به گزارش تجارت‌نیوز، در کنار فجایع زیست محیطی بی‌شمار در کشور عراق، چند سالی می‌شود که رود فرات هم به یکی از معضلات زیست محیطی شهر کربلا تبدیل شده است.

تصاویری که «تجارت‌نیوز» از این منطقه به ثبت رسانده، حکایت از حجم بالای زباله در اطراف این رود دارد. در روزهای عزاداری اربعین هم که به جمعیت این شهر اضافه می‌شود، این بحران به مدت یک هفته به اوج خود می‌رسد.

فُرات؛ رودی که به اشعار راه یافت

فرات به معنای آب گوارا، یکی از دو رود بزرگ بین‌النهرین است. این رود از کوهستان‌های شرق آناتولی در کشور ترکیه سرجشمه می‌گیرد. پس از طی مسافتی ۲۹۰۰ کیلومتری از سوریه و عراق می‌گذرد و در نهایت به خلیج فارس می‌ریزد. رودخانه فرات و البته دجله برای سال‌های طولانی نقش حیاتی برای این کشورها داشته‌اند. نام فرات به دلیل قداست آن بارها در اشعار و ادبیات کهن آمده است.

نهر علقمه نیز از رود فرات منشعب می‌شود. در اسناد مختلف آمده که این نهر آب فرات را به منطقه کربلا و سرزمین‌های اطراف می‌رسانده است. مکانی که از مقاصد زیارتی زائران اربعین به حساب می‌آید. هرچند برخی منابع رسمی از کارشناسان امور تاریخی نقل کرده‌اند که در کربلای کنونی محل دقیق نهر علقمه مشخص نیست.

دامن فرات به تهدیدات زیست محیطی آلوده شد

«دیده از دیدنش نگشتی سیر  همچنان کز فرات مستسقی»، این دو مصرع را سعدی شاعر بزرگ ایران در قرن هفتم سروده است. واژگانی که مُهر تاییدی‌ست بر اینکه روزگاری فرات مظهر حیات بوده است. اما رد پای انسان در گوشه و کنار این رود، آن را با انوع و اقسام تهدیدات زیست محیطی مواجه کرده و دیگر جان و رمقی برای آن باقی نگذاشته است.

همین ۵ سال قبل بود که خبرگزاری‌ها از فاجعه زیست محیطی در رود فرات خبر دادند؛ مرگ هزاران تن ماهی کپور شیرین در رودخانه فرات عراق. خبری که یک ترس همگانی را به دنبال داشت.

 اما، داستان به همین جا ختم نشد. تنش‌هاس سیاسی درباره آب در منطقه خاورمیانه بالا گرفته است. پیامدهای آن هم بیش از هر کجای دیگر دامن حوضه آبریز دجله- فرات را گل‌آلود کرده است.

پیش از این، خبرگزاری تسنیم به نقل از یک کارشناس محیط زیست در گزارشی آورده بود «کشور ترکیه از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۰ تعداد ۵۸۵ سد احداث کرده است.» اقدامی که کارشناسان می‌گویند اگر دولتمردان به موقع ماشین دیپلماسی را راه نیندازند به تهدیدات زیست محیطی بیشتر مثل افزایش ریزگردها، خشکی زمین‌های کشاورزی و غیره ختم خواهد شد.

رضا بیانی، مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ایران، هم در این باره به ایسنا گفته است: «تا سال ۲۰۲۱ در محدوده دجله و فرات مرتع و پوشش گیاهی مناسبی وجود داشت و هورهایی که در جنوب عراق قرار داشتند هم دارای آب بودند اما با فراگیری خشکسالی و ایجاد سد آتاتورک در سرشاخه‌های رودخانه دجله و فرات، میزان آب ورودی از سمت دجله و فرات به تالاب‌های عراق، جنوب بصره و حتی هورالعظیم در ایران بسیار کاهش یافته است.» این موارد، نگرانی فعالان زیست محیطی را از اینکه روزی خاورمیانه به منطقه‌ای غیرقابل سکونت تبدیل شود، افزایش داده است.

افزون بر این موارد، مقامات بغداد می‌گویند عراق یکی از پنج کشوری است که بیشترین تاثیرات را از «تغییرات اقلیمی» و «بیابان‌زایی» می‌گیرد. سایت ایندیپندنت عربی هم در گزارشی که مردادماه امسال منتشر کرده، از کاهش ۶۰ درصدی ذخایر آبی عراق خبر داده است.

کوهی از زباله در اطراف فرات

اینها تنها بخشی از تهدیدات زیست محیطی عراق محسوب می‌شوند. معضل بعدی، بحران گسترده زباله در این کشور است. بیاییم نگاهی به آمارها بیاندازیم. چندی پیش، سازمان مرکزی آمار عراق اعلام کرده بود که حدود ۱۲ میلیون تن پسماند در سال ۲۰۲۰ جمع‌آوری شده است. اطلاعاتی هم از سال ۹۶ موجود است که می‌گوید بغداد بیشترین تولیدکننده زباله‌های شهری کشور عراق است. میانگین تولید هر فرد در سال به ۳۰۶ کیلوگرم می‌رسد.

در این میان، به نظر می‌رسد با وجود کاهش ورودی آب از دجله و فرات، تلاشی برای حفظ و حراست از این دو رود صورت نمی‌گیرد. دی ماه سال قبل هم آماری از پایگاه خبری المسئله عراق منتشر شده بود که نشان می‌داد که یک میلیون و ۵۰۰ هزار متر مکعب از زباله‌های مایع در رودخانه دجله توسط کارخانه‌ها، پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و بیمارستان‌ها ریخته می‌شود.

حالا هم چند سالی می‌شود رود فرات به یکی از معضلات زیست محیطی شهر کربلا تبدیل شده است. تصاویری که «تجارت‌نیوز» از این منطقه به ثبت رسانده، حکایت از حجم بالای زباله در اطراف این رود دارد. در روزهای عزاداری اربعین هم که به جمعیت این شهر اضافه می‌شود (برخی منابع رسمی از حضور ۲۰ میلیون زائر در اربعین امسال خبر می دهند.) این بحران به مدت یک هفته به اوج خود می‌رسد. موضوعی که باعث افزایش میزان آلودگی آب فرات و چاه‌های علقمه و مسجد کوفه می‌شود و تهدیدی‌ست برای سلامت زائران کربلا.

هرچند برخی گزارشات از دست بکار شدن جوانان عراقی برای پاکسازی محیط زیست و آگاهی‌بخشی از اثرات زیانبار زباله بر محیط زیست حکایت دارد، اما به نظر می‌رسد این اقدامات کافی نبوده و باید فکر اساسی برای حال ناخوش فرات به‌عنوان یکی از دو رود مهم عراق و محل تردد زائران اربعین شود.