یک کارشناس حوزه آب گفت: پس از یک بازه ۱۰۰ ساله، اکنون بدون توسعه مدیریت مشارکتی منابع آب، امکان بازگرداندن حوضهها به تعادل بومشناختی و کنترل منازعات آبی فزاینده در قلمرو دشتها و حوضههای آبریز فراهم نخواهد شد.
روزگاری نه چندان دور، انواع و اقسام انسانها، از سر تدبیر و تخصّص و دانش و بینش هشدارهایی را برای امروز به میان آوردند و هرکدام با شعارهایی یا برچسبهایی به زاویهها رانده شدند و حاصل، آن که تمام فاجعههای زیستمحیطی امروز، با واژهدرمانی فرا فکنده شد: ناترازی!
تهران، شهری که بیش از ۱۰ میلیون نفر را در خود جای داده، امروز در سختترین بحران آبی ۶ دهه اخیر گرفتار شده است. پایتخت ایران از شهریورماه هیچ بارندگی نداشته و کشور با خشکترین و گرمترین پاییز طی حدود ۶۰ سال گذشته روبهروست. نتیجه آنکه برخی محلهها از نیمهشب تا ۵ صبح با «قطع یا افت فشار آب» مواجهاند و مقامها هشدار دادهاند که در صورت ادامه نیافتن بارشها، جیرهبندی رسمی و حتی تخلیه احتمالی تهران روی میز قرار دارد.
روزنامه فرانسوی لوموند در گزارشی به بررسی خشکسالی بیسابقه در ایران پرداخت و نوشت: ایران برای ششمین سال پیاپی درگیر خشکسالی است و مخازن آبی که چندین شهر بزرگ از جمله تهران پایتخت را تأمین میکنند به پایینترین سطح خود رسیده به نحوی که دولت احتمال «تخلیهٔ تهران» را بررسی میکند.
کمبود منابع آب یک موضوع جدی است و نباید از آن قافل شد. مهمترین مشکلات حوزه آب دلایل متعددی دارند که شامل کمبود بارندگی، تغییرات اقلیمی، مدیریت نادرست منابع آبی و افزایش تقاضا در بخش صنعت و خانگی است. ایران از سیستمهای مختلفی از جمله سدسازی، شبکههای آبرسانی و طرحهای آبخیزداری برای مدیریت منابع آبی استفاده میکند، اما سیستمهای موجود به تنهایی نمیتوانند مشکلات کمبود آب را حل کنند و نیاز به برنامهریزی جامعتری دارد.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور گفت: امسال وارد ششمین سال پیاپی خشکسالی شدهایم و طبق پیشبینیها تا پایان آبانماه جاری بارش قابل توجهی در کشور رخ نخواهد داد.
سخنگوی آب کشور به تازگی از صرفهجویی ۴۷۵ میلیون مترمکعبی برای احیای دریاچه ارومیه سخن گفته است. اگرچه دیدگاه به کاهش کشاورزی مثبت است اما با این ارقام حتی نمیتوان کف دریاچهای که زمانی ۳۲ میلیاردمترمکعب آب داشته را نیز مرطوب کرد!
سالهاست که وعده خودکفایی از گندم و برنج تا شکر تکرار میشود و هر بار خشکسالی، فرسایش منابع آبی و مدیریت ناپایدار آن را به بنبست میرساند. اکنون وزارت جهاد کشاورزی با طرحی تازه میخواهد بخش بزرگی از واردات میلیارد دلاری موز را با تولید داخلی جایگزین کند؛ اما این بار پرسش اصلی پررنگتر از همیشه است که آیا ایران ظرفیت تحقق رویای خودکفایی در تولید موز را دارد؟
اروپا در تابستان ۲۰۲۵ شاهد مجموعهای از رویدادهای شدید آب و هوایی بود؛ موج گرما، خشکسالی و سیل، نه تنها زندگی میلیونها نفر را تحت تأثیر قرار داد بلکه ضربهای سنگین به اقتصاد این قاره وارد کرد.
امروزه، تغییرات اقلیمی بیش از هر زمان دیگری به واقعیت زندگی روزمره ما تبدیل شده است. یکی از جدیدترین و خطرناکترین جلوههای آن، پدیدهای به نام خشکسالیهای ناگهانی است. این خشکسالیها، که برخلاف انواع سنتی در عرض چند هفته رخ میدهند، میتوانند بهسرعت مناطق وسیعی را خشک کرده و به آتشسوزیهای ویرانگر دامن بزنند.
یک متخصص مدیریت زیستبومهای تالابی به خبرآنلاین میگوید: «اگرچه تغییرات اقلیمی و استقرار صنایع آببر، از عوامل تشدیدکننده خشکی کارون هستند، اما مشکل کلیدی ناشی از حکمرانی نادرست و مدیریت ناکارآمد منابع آب است؛ که در ذیل این موضوع، احداث سدها و فشار کشتهای آببر، ریشههای اصلی بحران محسوب میشوند.»
سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور با اشاره به آغاز پدیده فرونشست از اوایل دهه ۱۳۵۰، گفت: تمرکز جمعیت به سمت شهرها، تغییر اقلیم، کمبارشی و خشکسالیهای مکرر و افزایش برداشت آبهای زیرزمینی از عوامل تشدید این پدیده در سالهای اخیر بوده است.
با بالا گرفتن بحران خشکسالی در ایران، صدای هشدارها بلندتر از همیشه شنیده اما توپ مقصر بودن، میان نهادها و مسئولان مختلف پاسکاری میشود. در این میان، کمتر کسی به نقش سیاستهای پرهزینهای چون رویای خودکفایی در نابودی منابع آبی کشور اشاره میکند؛ رویایی که به جای تأمین امنیت غذایی، میلیاردها مترمکعب آب را به هدر داد.
خشکسالی شدید و بیسابقه در اروپا، همراه با ثبت دومین ماه مه گرم تاریخ در سال 2025، زنگ خطر را برای سیاره زمین به صدا درآورده است. این تحولات اقلیمی که فراتر از پیشبینیها ظاهر شدهاند، نشانههایی نگرانکننده از تشدید بحران آب و غذا در آینده نزدیک هستند و بر فوریت اقدامات جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی تأکید میکنند.
همه روشها هم امکان پذیر است. حتی می توانیم آب خلیج فارس را به قله دماوند ببریم اما پرسش اصلی این است که ما قرار است چه میزان هزینه را صرف کنیم تا این تصمیم ها عملی شوند و این نوع تصمیم ها چه عوارضی خواهد داشت؟
سخنگوی صنعت آب از قرارگیری ایران در پنجمین سال خشکسالی خبر داده است. آنطور که از شواهد پیداست، تنش آبی در ایران سال به سال بیشتر میشود و ارادهای برای جلوگیری از بحران وجود ندارد.
