به گزارش تجارت نیوز، بحران انرژی در ایران بسیاری از صنایع را با مشکلات متعدد در زمینه تامین برق و گاز مورد نیاز درگیر کرده است. پتروشیمی‌ها به عنوان یکی از صنایع مهم صادراتی، همواره با مشکل کمبود گاز روبه‌رو هستند. یکی از موارد مهم در این زمینه، موضوع اتلاف انرژی است.
حسن عباس‌زاده، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، در دومین روز از همایش پتروتک با اشاره به مشکل کمبود گاز در کشور و هدررفت این منبع انرژی به‌جای اختصاص به پتروشیمی‌ها گفت: ۲۶ درصد گاز کشور در نیروگاه‌های راندمان پایین مصرف می‌شود که اگر آن را با انرژی‌های تجدیدپذیر جایگزین کنند، اوضاع بهبود می‌یابد.
اکنون سوال این است که چه سیاست‌هایی راندمان پایین نیروگاه‌های کشور را رقم زده و تاثیر این راندمان بر کاهش تولید صنایع چیست؟
زیان پتروشیمی‌ها و صنایع ارزآور به دلیل اتلاف انرژی
پتروشیمی‌ها برای تولید محصولات خود به گاز طبیعی به عنوان خوراک اولیه نیاز دارند. کمبود گاز باعث شده این صنایع نتوانند به اندازه ظرفیت کامل خود تولید کنند. بسیاری از پتروشیمی‌ها ناچار به کاهش مصرف یا حتی تعطیلی‌های مکرر شده‌اند. این موضوع باعث کاهش تولید محصولات پتروشیمی و افزایش هزینه‌های تولید شده است. پتروشیمی‌ها یکی از مهم‌ترین بخش‌های صادراتی ایران هستند. کاهش تولید محصولات پتروشیمی به دلیل کمبود گاز، کاهش صادرات و از دست رفتن بازارهای بین‌المللی را به دنبال دارد.
مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران طی گزارشی زیان ناشی از محدودیت عرضه گاز به پتروشیمی را بررسی کرد.
مطابق بررسی‌های گزارش اتاق ایران، عدم‌النفع دولت ناشی از فروش گاز طبیعی به بخش خانگی و تجاری به‌جای تامین گاز طبیعی خوراک صنعت پتروشیمی بر اساس شواهد موجود، بین 410 میلیون تا 574 میلیون دلار است. در وضعیت فعلی، بین 172 میلیون تا 241 میلیون دلار از سود مجتمع‌های پتروشیمی یا ارزش افزوده کشور با اعمال محدودیت عرضه گاز طبیعی خوراک از دست می‌رود.
این در حالی است که با توجه به گفته‌های مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، 26 درصد گاز کشور در نیروگاه‌های راندمان پایین هدر می‌رود و از گاز موجود در کشور، می‌توان بهینه‌تر استفاده کرد.
عامل راندمان پایین نیروگاه‌های کشور چیست؟
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو دولت چهاردهم، در آیین آغاز معاملات گواهی صرفه‌جویی برق در آذرماه سال جاری گفت: راندمان متوسط در شبکه برق حدود 40 درصد است. یعنی 60 درصد انرژی تلف می‌شود و تنها 40 درصد آن تبدیل به برق می‌شود. اتلاف به نیروگاه‌ها محدود نمی‌شود، بلکه همین 40 درصد در شبکه انتقال و توزیع مدام کمتر می‌شود. در نهایت لوازم مصرفی در منازل، بخشی از برق را تلف می‌کنند و تقریباً هیچ‌چیز باقی نمی‌ماند.
اظهارات وزیر نیرو بدان معناست که گاز مورد نیاز بسیاری از صنایع، نه‌تنها صرف تولید برق هم نمی‌شود، بلکه بخش عمده آن به دلیل ضعف در صنعت برق هدر می‌رود. در این میان، صنایع، شبکه خانگی و به طور کلی اقتصاد ایران از نبود گاز و برق متضرر می‌شوند.
هاشم اورعی، استاد برق دانشگاه صنعتی شریف، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز در مورد پایین بودن راندمان نیروگاه‌ها و چرایی اتلاف انرژی در صنعت برق توضیح داد: کاهش بهره‌وری و ضعف زیرساخت‌ها باعث تشدید ناترازی در حوزه انرژی به‌ویژه در صنعت برق شده است. در مراحل اصلی این حوزه یعنی تولید، انتقال و توزیع، منابع تلف می‌شوند.
به گفته او، وزارت نیرو بازدهی متوسط نیروگاه‌ها در حوزه تولید را حدود ۳۷ تا ۳۸ درصد اعلام کرد؛ یعنی از هر ۱۰۰ واحد انرژی گازی، حدود ۴۰ واحد برق تولید می‌شود. این اتلاف تنها مربوط به تولید است.
او ادامه داد: در انتقال، تلفات کمتر و حدود سه تا پنج درصد است که به ظرفیت و مسافت انتقال بستگی دارد. اما در بخش توزیع، توانیر تلفات این حوزه را 12 درصد برآورد کرد. این در حالی است که میانگین تلفات حدود ۱۵ درصد و در برخی استان‌ها مانند خوزستان بیشتر است. نمی‌توان تلفات را به صفر رساند، اما باید آن را به حداقل کاهش داد.
دلیل عمده تلفات بالا در بخش تولید، عمر بالای نیروگاه‌هاست
اورعی در مورد راندمان پایین تولید برق گفت: مشکل اصلی در تولید این است که راندمان پایین است. تکنولوژی‌های امروز می‌توانند بازدهی را از ۳۷ درصد به ۶۰ درصد برسانند، اما عمر بالای نیروگاه‌ها و نگهداری ناصحیح مانع این بهبود شده است. در واقع، دلیل عمده تلفات بالا در بخش تولید، عمر بالای نیروگاه‌هاست.
او اضافه کرد: حدود ۲۰ درصد از ظرفیت نیروگاهی کشور عمر بالای ۳۰ سال و تقریباً سه درصد نیروگاه‌ها، عمر بالای 40 سال دارند. حتی راندمان برخی از نیروگاه‌هایی که در حال فعالیت هستند 20 درصد است. این موضوع نشان‌دهنده ضعف زیرساخت‌هاست؛ چراکه در نیروگاه‌ها سرمایه‌گذاری نشده و عمر بالایی دارند.
استاد برق دانشگاه صنعتی شریف خاطرنشان کرد: علاوه بر این، مسئولان از نیروگاه‌ها صحیح نگهداری نکرده‌اند و این موضوع مستقیماً راندمان نیروگاه‌ها را تحت تاثیر قرار داده است. تحریم‌ها، نبود برنامه‌ریزی و کمبود سرمایه‌گذاری باعث شده تا تجهیزات قدیمی جایگزین نشوند.
وزارت نیرو موظف به افزایش راندمان برق است
اورعی در مورد راهکارهای بالا بردن بهره‌وری تشریح کرد: یکی از مهم‌ترین اقدامات در حوزه انرژی، استفاده از فناوری‌های روز دنیا برای بالا بردن بهره‌وری است. اما ایران به این موضوع توجه کافی نکرد. نه سرمایه‌گذاری کافی در این زمینه انجام شد و نه تعمیرات و نگهداری زیرساخت‌های فعلی درست بود. علاوه بر این موضوعات، مسلماً نبود کارایی و بی‌برنامگی هم نقش اساسی ایفا کرده است.
او متذکر شد: موضوع کاهش راندمان از سوی وزیر نیرو مطرح شده است. سوالی که باید از او پرسید این است که چرا او نی مانند مردم در مقام مدعی ظاهر می‌شود؟ وزیر، مسئول است؛ نه من، مردم یا جامعه. مسئولان این مشکلات را تقصیر مردم می‌اندازند و گویا جای مردم و مسئولان تغییر کرده است.
وی اظهار کرد: تمامی مواردی که تاکنون ذکر شد، وظیفه وزارت نیروست. اگر منابع مالی لازم ندارند، در هیات دولت سروصدا کنند و پول بگیرند. تلفات در حوزه برق بسیار بالاست و وزارت نیرو باید کاری در این زمینه انجام دهد.
علت اصلی کاهش بهره‌وری و اتلاف انرژی در ایران
اورعی در مورد علت اصلی کاهش بهره‌وری گفت: دلیل اصلی کاهش بهره‌وری، غلط بودن فرمول انتخاب مدیران است. اگر استثناها کنار گذاشته شود، مشخص می‌شود که عموماً فرمول انتخاب مدیران در کشور غلط است. در واقع، شایستگی مدیران انتخاب‌شده کمتر از ارزش جایگاه انتخابی است.
آن‌طور که استاد برق دانشگاه شریف توضیح داد: مشکل انتخاب مدیران بر بهره‌وری اثرگذار بوده است. به جای انتخاب افراد توانمند، معیارهایی مانند ظاهر، ملاحظات سیاسی یا اولویت‌های غیرمرتبط مطرح می‌شود. نتیجه این روند، نبود خلاقیت و ضعف در تصمیم‌گیری است و مدیران به جای پاسخگویی، دیگران را متهم می‌کنند.
او تصریح کرد: برای رفع این بحران، کارهای بسیاری باید انجام داد. نبود سرمایه‌گذاری، کهنگی زیرساخت‌ها و… که منجر به ایجاد ناترازی در حوزه انرژی شده‌اند، نه علت ناترازی‌ها، بلکه معلول هستند. علت‌العلل آن است که دولت در بخش انرژی، صحنه‌گردانی می‌کند. دولت اصرار دارد که تولید و توزیع را در تمامی حوزه‌های برق، گاز، بنزین و… انجام دهد.
اورعی در نهایت توضیح داد: دولت باید از نقش بنگاه‌داری در حوزه انرژی کنار برود و وظیفه خود را به حکمرانی و نظارت محدود کند. این اقدام یک‌ساله به انجام نمی‌رسد. باید یک برنامه پنج تا 10 ساله ریخته شود و آرام آرام وظایف دولت به بخش خصوصی واقعی، نه خصولتی‌ها و حکولتی‌ها، منتقل شود.
برای مطالعه بیشتر گزارش «ذخیره سوخت نیروگاه ها؛ تقریبا صفر!» را در تجارت‌نیوز بخوانید.
