سرانجام توافق اوپک؛ چه بر سر اتحاد کارتل نفتی می‌آید؟

الهام میرمحمدی: در سال 2011 و به دنبال کاهش تولید نفت لیبی به دلیل جنگ داخلی، اعضای اوپک در نشستی تصمیم گرفتند تا تولید خود را برای جبران این کاهش، بالا ببرند. علی النعیمی، وزیر نفت عربستان سعودی این نشست را «یکی از بدترین جلسات اوپک» خواند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، به نقل از اویل‌پرایس، این نشست بدون توافق به پایان رسید، پایانی که احتمال می‌رود برای نشست اخیر اوپک در وین نیز اتفاق بیفتد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد، شکاف بزرگی میان سران اوپک وجود دارد. در این نشست عربستان و روسیه تیمی را تشکیل داده‌اند و سیگنال‌هایی مبنی بر افزایش 1.5 میلیون بشکه‌ای ارسال می‌کنند. در مقابل ایران، عراق، لیبی و الجزایر با افزایش تولید و لغو توافق کاهش تولید مخالفند.

بیژن زنگنه وزیر نفت ایران روز گذشته در گفتگو با رویترز اعلام کرد: به عقیده من بعید است که اوپک در این نشست به توافقی در خصوص تولید نفت دست پیدا کند. اوپک سازمانی نیست که از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا دستور بگیرد… اوپک بخشی از وزارت انرژی ایالات متحده نیست.

پیش‌تر ترامپ در توئیتی اعلام کرده بود که اوپک با کاهش عرضه، به طور مصنوعی قیمت‌ها را بالا برده است و شخصا از دولت عربستان سعودی درخواست کرد تا برای اثرگذارتر شدن تحریم‌های ایران و فشار بیشتر، تولید خود را افزایش دهد.

لغو توافق کاهش تولید اوپک در شرایط تحریمی، ابزار مناسبی برای رقیب ایران در خاورمیانه یعنی عربستان است تا بتواند از طریق جایگزینی، کاهش تولید و صادرات ایران در بازارهای جهانی را جبران کند.

زنگنه همچنین در بخش دیگری از سخنان خود گفت، پیش از دیدار با روسیه و دیگر شرکای غیراوپک که در توافق کاهش تولید حضور دارند، وین را ترک خواهد کرد. روسیه که به نوعی متحد ایران محسوب می‌شد، به نظر می‌رسد حالا در اردوگاه‌ مخالفان قرار گرفته و تمایل به افزایش تولید دارد.

الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه به تازگی گفته است: تقاضای نفت معمولا در سه ماهه سوم سال با رشد سریع‌تری افزایش می‌یابد و اگر ما اقدامات لازم را انجام ندهیم ممکن است با کسری تولید مواجه شویم. در میان کشورهای تولیدکننده، روسیه کشوری است که ظرفیت افزایش تولید روزانه 1.5 میلیون بشکه را دارد.

با این حال، اندازه‌گیری دقیق عرضه و تقاضای نفت و پیش‌بینی قیمت آن دشوار است و هیچ ابزاری در این زمینه وجود ندارد. به عنوان مثال، زمانی که قیمت‌ها به 80 دلار به ازای هر بشکه رسید، تقاضا کاهش یافت که معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خوشبین را به شدت متعجب کرد.

واقعیت این است که این کاهش رشد در تقاضا به دلیل اقتصادهای نوظهور است. این کشورها که بیشترین میزان مصرف را در تقاضای جهانی نفت دارند، آمادگی پرداخت هر بهایی را بابت آن ندارند. کشورهایی چون هند و چین ترجیح می‌دهند برای قیمت‌های پایین‌تر چانه‌زنی کنند که این مساله انگیزه اوپک برای کاهش قیمت را افزایش داده است.

دو متحد عربستان سعودی یعنی کویت و عمان نیز با افزایش سریع تولید موافق نیستند. به گزارش رویترز به نقل از منابع اوپک، به نظر می‌رسد که آنها تمایل دارند این افزایش تولید به صورت تدریجی و نسبی اتفاق بیفتد. در حقیقت برخی تحلیل‌گران معتقدند که پیشنهاد 1.5 میلیارد بشکه‌ای روسیه یک حرکت تاکتیکی با این هدف است که سایر اعضای مخالف را برای افزایش تدریجی راضی کند.

با توجه به اینکه لغو توافق کاهش تولید نیازمند رای همه اعضای اوپک است، توقف آن به دلیل وتوی کشورهایی چون ایران و عراق و ونزوئلا در این اجلاس ضعیف به نظر می‌رسد. هرچند جدا شدن کشورهایی چون روسیه و دیگر کشورهای نفتی غیراوپک از این توافق غیرمحتمل نیست. این مساله در نهایت می‌تواند اساس و بنیاد توافق را بر هم بزند و زمینه را برای لغو آن در اجلاس بعدی فراهم کند.

حتی اگر توافقی در این نشست حاصل شود، اوپک به زودی با مشکلی جدی‌تر مواجه خواهد شد. در حال حاضر، کنگره ایالات متحده در مورد قانون کارتل‌های تولید و صادرات نفت در حال مذاکره است. قانونگذاران امریکایی به سراغ طرح قانونی موسوم به نوپک رفته‌اند که بتوانند مانعی بر سر راه دستکاری بازار از سوی تولیدکنندگان باشند. اگر این طرح از سوی کنگره تصویب شود، امریکا می‌تواند پرونده‌هایی را علیه تولیدکنندگان اوپک که به مدیریت عرضه و کاهش تولید می‌پردازند، تشکیل دهند.

سیاستمداران امریکایی از سال 2000 تاکنون چندین بار تلاش کرده‌اند تا لایحه نوپک را به تصویب برسانند اما جورج دبلیو بوش و باراک اوباما، روسای‌جمهور سابق تهدید کردند که از حق وتوی خود استفاده خواهند کرد. این ریسک اما وجود دارد که ترامپ برخلاف روسای‌جمهور پیشین عمل کند.