فرصت‌سازی در دل فناوری

به گزارش تجارت نیوز، دانشگاه مک مستر در تحلیلی درباره اقتصاد عراق نوشت:

در سال‌های اخیر، مدل‌های نوین اشتغال مبتنی بر فناوری دیجیتال، فرصت‌های تازه‌ای را برای تحول بازار کار در کشورهای در حال توسعه فراهم کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین این مدل‌ها، اقتصاد گیگ (Gig Economy) است؛ ساختاری که در آن افراد به‌جای اشتغال تمام‌وقت و بلندمدت، در قالب پروژه‌های کوتاه‌مدت، موقت یا قراردادی و اغلب از طریق پلتفرم‌های دیجیتال فعالیت می‌کنند. این نوع اشتغال با انعطاف‌پذیری بالا، امکان مشارکت افرادی را فراهم می‌سازد که به دلایل اجتماعی، جغرافیایی یا جنسیتی دسترسی محدودی به بازار کار رسمی دارند.

در عراق، اقتصاد گیگ به‌تدریج در حال گسترش است و نقش آن در ایجاد فرصت‌های شغلی، به‌ویژه برای زنان، اهمیت فزاینده‌ای یافته است. زنان عراقی که با موانعی مانند محدودیت‌های فرهنگی، نبود امنیت شغلی در محیط‌های رسمی، تبعیض در استخدام و دستمزد و مسئولیت‌های خانوادگی گسترده مواجه‌اند، از طریق فعالیت‌هایی چون ترجمه آنلاین، طراحی گرافیک، آموزش مجازی، مشاوره دیجیتال، تولید محتوا و فروش محصولات در شبکه‌های اجتماعی توانسته‌اند به بازار کار وارد شوند و بخشی از اقتصاد دیجیتال باشند.

از مهم‌ترین مزایای اقتصاد گیگ برای زنان می‌توان به انعطاف‌پذیری زمانی و مکانی، امکان اشتغال از منزل، استقلال مالی و کاهش اصطکاک‌های اجتماعی در ورود به بازار کار اشاره کرد. این موضوع به‌ویژه در مناطق محافظه‌کار عراق که مشارکت اقتصادی زنان در فضای عمومی با مقاومت‌های فرهنگی مواجه است، اهمیت دوچندان می‌یابد. بسیاری از زنان همچنین از طریق اقتصاد گیگ موفق شده‌اند درآمد جانبی قابل توجهی کسب کنند، حتی اگر این درآمدها موقتی یا ناپایدار باشند.

با این حال، چالش‌های ساختاری نیز کم نیست. نبود قرارداد رسمی، فقدان پوشش‌های بیمه‌ای، نوسانات درآمد، دسترسی محدود به فناوری، نبود آموزش‌های حرفه‌ای و تبعیض جنسیتی در نرخ دستمزد از جمله موانع پیش روی زنان در این حوزه است. همچنین، بسیاری از پلتفرم‌های دیجیتال مورد استفاده، چارچوب قانونی روشنی در عراق ندارند و این موجب تضعیف موقعیت کاری فعالان در این عرصه می‌شود. از سوی دیگر، نبود نهادهای صنفی یا تشکل‌های حمایتی باعث شده زنان فریلنسر در معرض استثمار یا سوءاستفاده قرار گیرند.

از منظر سیاست‌گذاری، اقتصاد گیگ فرصتی بی‌نظیر برای تنوع‌بخشی به ساختار اشتغال عراق و کاهش فشار بر دولت در تأمین مشاغل رسمی به شمار می‌رود. در شرایطی که اقتصاد دولتی و نفت‌محور عراق قادر به جذب بخش عمده نیروی کار جوان نیست، توسعه زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال می‌تواند به توانمندسازی اقشار به‌حاشیه‌رانده‌شده، به‌ویژه زنان و جوانان، منجر شود.

برای بهره‌گیری مؤثر از ظرفیت‌های اقتصاد گیگ، دولت و نهادهای مدنی باید چارچوب‌های حمایتی مناسب طراحی کرده، قوانین شفاف‌تری برای پلتفرم‌ها تدوین کنند، و زیرساخت‌های فناوری، آموزش و دسترسی مالی را گسترش دهند. همچنین آموزش مهارت‌های دیجیتال، سواد مالی و آگاهی حقوقی می‌تواند زمینه‌ای برای بهره‌مندی عادلانه‌تر زنان از این الگو فراهم آورد. تنها در این صورت است که اقتصاد گیگ می‌تواند از یک گزینه اضطراری، به یک فرصت راهبردی برای توسعه انسانی و اقتصادی عراق تبدیل شود.