه بازی را باخته است. نه‌تنها از تجارت جهانی کنار گذاشته شده، بلکه از صنعت نفت نیز حذف شده است. متاسفانه در بازار گاز نیز ایران اصلا جایی ندارد.
اگر ایران بتواند تولید خود را افزایش دهد، با توجه به تحریم‌ها امکان صادرات پایدار وجود ندارد
این کارشناس انرژی بیان کرد: دو مشکل اساسی وجود دارد. یکی از موضوعات افزایش ظرفیت تولید است که نیازمند مجموعه‌ای از پیش‌نیازها از جمله فناوری روز، تجهیزات پیشرفته، دانش فنی، مدیریت کارآمد و سرمایه‌گذاری گسترده است. همه این‌ها در شرایط تحریم، به‌شدت محدود و مختل شده‌اند. از سوی دیگر موضوع صادرات مطرح است. حتی اگر فرض شود که ایران بتواند تولید خود را افزایش دهد، با توجه به تحریم‌ها امکان صادرات پایدار هم وجود ندارد.
به گفته او، اکنون صادرات نفت ایران با دشواری‌های فراوان و هزینه‌های بالا انجام می‌شود؛ از جمله ارائه تخفیف به خریداران، نبود مشتریان رسمی و متنوع و نبود امکان انتقال امن درآمدهای نفتی به کشور. اکنون عمده صادرات نفت ایران به شرکت‌هایی موسوم به تی‌پات‌ها در چین انجام می‌شود که هیچ‌گونه مراوده‌ای با دنیا ندارند و از ایران نفت می‌خرند.
وی ادامه داد: به دلیل نبود امکان جابه‌جایی پول نفت، بخش قابل توجهی از آن در قالب تهاتر کالاهای بنجل چینی به کشور بازمی‌گردد یا در بانک‌های خارجی مانند بانک‌های چینی باقی می‌ماند تا بتوانند از آن استفاده کنند.
این کارشناس انرژی درنهایت خاطرنشان کرد: در واقع، ایران از دو سمت تحت فشار است. از یک‌سو مشکل ظرفیت تولید و از سوی دیگر، مشکل فروش، صادرات و انتقال درآمد مطرح است. تا زمانی که این مسائل، به‌ویژه مساله تعامل و ارتباط با جهان، حل نشود، تصور بازگشت ایران به جایگاه قبلی خود در بازار جهانی نفت بسیار دشوار و دور از ذهن است.
برای مطالعه بیشتر گزارش تضمین عرضه نفت توسط عربستان و روسیه موجب ریزش قیمت نفت شد؟ را در تجارت‌نیوز بخوانید.
