عاطفه چوپان 
در گفتگو با عضو هیات مدیره انجمن کسب‌وکارهای مجازی؛
انحصار در استارتاپ‌ها چقدر جدی است؟ / سایه نهادهای بالادستی بر شورای رقابت؟
خرید آنلاین سوپرمارکتی دارید؟ مشاوره آنلاین پزشکی می‌خواهید؟ باید اینترنتی هتل رزرو کنید یا بلیت بخرید؟ برای هر یک از این کارها اگر فقط یکی دو گزینه محدود وجود داشته باشد که دارد، یعنی استارتاپ‌ها هم مثل هزاران حوزه کسب‌وکار دیگر در کشور مبتلا به انحصارطلبی هستند.
به گزارش تجارت‌نیوز ، انحصار یعنی یک فرد، یک نهاد، یک سرمایه‌گذار یا هر یک جایی روی تولید، واردات یا صادرات محصول یا خدمتی کنترل کامل دارد و نهاد دیگری قادر به در اختیار داشتن آن نیست. در این شرایط چه اتفاقی می‌افتد؟ شما به عنوان مصرف‌کننده حق انتخاب ندارید و انحصارطلب می‌تواند آن خدمت یا محصول را به دلیل عدم وجود بازار رقابتی با هر کیفیت و قیمتی به شما عرضه کند.
همانطور که بالاتر هم اشاره شد حوزه استارتاپی ما نیز مانند بسیاری دیگر از حوزه‌ها از جمله خودرو، بانک، فولاد، پتروشیمی و … درگیر انحصارطلبی است و بارها شاهد آن بودیم که استارتاپی در حوزه‌ای روی کار آمده و موفق هم عمل کرده اما بعد از مدتی توسط استارتاپ قوی‌تر و مشابهی از بین رفته است! اما چرا استارتاپ‌ها به انحصارطلبی مبتلا شدند؟
به عقیده کارشناسان سرمایه طبیعتا به دنبال سود بیشتر است و یکی از راه‌های رسیدن به سود بیشتر انحصار است. در این میان دولت وظیفه دارد به جای اینکه در کسبوکارها دخالت کند و دست‌وپای آن‌ها را ببند، با ابزارهای قانونی شرایط رقابت را فراهم کند و از تصدی‌گری دست بردارد اما در حال حاضر یکی از بزرگترین انحصارگران ایران دولت است.
ذات سرمایه انحصارطلب است
عادل طالبی، عضو هیات مدیره انجمن صنفی کسب‌وکارهای مجازی در این خصوص گفت: ذات سرمایه به سمت انحصار پیش می‌رود و کسی که سرمایه‌گذاری می‌کند دنبال بیشینه کردن منافع و سود خود است. در این شرایط طبیعی است که بازار به سمت انحصار پیش رود. این اتفاق بیش از ۱۰۰ سال پیش در آمریکا شناسایی شد و به همین دلیل اولین قوانین ضد انحصار نیز در آمریکا وضع شد و تا کنون نیز بارها مورد بازبینی قرار گرفته است.
وی ادامه داد: در ایران به منظور جلوگیری از انحصار شورای عالی رقابت و قوانین ضد انحصار خوبی داریم اما قوانین اجرا نمی‌شود. نمونه آن را دو سال پیش داشتیم که یک شرکت تاکسی از شرکت دیگری شکایت کرد و در شورای عالی رقابت هم رای صادر شد اما از سوی یک نهاد بالادستی رای ملغی شد. دخالت نهادهای بالادستی در شورای عالی رقابت عملا این نهاد را تضعیف کرده است.
طالبی افزود: این اتفاق نه فقط در استارتاپ‌ها که در همه جای ایران رخ می‌دهد، در واقع استارتاپ‌ها فقط بخش کوچکی از این چرخه هستند. در حال حاضر در ایران خودرو، سایپا، صنایع فولادی، پتروشیمی و … انحصار وحشتناکی با اعداد چند ده هزار میلیارد تومانی را شاهد هستیم.
شورای عالی رقابت به وظیفه خود عمل نمی‌کند
طالبی عنوان کرد: شورای عالی رقابت به وظیفه خود عمل نمی‌کند و گاهی که عمل می‌کند هم نهادی رای را باطل می کنند. این مشکل اگر حل شود خود به خود انحصار در همه بخش‌ها حل می‌شود. در بازار انحصار منافع مالی مطرح است. مسائل امنیتی زیاد مورد توجه نیست. نهادهای امنیتی از روش‌های مختلف داده و اطلاعات مورد نیاز خود را به دست می‌آورند. معمولا عددهایی جابه‌جا می‌شود تا شرکتی که به دنبال انحصار است به فعالیت خود ادامه دهد.
این کارشناس کسب‌وکارهای مجازی بیان کرد: انحصار در بخشی از حوزه‌ها مثل خودرو توسط دولت ایجاد شده و کشور را به قهقرا برده است. در کسب‌وکارهای آنلاین هم داستان همین است اما بیش از حد بزرگ‌نمایی شده، انحصار در کسب‌وکارهای آنلاین در حد انحصار در حوزه‌هایی مثل خودرو، بانک و… تبعات مخرب و ضررهای جبران‌ناپذیری ندارد. ماجرا این است که اگر قوانین ضدانحصار را اجرایی کنیم این قوانین خودبه‌خود در استارتاپ‌ها که شرکت‌های ثبت‌شده‌ای هستند هم جاری و مشکل حل می‌شود.
عضو هیات مدیره انجمن صنفی کسب‌وکارهای مجازی گفت: نکته اینجاست که سرمایه‌گذارها به دنبال بیشینه کردن سود هستند و طبیعی است که جلوی فعالیت رقبا را بگیرند. کار غیراخلاقی و غیرقانونی شاید اما کار غیر طبیعی نیست. ذات سرمایه اینگونه است. قوانین باید جلوی انحصارطلبی را بگیرند و اجازه ندهند منافع مصرف‌کنندگان و رقبای کوچکتر به خطر بیفتد. در ایران شورای عالی رقابت باید قوانین ضد انحصار را اجرا کند تا هم صاحبان کسبوکارها منتفع شوند و هم مصرف‌کننده ضرر نکند.
مهاجرت بیشتر به دلیل فیلترینگ است تا انحصار
وی ادامه داد: شورای عالی رقابت داریم. اگر اراده باشد از همین امروز امکان اجرا داریم اگر شورای عالی رقابت عملکرد قابل دفاعی داشت شاهد این انحصارها در بازارهای مختلف نبودیم. قطعا کارهایی انجام شده اما خروجی نشان می‌دهد که تلاش‌ها کافی نبوده است.
طالبی در پاسخ به این سوال که آیا تبعات ناشی از انحصارطلبی استارتاپ‌های بزرگتر منجر به مهاجرت ایده‌ها می‌شود یا خیر، تصریح کرد: مهاجرت نخبه‌ها بیشتر به دلیل ناامیدی، طرح صیانت، تحریم، بی‌ارزشی پول ملی، فیلترینگ و … است. آنچه ما با عنوان فاجعه مهاجرت نخبگان با آن طرفیم ناشی از انحصارطلبی نیست. مشکل مهاجرت نخبگان به دلیل اجرای طرح‌های جنجالی مثل طرح به اصطلاح صیانت و فیلترکردن سایت‌ها و ابزارهای بازاریابی مثل شبکه‌های اجتماعی مختلف بدون قانون و فکر اتفاق می‌افتد.
نظرات