بیم و امید در بازارهای مالی

پرسش روز: این روزها وضعیت بازارهای مالی چندان روشن و مشخص نیست و بسیاری از فعالان در نوعی سردرگمی هستند. دلیل بیم و امید در بازارهای مالی چیست و تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟

پاسخ کارشناس: بورس اوراق بهادار تهران به واسطه اتفاقاتی که از ا‌‌واسط سال ۹۹ شاهد آن بودیم، اغلب سرمایه‌‌گذاران خود را در چنین شرایطی قرار داد که بر این اساس، افراد سرمایه خود را از بازار یادشده خارج و به سمت سایر بازارهای موازی کوچ کردند. این در حالی است که بازارهای رقیب بازار سهام علاوه بر اینکه وضعیت باثبات‌‌تری داشتند، همواره از شرایط مناسب‌‌تری از نظر بازدهی و همچنین معاملاتی برخوردار هستند. این شرایط در حالی ادامه داشت که با وجود وضعیت مطلوب بازارهای رقیب، بازار سرمایه روزانه با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کرد، به‌طوری که علاوه بر حجم و ارزش معاملات پایین، بازار سهام دائما با اما و اگرهایی همراه بود که همواره ریسک‌‌های جدیدی را به این بازار تحمیل کرده و روند بی‌‌ثبات و ناپایداری بر معاملات بورس تهران حاکم شده بود.
سرمایه‌‌گذاران نیز در چنین وضعیتی به این باور رسیده بودند که هر چه زودتر از گردونه معاملات بازار سرمایه خارج شوند، به‌نفع آنها خواهد بود؛ چرا که با انتقال سرمایه خود به سایر بازارهای موازی ضمن اینکه دارایی خود را از زیان بیشتر بازار سهام حفظ می‌کنند، می‌توانند بازدهی مناسب‌‌تری نیز کسب کنند. این شرایط در حالی ادامه یافت که بسیاری از ریسک‌‌های قدیمی همچنان دامن‌‌گیر بازار است و به فضای بی‌‌اعتمادی و نبود امنیت سرمایه‌‌گذاری در بازار سهام دامن می‌زند. خارج شدن این حجم از دارایی سهامداران خرد از بازار سرمایه شرایطی را به وجود آورد که بسیاری از تحلیلگران بر این باور هستند که انتقال دارایی سهامداران خرد به سایر بازارهای موازی تا حد زیادی التهاب را به این بازارها وارد کرده است. همه این موارد نشان می‌دهد منابعی که در حال حاضر در بازار سرمایه باقی مانده، قسمت مهمی از منابع و نقدینگی فعال نیست و بخش زیادی از آن به واسطه شرایط یادشده از بازار خارج شده است.

از این رو منابعی که در حال حاضر در بازار باقی مانده، احتمالا متعلق به ارکان و بدنه نزدیک به خود بازار باشد که معمولا در بازار سرمایه حضور دارند و ریسک‌های متعدد اقتصادی سیاسی را می‌پذیرند. منابع محدود موجود در بازار سرمایه که در مقایسه با مجموع منابع فعالی که در اقتصاد حضور دارند، بسیار کوچک هستند، طبیعتا ابزارهای داخل خود را به خوبی رصد می‌کنند تا بتوانند متناسب با شرایط ریسکی و بازدهی مورد انتظار خود، پرتفوی سرمایه‌‌گذاری مناسبی برای خود تنظیم کنند.

تورم و آسیب بانک‌ها بنگاه‌ها

«اوراق گام» از جمله ابزارهایی است که با بهره‌های حدود ۳۰ درصدی که این روزها مورد معامله قرار می‌گیرد، با توجه به ریسک پایینی که نیز دارد، توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است.

بنابراین با توجه به اینکه منابع موجود در بازار سرمایه بسیار محدود است و فضای اقتصادی کشور نیز به درستی مدیریت نمی‌شود، انگیزه سرمایه‌گذاری تا حد زیادی میان فعالان بازارهای مالی از بین رفته و بازارهای مالی به ویژه بازار سهام فضای مناسبی برای سرمایه‌گذاری ندارند. از طرفی در شرایط کنونی اقتصاد کشور، بازار بدهی نیز تحت تاثیر تورم‌های متمادی و کسری منابعی که به واسطه افزایش نرخ‌‌هایی که اتفاق افتاده شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند. این شرایط تورمی باعث شده است تا علاوه بر بنگاه‌ها، بانک‌ها نیز آسیب ببینند.

اما به‌طور کلی افت روزانه بازار سرمایه و همچنین رشد تورم موجب شده برخی از سرمایه‌‌گذاران با خروج از بازار سهام به بازار‌‌های موازی، همچون رمز ارز، ارز، طلا و سکه روی بیاورند. خروج نقدینگی از بازار سرمایه بیانگر نا‌‌امیدی سهامداران از بهبود وضعیت بازار سرمایه در شرایط کنونی است، از این نکته نیز نباید غافل شد که این ناامیدی می‌تواند تامین بودجه سال ۱۴۰۲ را با مشکل اساسی روبه‌رو کند.

روند حرکتی بازار سرمایه در دو سال اخیر برخی از سهامداران حقیقی و حقوقی را با سود‌‌های کلان و برخی دیگر را با زیان‌‌های کمر‌شکن روبه‌رو کرد. هر چند در این بین ریسک سرمایه‌‌گذاری در بازار سرمایه متوجه سرمایه‌‌گذار است؛ اما نقش رگولاتور بازار سرمایه در تنظیم صحیح بازار به شکلی که نرخ سهام با ارزش ذاتی تناسبی داشته ‌‌باشد امروز محل توجه بیش از ۵۰ میلیون سهامدار است. سهامدارانی که به دلیل زیان مکرر از بهبود وضعیت بازار سرمایه ناامید شده‌‌اند در آستانه اتمام سال و رشد ریسک‌‌های بین‌المللی و خستگی از رفتار‌‌های مدیریتی دولت از بازار سرمایه خارج و به بازار‌‌های موازی روی آورده‌‌اند.البته نوسانات صعودی نرخ دلار، طلا و سکه توجه اغلب سرمایه‌‌گذاران را به این بازارها جلب کرد؛به ویژه اینکه افزایش مداوم تورم نشان می‌دهد که بانک نیز محل چندان مناسبی برای سرمایه‌‌گذاری نیست، از این رو شاهد تبدیل شبه‌‌پول به پول و سپس ورود به بازار‌‌های موازی هستیم.