چه کسی دلار را گران می‌کند؟

بانک مرکزی به تازگی اطلاعیه‌ای صادر کرد که دود آن به چشم اقتصاد کشور خواهد رفت. بر اساس این اطلاعیه صادر‌کنندگان مجبور هستند که ۸۰ درصد ارز خود را به صورت حواله در سامانه نیما و ۲۰ درصد آن را می‌توانند به صورت اسکناس به فروش رسانند.

با توجه به قیمت ارز در این سامانه و بازارهای رقابتی و اصلی ایران همانند عراق و افغانستان دیگر هیچ صرفه اقتصادی برای صادرات وجود ندارد. از طرفی بازار ایران با توجه به مشکلات معیشتی، بسیار کوچک شده و به دلیل کاهش قدرت خرید خانوار بخش بزرگی از کالاهای مصرفی، با تولید مازاد مواجه هستند.

همچنین در دو سال اخیر به دلیل تشدید تحریم‌های ظالمانه از سوی آمریکا فروش نفت ایران به میزان قابل توجهی پایین آمده که کفاف هزینه‌های کشور را نمی‌دهد. بنابراین صادرات غیرنفتی از اهمیت بالایی برخوردار شده است.

حال با توجه به بالا رفتن قیمت مواد اولیه و به صرفه نبودن قیمت ارز نیمایی و چالش کرونا که موجب بالا رفتن هزینه حمل، تولید و … شده است، جذابیت صادرات و ارزآوری به حداقل رسیده است و تصمیم چند روز گذشته بانک مرکزی جهت به دست آوردن ارز بیشتر کاملا نتیجه معکوس خواهد داشت.

ما می‌دانیم مشکلات بسیاری در زیرساخت‌ها وجود داشته و بانک مرکزی جهت حفظ اقتصاد کشور تمام توان خود را به کار گرفته اما نتیجه تصمیمات غیرکارشناسی و همچنین مشورت نگرفتن از سازمان‌های مرتبط نظیر سازمان توسعه تجارت باعث شده نتایج کاملا خلاف انتظار شود.

متاسفانه هنوز برای فعالان اقتصادی روشن نشده است که فرماندهی اقتصاد با کدام‌یک از سازمان‌ها بوده و باعث سردرگمی فعالان اقتصادی شده است. از یک طرف با فشارهای تحریمی، دور زدن تحریم‌ها، تبادلات مالی و دیگر مشکلات، تمام ریسک‌های تجارت را قبول کرده‌ایم و از طرف دیگر خود را با قوانینی سخت و تصمیمات خلق‌الساعه از طرف سازمان‌ها وفق داده‌ایم.

در این میان به محض قبول تطبیق با شرایط و دستور العمل‌ها ناگهان سازمانی دیگر، آن‌را نقض می‌کند و ما نمی‌دانیم به ساز کدام‌یک از سازمان‌ها برقصیم تا بتوانیم چرخ اقتصاد را بچرخانیم.

در ماه‌های اخیر بارها و بارها سازمان‎های مختلف اصرار بر بازگشت ارز به صور مختلف داشته‌اند که با توجه به شرایط کشور اعم از کرونا و تحریم‌ها، هر صادرکننده به گونه‌ای خاص امکان برگرداندن ارز را خواهد داشت و اطمینان می‌دهم بسیاری از شرکت‌های بزرگ نمی‌توانند به گونه‌ای که بانک مرکزی دستور داده نظر آنها را جلب کنند.

همینطور اینکه صنایع بزرگ با شرکای تجاری خود قراردادهای پرداختی سه ماهه تا یکساله داشته‌اند، که به خاطر تحریم‌ها مجبور به امتیاز دادن به شرکای خارجی شده‌اند و با توجه به درخواست بانک مرکزی جهت ارائه ارز به سامانه نیما تا ۳ ماه این امر موجب می‌شود، ساز و کار  برنامه صادراتی شرکت‌ها بهم ریخته و دست از صادرات بردارند.

ناگفته نماند که برخی شرکت‌ها وجود دارند که از شرایط موجود سو‌استفاده کرده و ارز خود را برنگردانده‌اند اما بسیاری از فعالان به دلیل شرایط سیاسی و بین‌المللی نمی‎توانند با شرایط درخواستی بانک مرکزی تطبیق یافته و باید به صورت‌های دیگر مانند واردات در مقابل صادرات یا انواع دیگر تهاتر اقدام به برگشت ارز نمایند.

یکی از دلایل بالا رفتن ارز در روزهای اخیر نیز عدم بازگشت واقعی ارز بوده و به دلیل فشار بانک مرکزی و رویه تنبیهی، صادرکنندگان اقدام به تهیه ارز از بازار داخلی نموده‌اند که فشار بسیار بالایی بر بازار وارد کرده است. اما آیا دولت نمی‌توانست تصمیم کارشناسی شده دیگری بگیرد؟

مطمئنا راهکارهای فراوان دیگری وجود داشت که نادیده گرفته شده است و می‌توان گفت بدترین تصمیم در خصوص برگشت ارز همانی شد که به تازگی بانک مرکزی آن را اعلام کرده است.

با از دست دادن بازارهای صادراتی و نبود مشوق‌های کافی تولید به پایین‌ترین سطح خود خواهد رسید چرا که هیچ‌وقت قدرت خرید افراد جامعه تا این حد پایین نبوده و در نتیجه محصولات مازاد بیش از پیش انبارها را پر خواهد کرد و با این رویه چرخه اقتصاد به زودی مختل خواهد شد.

با عدم فروش کالاهای تولیدی، کارخانه‌ها یکی پس از دیگری بسته خواهند شد و مطمئنا تامین اجتماعی با معضل بزرگی به نام بیکاری روبه‌رو خواهد شد. علاوه بر بیکاری بی‌سابقه ای که در دنیا به دلیل شرایط کرونا پیش آمده، با تصمیم بانک مرکزی این ضربه سهمگین‌تر و پایه‌های اقتصاد را در هم خواهد شکست.

از جانب دیگر با نبود ارز جهت واردات با کمبود مواد اولیه مواجه خواهیم بود که موجب بالا رفتن قیمت‌ها و تسریع در تعطیلی واحدهای تولیدی خواهد بود و همانطور که می‌دانید در ادامه کمبود کالا و … رخ می‌دهد.

به جرات می‌گویم که با شرایط موجود در حال جهاد و ایثار هستند و خود را با تمام مشکلات داخل و خارج خود را سازگار کرده‌اند تا بتوانند اقتصاد را از تنگنای نجات دهند. بسیاری از آنها می‌توانستند در این سال‌ها از ایران رفته و به دنبال کسب و کار در خارج از مرزها باشند.

با این وجود آنها به دلیل علاقه به کشور ریسک سنگین را نسبت به سرمایه‌هایشان پذیرفته‌اند و برای مردم اشتغال ایجاد کرده‌اند. تولیدکنندگان نه خائن هستند و نه محتکر و اگر تصمیم بانک مرکزی به مرحله اجرا برسد جهش تولید جای خود را به سقوط  تولید خواهد داد.