کدام استارتاپ ها در لیست مهاجرت هستند؟
با محدودیتهای اینترنتی و فیلترینگهای گسترده موج مهاجرت هم شدت بیشتری گرفته میشود.
به گزارش تجارتنیوز ، شدت موج مهاجرت در میان استارتاپها و کسبوکارهای دانشبنیان بیشتر دیده میشود.
به نقل از اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی تهران، اتریوم دومین رمزارز از نظر بزرگی بازار در جهان است. این رمزارز را ویتالیک بوترین ساخت. پسری از روسیه که این روزها در این کشور زندگی نمیکند. والدین ویتالیک در سال 2000 کشورشان را برای یافتن فرصتهای شغلی بهتر ترک کردند و به کانادا رفتند. امروز فرزند آنها با بیش از 1.4 میلیارد دلار دارایی از جریان سازها در بازار ارزهای دیجیتال است.
چانگ پنگ ژائو، موسس بایننس کوین بزرگترین صرافی ارزهای دیجیتال هم وضعیتی مشابه دارد. ارزش بازار صرافی او را 73 میلیارد دلار تخمین زدهاند. فوربز میگوید او در پنج سال به 65 میلیارد دلار ثروت رسیده است. این مرد که میگوید خودش نمیداند چقدر پول دارد، در چین به دنیا آمده، اما کسبوکارش را در کانادا راه انداخته است. پدر او در چین استاد دانشگاه بود که مخالفت با حکومت، به مهاجرت او و خانوادهاش به کانادا انجامید.
توبیاس لوتکه موسس شرکت شاپیفای، از شرکتهای فعال در توسعه تجارت الکترونیک است. برآوردها از ثروت 5 میلیارد دلاری موسس این شرکت استارتاپی میگوید، ثروتی که لوتکه پس از مهاجرت از آلمان یعنی وطنش به کانادا و راهاندازی کسبوکارش به آن رسیده است.
همچنین اوغور شاهین، که کشف واکسن کرونا توسط او و همسرش از ابعاد کابوس همهگیری این ویروس کم کرد، از مهاجران به آلمان بود. او در ترکیه به دنیا آمد اما در شش سالگی به آلمان مهاجرت کرد و هنوز در آلمان زندگی و کار میکند.
در زندگی کارآفرینان ایرانی هم داستان مهاجران موفق کم نیست. پس از انقلاب و مصادره اموال بسیاری از صاحبان کسبوکارهای بزرگ و بنگاههای صنعتی، کم نبودند ایرانیانی که بار سفر بستند و کسبوکارهایی موفق در دیگر کشورها راه انداختند.
در جهان مُد، بیژن پاکزاد بهعنوان طراح لباس روسای جمهور، سیاستمداران و هنرمندان آمریکایی به موفقیت رسید.
اکبر لاجوردیان که در کنار برادرش محمود لاجوردی نقشی موثر در توسعه صنعت نساجی در ایران داشت، پس از انقلاب به آمریکا رفت و شرکت نووو را راه انداخت. شرکتی که محصولاتش را به روسیه، آمریکای جنوبی و کشورهای شرق آسیا صادر میکرد.
ایروانی که گروه صنعتی کفش ملی را در ایران تاسیس کرده بود، پس از مصادره اموالش به آمریکا رفت و در این کشور کارخانه کفش بوستون را ایجاد کرد.
نگاهی به زندگی فعالان اکوسیستم استارتاپی ایران نشان میدهد روند مهاجرت کارآفرینان نو هنوز در جریان است، و چه بسا برای ایرانیان، این روند شدیدتر از گذشته ادامه دارد.
حتی فرزندان خانوادههای مهاجر ایرانی به جای بازگشت به وطن، کار و راهاندازی کسبوکارهای نوپا در آن سوی آب را ترجیح میدهند. از خانواده خسروشاهی، موسس کارخانههای مینو، تولید دارو و شرکت سرمایهگذاری البرز، امروز دارا خسروشاهی مدیر نخستین استارتاپ در جهان به نام اوبر است. همچنین امیر خسروشاهی، از دیگر فرزندان خانواده خسروشاهی دورهای مدیر شرکت اینتل بود و بهعنوان موسس استارتاپ «نروانا» فعال در هوش مصنوعی هم کار میکند.
رکسانا وزرا که از خانوادهای ایرانی در آمریکا به دنیا آمده، بهعنوان مسئول اجرای پروژه «1000 استارتآپ» در سال 97 کارش را آغاز کرد.
علی خادم حسینی، رئيس هيئتمديره موسسه پژوهشی تراساكی دانشگاه كاليفرنيا و پژوهشگر در آمازون، در سال 1355 در تهران به دنیا آمد اما مهاجرت به کانادا زندگیاش را تغییر داد.
محسن ملایری که از بنیانگذاران آواتک در ایران بود، این روزها بهعنوان هم بنیانگذار استارتاپ ترایب در کانادا کار میکند.
سهیل علوی که در ایران ریحون، نخستین سایت برای تهیه آنلاین غذا را راه انداخت، از دیگر بنیانگذاران استارتاپ ترایب در کاناداست.
همچنین، موسسان شرکت الوپیک، که به ایران بازگشته بودند، در یک سال گذشته ایران را ترک و برای زندگی و کار به کانادا رفتهاند.
این اسامی تنها تعداد محدود از سیل مهاجران فنی از اکوسیستم استارتاپی ایران به خارج را نشان میهد. صاحبان کسبوکارهای نوپای کوچک و متوسط میگویند این روزها یافتن نیرویی کاربلد تا چه اندازه برای آنها دشوار شده است. فرزین فردیس رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران میگوید، تنها در سال گذشته بیش از یک هزار بلیت یک طرفه، تنها برای کارکنان شرکتهای فین تک در ایران به کشورهای دیگر گرفته شده است.
به گفته این عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران «در مجموعههای فین تکی که در این مدت بیشتر درگیر طرح صیانت و اینماد بودهاند، آمارگیریهایی صورت گرفته نشان میدهد حدود 1200 بلیط یک طرفه ظرف همین چند ماه از سوی کارکنان این شرکتها به کشورهای دیگر گرفته شده و این فقط مربوط به پرسنل شرکتهای حوزه فین تک میشود. علاوه بر این در مجموعههای کاری دیگر استارتآپی هم که با دوستان صحبت میکنیم به کرات مهاجرت جوانان را میبینم و میشنوم. الان مهمترین نگرانی که مدیران مجموعههای استارتآپی ابراز میکنند این است که بهدلیل شرایط اقتصادی و قوانین کشور و کاهش امید به آینده نمیتوانند نیروی انسانی خود را حفظ کنند و با چالش نیروی انسانی نخبه و کارآزموده مواجه هستند».
همچنین در تیرماه سال جاری، رئیس سازمان جهاد دانشگاهی که در شهریورماه به معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری رسید، از تشدید مهاجرت نیروی کار در فضای استارتاپها و دانشبنیانها خبر داد. روحالله دهقانی فیروزآبادی گفت «درحال حاضر کشوری مانند امارات 100 هزار ویزای طلایی به فناوران میدهد و ترکیه و کشورهای دورتر جوانان ما را جذب میکنند. سالهای پیش هنگامی که یک جوان نخبه تحصیلات خود را به پایان میرساند، به یکی از کشورهای پیشرفته مهاجرت میکرد و ممکن بود در این بین چند دوست خود را نیز برای مهاجرت تشویق کند اما هماکنون یک شرکت دانشبنیان به ترکیه یا امارات مهاجرت میکند و این مسئله بسیار جای تامل دارد. چراکه ممکن است شرکتهای دانشبنیان دیگر را تشویق به مهاجرت کند».
آمارها چه میگویند
نگاهی به وضعیت خروج نخبگان و نیروهای کاربلد از فضای نوآوری و فناوری ایران، میگوید باید بیشتر نگران بود. آمارهای دریافتی از اداره گذرنامه از سال 1380 تا 1399 نشان میدهد 37.2 درصد از المپیادی ها و 25.5 درصد از مشمولان در بنیاد نخبگان از ایران مهاجرت کردهاند. اما تنها 4.4 درصد از المپیادیها، 3.7 درصد از مشمولین تحت پوشش بنیاد و 2.6 درصد از رتبههای برتر کنکور که پیشتر از کشور خارج شده بودند، به ایران بازگشتهاند.
آمارهای رسمی از مهاجرفرستی ایران میگوید کشورمان در بین 232 کشور، در جایگاه 54اُم ایستاده است. از بین 241 کشور در جهان، ایران نوزدهمین کشور در اعزام دانشجو به خارج است. در بین 152 کشور، رتبه ایران در شاخص جریان بالقوه مهاجرت 87 است. ایران در شاخص جریان بالقوه مهاجرت جوانان هم رتبه 77 را دارد.
در گروههای مختلف تحصیلی، کسانی که در کنکور ریاضی و فیزیک شرکت کردهاند، پس از دریافت مدرک کارشناسی از کشور خارج میشوند. پژوهشگران میگویند سهم این گروه در خروجها پس از پایان کارشناسی و کارشناسیارشد 75 درصد است. در گروه علوم تجربی، دانشجویان برتر در رشتههای پزشکی پس از سن 26 سالگی و با پایان یافتن طول دوره تحصیل هفت تا هشت ساله از کشور میروند. در مقابل درصد قابلتوجهی از خروجهای مربوط به برگزیدگان کنکور تجربی، با رتبههای کمتر از یک هزار، در سنین کمتر از 25 سالگی انجام میشود. خروج پس از 30 سالگی هم به شکل قابل ملاحظهای در بین افراد این گروه ثبت شده که میگویند دلیل آن عدم وجود فرصتهای شغلی مناسب در داخل کشور است.
از سال 1380 تا 1390، در گروه علوم ریاضی و فنی بهطور میانگین 59 درصد و در گروه تحصیلی علوم تجربی حدود 30 درصد از مشمولان تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان کشور خارج شدهاند. بهطور مشابه در همین بازه زمانی در گروه تحصیلی علوم انسانی و هنر به ترتیب 15 درصد و 32 درصد از مشمولان بنیان ملی نخبگان از کشور مهاجرت کردهاند.
هم چنین از رتبههای یک تا هزار در آزمونهای سراسری برگزار شده در این سالها، 15.4 درصد در ایران زندگی و کار نمیکنند. آمارها در بنیاد ملی نخبگان میگوید رتبه ایران در دانشجو فرستی از سال 2003 تا 2012، از 29 در جهان به 11 رسیده و این بالاترین میزان تغییر رتبه دانشجوفرستی در دو دهه برای کشورمان بوده است. همچنین، در بازه زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج از کشور در تراز ۵۰ هزار دانشجو ثابت مانده و به رتبه ۱۹ام تنزل یافته است.
ایرانیان بیشتر کجا میروند؟
آمار منتشر شده در گزارش رصدخانه مهاجرت ایران میگوید کشورهای امارات متحده عربی با ۵۴ هزار نفر، ایالات متحده آمریکا با ۳۸۷ هزار نفر، آلمان با ۱۵۲ هزار نفر، ترکیه با ۸۴ هزار نفر، انگلستان با ۸۳ هزار نفر پنج مقصد اول مهاجران ایرانی در جهان است.
مدیران رصدخانه اعلام کردند آمارهای سازمان ملل نشان میدهد در اتحادیه اروپا چهار کشور بیش از دیگران از مهاجران جوان ایرانی میزبانی میکنند. آلمان، سوئد، هلند و فرانسه در سال 2020 بیش از دیگر کشورهای اروپایی میزبان مهاجران ایران بودهاند. درآلمان، جمعیت مهاجران متولد ایران به 152 هزار و 590 نفر میرسد. همچنین آلمان، از نظر بیشترین درخواست ویزای ثبت شده و تعداد ویزای شنگن صادر شده برای ایرانیان، در جایگاه نخست ایستاده است و فرانسه و ایتالیا در رتبههای دوم و سوم قرار گرفتهاند.
از کشورهای خارج از اتحادیه اروپا، میتوان به انگلستان بهعنوان مقصدی محبوب برای ایرانیان مهاجر اشاره کرد. تعداد ایرانیان در این کشور به 83 هزار و 531 نفر میرسد. ویزاهای سرمایهگذاری، نیروی ماهر، کار خانگی، خلاق و ورزشی و کارآفرینی از جمله ویزاهای دریافتی ایرانیان از انگلستان است.
بررسیهای رصدخانه مهاجرت در سال 1400 نشان میدهد سهم ایران در 3 دهه گذشته، از جمعیت مهاجران جهان همواره کمتر از یک درصد بوده و هیچگاه به یک درصد نرسیده است. با این حال، بهرام صلواتی، مدیر این رصدخانه در بهار سال جاری در نشستی در کلاب هاوس، از غافلگیری کشور در این باره خبر داده است. او گفت «جامعه ایران اخیرا به نوعی با مهاجرت افراد بهویژه نیروهای متخصص درگیر شدهاست. ما متاسفانه دچار غافلگیری شدهایم. میتوان گفت که دچار عقبافتادگیهایی در موضوع سرمایه انسانی و رقابت برای استعدادها در جهان هستیم. ایران در شاخص رقابت استعداد در جهان از بین 134 کشور در جایگاه 100 است. این رتبه نشان میدهد که کشور ما برای جذب، نگهداری و بکارگیری منابع انسانیاش رقابتپذیر نیست».
به گفته مدیر رصدخانه مهاجرت ایران «ما ظرفیت بالقوه خوبی را برای معرفی و پرورش سرمایه انسانی به بازارهای جهانی داریم. اما در برخی از شاخصها مانند جذب نیروی انسانی رتبه ۱۳۳ و در نگهداری آنها رتبه ۱۳۴ را داریم. متاسفانه باید به تمامی کسبوکارها و سازمانها این هشدار را بدهم که با توجه به نوسانات ارزی و تورم تازه داستان مهاجرتها آغاز شده است».
به گفته این پژوهشگر حوزه مهاجرت، آخرین پیمایش های انجام شده در سال گذشته نشان میدهد میل به مهاجرت در جامعه ایران در میان دانشجویان و جامعه آکادمیک، بیش از 65 درصد است و مهمتر اینکه، میل به مهاجرت در استارتاپها به 63 درصد رسیده است. به گفته صلواتی این یافتهها نشان میدهد که شاخص تصمیم و میل به مهاجرت در جامعه ایران بسیار بالاست و با ادامه این روند وضع به مراتب بدتر خواهد شد.
سرزمین فرصتها، برای مهاجران
شرکتهای واربرگ و گلدمن ساچز، در سال 2010، شرکت فناوری آی پاور (ipower) را خریدند. چهارسال پیش از این خرید خوب برای این دو شرکت بزرگ، موسس آی پاور، استارتاپ نکستیوا (nextiva) را راه انداخت که پتلفرمی برای برگزاری ویدئو کنفرانس و تماس تلفنی بود. آن زمان ارزش آی پاور، یک میلیارد دلار اعلام شد. امروز برآوردها از ارزش 2.7 میلیارد دلاری شرکت نکستیوا، یعنی دومین کسبوکار نوپای موسس آن میگوید.
توماس گورنی (Thomas Gurney) هم بنیانگذار آی پاور و نکستیواست. او در لهستانی به دنیا آمد که در آن زمان، در چنگال کمونیسم روزگار میگذراند. اما توماس و خانوادهاش به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند و از آن به بعد، زندگی برای او با تجربه مشاغلی غریب همراه بود. او در رستورانها ظرف میشست و پولش را در هرجا که بازدهی خوبی داشت، سرمایهگذاری میکرد. اما امروز او مدیرعامل شرکت نکستیواست.
توماس گورنی تنها مهاجر و فعال استارتاپی موفق در آمریکا نیست. بنیاد ملی سیاست در آمریکا در تحلیلی میگوید بیش از نیمی از استارتاپهای ارزشمند در این کشور را مهاجران تاسیس کردهاند و این نشان میدهد سهم مهاجران در اقتصاد آمریکا تا چه اندازه حیاتی است.
بنیاد ملی سیاست آمریکا در گزارش خود نوشته مهاجران 55 درصد از شرکتهای استارتاپی درآمریکا با ارزشی بیش از یک میلیارد دلار را راهاندازی کردهاند. هم چنین 64 درصد از شرکتهای میلیارد دلاری در ایالات متحده آمریکا که با عنوان تک شاخ شناخته میشوند، توسط مهاجران یا فرزندان خانوادههای مهاجر تاسیس شده است. بهطور تقریبی 80 درصد از شرکتهای یونیکورن در آمریکا از موهبت حضور یک مهاجر استفاده میکنند که یا موسس آن شرکت است، یا با برعهده گرفتن نقشهایی مثل مدیرعاملی یا معاون اجرایی، نقشی کلیدی در مدیریت این شرکتها دارد.
تجزیه و تحلیل حضور مهاجران در اکوسیستم استارتاپی آمریکا نشان میدهد 58 درصد از شرکتهای میلیارد دلاری توسط مهاجران تاسیس شده یا یکی از بنیانگذاران این شرکتها مهاجر بودهاند. مهاجرانی که داستان زندگی آنها جالب است. گیلمور راچ از آرژانتین به آمریکا مهاجرت کرده است. او موسس پتلفرمی ابری است که به توسعهدهندگان وب خدمات میدهد. شرکتی که گیلمور تاسیس کرده 400 کارمند دارد و ارزش آن را 2.5 میلیارد دلار برآورد کردهاند. فوربز نوشت راچ از سن 11 سالگی و به تنهایی توسعه وب را یاد گرفته است. کتابچه راهنمای نرمافزار در آن سن و سال کمک بزرگی برای راچ بود تا انگلیسی هم یاد بگیرد. او به رسانهها گفته در کودکی مجذوب توسعه وب شده بود و اینکه میتواند در زادگاهش یعنی بوینس آیرس در آرژانتین نوآوری خلق کند. اما مهاجرت به ایالات متحده آمریکا این فرصت را برای او فراهم کرد تا شرکت ورسل (vercel) را راه بیندازد.
رقابت با آمریکا با راهاندازی ویزای استارتاپی
ارزش جمعی بیش از 300 شرکت آمریکایی که توسط مهاجران راهاندازی شده 1.2 تریلیون دلار است که این رقم، از ارزش شرکتهای فهرست شده در بازارهای اصلی چند کشور از جمله آرژانتین، مکزیک و کلمبیا بیشتر است. همچنین هر کدام از این شرکتها بهطور متوسط 859 شغل ایجاد کردهاند و بیشتر این شاغلان آمریکاییاند.
نقش مهاجران در توسعه استارتاپها در آمریکا درحالی است که در قوانین این کشور هیچ ویزایی برای استارتاپها وجود ندارد. درواقع در آمریکا، کارآفرینان مهاجر نمیتوانند با راهاندازی یک شرکت از اقامت دائم مطمئن شوند. بهطور معمول کارت سبز این افراد بهعنوان پناهنده، با حمایت خانواده یا کارفرمایانشان گرفته میشود. بعضی از موسسان استارتاپها فرزندان خانوادههای مهاجرند که با تلاش والدین خود توانستند در آمریکا اقامت بگیرند. در این بین نباید از سهم دانشجویان گذشت که یک چهارم از شرکتهای استارتاپی یک میلیارد دلاری در آمریکا نتیجه تلاش آنهاست. این افراد میتوانند پس از فارغالتحصیل شدن از دانشگاه کارت سبز بگیرند.
توسعه کسبوکارهای نوپا توسط مهاجران در کشوری مثل ایالات متحده آمریکا، دیگر کشورها را به فکر رقابت در جذب آنها انداخته است. 25 کشور در جهان ویزای استارتاپی برقرار کردهاند تا با تسهیل شرایط جذب، از آمریکا در میزبانی از مهاجران پیشی بگیرند.
در بین کشورهای اروپایی اتریش، دانمارک، فرانسه، انگلستان، ایرلند، ایتالیا، لتونی، هلند، پرتغال، اسپانیا، فنلاند و استونی به صاحبان ایدههای خوب و موسسان استارتاپها ویزا میدهند. شیلی، هنگ کنگ، سنگاپور، ژاپن، کره جنوبی، کانادا، تایوان و امارات متحده عربی از دیگر کشورهاییاند که ویزای استارتاپی را برای جذب فعالان کسبوکارهای نوپا برقرار کردهاند.
پشتیبانی از کسبوکارها با تقویت انکوباتورها، شتابدهندهها و مشاوران راهاندازی استارتاپ، در کنار دسترسی به بازارهای جهانی و مشتریان بیشتر از حمایتهای عمده دارندگان ویزای استارتاپی در این کشورهاست. منابع مالی و مطمئن از طرف دولتها و دسترسی به محیط مناسب برای جذب سرمایه، استخدام نیروهای فنی و با مهارت که ممکن است یافتن آنها در کشور فعالان سختتر انجام شود، رژیمهای متعادل مالیاتی و حمایتهای مربوط به اقامت در کشور میزبان برای مهمان از دیگر فواید دریافت ویزای استارتاپی است.
کدام کشورها بهترند؟
داستان استارتاپها از دره سیلیکون در آمریکا آغاز شده است. داشتن کسبوکاری که در سرزمین فرصتها راه افتاده، رویای بسیاری از اهالی فناوری است. اینطور بهنظر میرسد که هیچ کشوری در جهان، میزبانتر از ایالات متحده آمریکا برای ایدههای استارتاپی نیست اما حقیقت چیز دیگری است.
موسسه the Global Entrepreneurship Monitor موسوم به GEM هر سال کشورها را از نظر میزبانی از کارآفرینان بررسی میکند. در ماه می سال 2022، تازهترین گزارش این موسسه منتشر شده است. در این گزارش آمریکا در رتبه یازدهم در جهان در میزبانی از صاحبان ایده و استارتاپیهاست.
نکته جالب اینکه امارات متحده عربی در نخستین جایگاه در فهرست این موسسه قرار گرفته است و حتی هلند و فنلاند بهعنوان دومین و سومین کشور در جذب کارآفرینان و استارتاپها در جایگاه دوم و سوم جهان قرار گرفتهاند. بررسیهای موسسه GEM نشان میدهد امارات متحده عربی بالاترین امتیاز را در آغاز کسبوکار جدید کسب کرده است. NECI یا National Entrepreneurial Context Index شاخص موسسه GEM در بررسی کشورها از نظر میزبانی استارتاپهاست. امتیاز امارات متحده عربی در این شاخص در تازهترین بررسی این موسسه، 6.8 گزارش شده است. این امتیاز نشان میدهد اصلاحاتی که امارات متحده عربی از سال 2016 اجرا کرده، آثار خود را در سال 2022، به خوبی نمایان ساخته است. از سال 2016 این کشور برای فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی، استراتژیهای موکد بر حمایت از کارآفرینان را دنبال کرده است. از آن زمان تا امروز، محیط کسبوکار در امارات متحده عربی برای پذیرایی هرچه بیشتر از استارتاپیها، آمادهتر است.
چه معیارهایی از کشورها، میزبان بهتری میسازد؟
ترکیبی از معیارها برای بررسی نحوه میزبانی کشورها از استارتاپها وجود دارد. بودجه کافی که باید در اختیار بنیانگذارها قرار بگیرد، تا حمایتهای مربوط به آموزش، دسترسی به بازار و پویایی بازارها از جمله معیارهایی است که توسط فعالان استارتاپی بررسی میشود. همچنین فرهنگ کاری و اجتماعی کشورها در رتبهبندی آنها اثرگذار است.
GEM با اتکا به 2000 کارمند خود از سراسر جهان دادههای مربوط به کسبوکارها را جمعآوری می کند. برای هر گزارش در هر کشور با نزدیک به 36 نفر مصاحبه میشود. بررسیهای این گروه نشان میدهد کشورهای ثروتمند در تغییر جایگاه خود در رتبهبندی GEM موفقتر عمل میکنند، و امارات متحده عربی یکی از این کشورهاست. امارات متحده عربی در 11 دسته از 13 معیار مورد بررسی توسط ناظر کارآفرینی بینالمللی امتیاز بهتری نسبت به سالهای گذشته کسب کرده است. امتیاز 6.8 امارات متحده عربی درحالی کسب شده که امتیاز آمریکا در همین شاخص، 5.3 گزارش شده است.
هر چند ایالات متحده آمریکا در سال گذشته میلادی بسیاری از چارچوبهای کاری را تغییر داده اما در دیگر معیارها نسبت به رقبا امتیاز کمتری کسب کرده است. از جمله این معیارها شرایط مربوط به عملکرد دولتها در اکوسیستم استارتاپی است. به این ترتیب ایالات متحده آمریکا در یازدهمین جایگاه در رتبهبندی GEM میایستد. امارات متحده عربی، هلند و فنلاند، سه کشور نخست جهان برای میزبانی از کارآفرینان و استارتاپیهاست. پس از این عربستان سعودی، لتونی، جمهوری کره، نروژ، قطر، سوئیس و اسپانیا قرار میگیرند. این تحلیل میگوید امتیاز امارات متحده عربی از 5.8 در دو سال گذشته به 6.8 در سال 2022 رسیده است. همچنین امتیاز هلند مثل سال 20020، 6.3 گزارش شده است.
نظرات