به گزارش تجارت نیوز، هوش مصنوعی در آزمایش‌های انجام‌شده نتایجی ارائه داد که به طرز شگفت‌انگیزی مشابه پاسخ‌های انسان‌ها بود، اما این شباهت چیزی جز بازتابی از الگوریتم‌های آماری نیست. دانشمندان با استفاده از تست معروف رورشاخ، که برای بررسی ذهن انسان طراحی شده، این سؤال را آزمایش کردند. آیا ما با یک آینه دیجیتالی روبه‌رو هستیم که فقط تصورات ما را بازتاب می‌دهد؟
نتایج نشان می‌دهد که پاسخ‌های هوش مصنوعی به طرز شگفت‌انگیزی شبیه به انسان‌هاست، اما پشت پرده این شباهت، چیزی جز الگوریتم‌های آماری نیست. آیا ما با یک آینه دیجیتالی روبه‌رو هستیم که فقط تصورات ما را بازتاب می‌دهد.
تست رورشاخ، دریچه‌ای به ذهن انسان
بیش از یک قرن است که تست لکه‌های جوهر رورشاخ، هم روان‌شناسان و هم عموم مردم را مجذوب خود کرده است. این آزمون که در سال ۱۹۲۱ توسط روان‌پزشک سوئیسی، هرمان رورشاخ، ابداع شد، مجموعه‌ای از تصاویر جوهری متقارن را به افراد ارائه می‌دهد و از آن‌ها می‌خواهد که بگویند چه می‌بینند. پاسخ‌ها بسیار متنوع‌اند و تحت تأثیر تجربیات شخصی، احساسات و تعصبات شناختی افراد قرار می‌گیرند.
این تست بر پایه پریدولیا استوار است، پدیده‌ای شناختی که در آن افراد در محرک‌های تصادفی و مبهم، اشکال و الگوهای آشنا را تشخیص می‌دهند؛ مانند دیدن چهره در ابرها یا حیوانات در صخره‌ها. روان‌شناسان از این تست برای بررسی ویژگی‌های شخصیتی، شناسایی اختلالات روانی و حتی به‌عنوان مدرک در دادگاه استفاده کرده‌اند، اگرچه اعتبار آن به‌عنوان یک ابزار روان‌سنجی همچنان محل بحث است.
اما اگر یک موتور هوشمند این آزمون را انجام دهد، چه اتفاقی می‌افتد؟ بدون احساسات، بدون تجربیات گذشته، و با شیوه‌ای کاملا متفاوت از پردازش اطلاعات، چگونه این لکه‌های جوهر را تفسیر می‌کند؟ مهم‌تر از آن، پاسخ‌های هوش مصنوعی چه چیزهایی درباره‌ی نحوه‌ی ادراک انسان به ما می‌گویند؟
وقتی که ChatGPT تست روان‌شناسی می‌دهد
با پیشرفت فناوری‌های هوش مصنوعی، به‌ویژه مدل‌های چندرسانه‌ای مانند ChatGPT، این سیستم‌ها اکنون قادر به تحلیل همزمان متن و تصویر هستند. پژوهشگران برای بررسی توانایی تفسیر بصری این مدل‌ها، پنج تصویر متداول از تست رورشاخ را به ChatGPT نشان دادند.
برخلاف انسان، هوش مصنوعی واقعا نمی‌بیند یا تصور نمی‌کند. بلکه، ورودی‌های بصری را بر اساس الگوهایی که از حجم عظیمی از داده‌های انسانی آموخته است، پردازش می‌کند. هنگامی که اولین لکه جوهر، که معمولاً به‌عنوان خفاش، پروانه یا بید تفسیر می‌شود، به هوش مصنوعی نشان داده شد، این‌گونه پاسخ داد:
این تصویر یک لکه جوهر رورشاخ است که معمولا در ارزیابی‌های روان‌شناختی برای بررسی ادراک و تفسیر به‌کار می‌رود. طراحی آن به‌گونه‌ای است که هر فرد ممکن است بسته به تجربیات، احساسات و تخیلات خود، برداشت متفاوتی از آن داشته باشد.
سپس تحلیل خود را ادامه داد و دو تفسیر ممکن را ارائه کرد:
برای من، این تصویر به نظر می‌رسد که چیزی متقارن باشد؛ شاید دو حیوان یا دو شکل که در برابر هم ایستاده‌اند، یا یک موجود واحد با بال‌های باز. با دقت بیشتر، می‌توانم بگویم که بیشترین شباهت را به یک خفاش یا بید دارد، با بال‌هایی که به‌صورت متقارن گشوده شده‌اند.
آیا هوش مصنوعی واقعا درک می‌کند؟
در حالی که پاسخ هوش مصنوعی ممکن است عمیق به نظر برسد، متخصصان معتقدند که این سیستم‌ها در واقع تنها ادراک انسانی را تقلید می‌کنند، نه اینکه واقعا تصویر را تفسیر کنند.
کون دکر، توسعه‌دهنده نرم‌افزار هلندی، ده سال پیش آزمایش‌های مشابهی با شبکه‌های عصبی انجام داد و به همین نتیجه رسید: هوش مصنوعی اشکال، بافت‌ها و الگوها را شناسایی می‌کند و سپس آن‌ها را با توصیفاتی که در داده‌های انسانی دیده، مطابقت می‌دهد.
ایوا کوبیلیوته، روان‌شناس، توضیح می‌دهد که ماشین متفکر افکار مستقلی تولید نمی‌کند، بلکه پاسخ‌هایش صرفا بر اساس الگوهای آماری موجود در داده‌های آموزشی‌اش شکل می‌گیرند.
باربارا سانتینی، روان‌شناس دیگر، می‌گوید: اگر پاسخ این ماشین شبیه به پاسخ یک انسان به نظر می‌رسد، دلیلش این نیست که همان چیز را می‌بیند، بلکه به این دلیل است که داده‌های آموزشی آن بازتابی از فرهنگ بصری جمعی ما هستند.
هوش مصنوعی فاقد احساس است؟
به گزارش بی‌بی‌سی، یکی از تفاوت‌های کلیدی بین هوش مصنوعی و انسان‌ها، نقش احساسات و تجربیات شخصی در تفسیر است. دکتر چاندرل گوش، استاد روان‌شناسی در دانشگاه کِنت، اشاره می‌کند که انسان‌ها معمولا به نخستین تفسیری که از لکه‌های جوهر دارند، پایبند می‌مانند، زیرا این برداشت تحت تأثیر خاطرات و احساسات آن‌هاست. اما هوش مصنوعی ممکن است در هر بار مشاهده همان تصویر، پاسخ متفاوتی ارائه دهد، چرا که فاقد دیدگاه شخصی و ثابت است.
این موضوع نشان می‌دهد که اختراع متفکر انسان فاقد احساس یا تجربه واقعی است. در حالی که می‌تواند احساسات را توصیف کند و به درک آن‌ها کمک کند، فاقد آن نگاه عمیق و شخصی است که انسان‌ها در مواجهه با جهان دارند.
تفسیر خشونت‌آمیز هوش مصنوعی چه بود؟
یک آزمایش شگفت‌انگیز در آزمایشگاه رسانه‌ای MIT نشان داد که داده‌های آموزشی چگونه می‌توانند در تفسیرهای هوش مصنوعی تأثیر بگذارند. پژوهشگران مدلی به نام نورمن (برگرفته از شخصیت نورمن بیتس در روانی) توسعه دادند و آن را فقط با تصاویر خشن و گرافیکی از یک انجمن خاص در ردیت آموزش دادند.
زمانی که این مدل با یک لکه جوهر مواجه شد، تفسیر آن بسیار خشونت‌آمیز بود. برای مثال، تصویری را که هوش مصنوعی عادی به‌عنوان گروهی از پرندگان روی شاخه می‌دید، نورمن به‌عنوان مردی که در حال برق‌گرفتگی است توصیف کرد.
این آزمایش نشان می‌دهد که هوش مصنوعی به‌طور ذاتی دانشی ندارد؛ بلکه صرفا بازتابی از داده‌هایی است که به آن آموزش داده شده است. این مساله در توسعه هوش مصنوعی بسیار حیاتی است، زیرا داده‌های جانبدارانه یا آسیب‌زا می‌توانند منجر به رفتارهای غیراخلاقی و نامطلوب شوند.
می‌توانیم اختراع هوشمند را فریب بدهیم
توانایی هوش مصنوعی در تحلیل الگوها در مقیاس وسیع شگفت‌انگیز است، اما محدودیت‌های آن نیز آشکارند. برخلاف انسان‌ها که معانی عمیق احساسی و نمادین به آنچه می‌بینند نسبت می‌دهند، هوش مصنوعی صرفا بر اساس منطق و احتمالات عمل می‌کند.
علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند فریب بخورد. در یک پژوهش، محققان با چاپ سه‌بعدی یک لاک‌پشت با بافتی خاص، توانستند آن را برای هوش مصنوعی شبیه به یک تفنگ جلوه دهند.
به‌طور مشابه، افزودن چند برچسب کوچک روی یک تابلوی توقف می‌تواند باعث شود که سیستم‌های خودران آن را اشتباه تشخیص دهند. این پدیده که به‌عنوان حمله تقابلی شناخته می‌شود، نگرانی‌هایی درباره قابلیت اطمینان هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند امنیت و رانندگی خودران ایجاد کرده است.
فاقد تجربیات شخصی و عمق احساسات انسانی!
آزمایش تست رورشاخ با هوش مصنوعی بیش از آنکه چیزی درباره خود هوش مصنوعی به ما بگوید، به درک ما از شناخت انسان کمک می‌کند. در حالی که این سیستم‌ها می‌توانند تصاویر را تحلیل کنند و تفاسیر معقولی ارائه دهند، فاقد تجربیات شخصی و عمق احساسی انسان‌ها هستند.
در نهایت، هوش مصنوعی نمی‌بیند. بلکه صرفا آنچه را که به آن آموزش داده شده، منعکس می‌کند. این امر آن را به ابزاری قدرتمند برای درک الگوهای فکری انسان تبدیل می‌کند، اما در عین حال محدودیت‌های آن را نیز به ما یادآوری می‌کند. با پیشرفت هوش مصنوعی، این فناوری همچنان راهی متفاوت و جذاب برای تفسیر جهان، در مقایسه با ذهن انسانی، باقی خواهد ماند.
برای پیگیری بیشتر تغییر و تحولات اکوسیستم استارتاپی ایران و اخبار فناورانه، به صفحه علم و فناوری تجارت‌نیوز مراجعه کنید.
