در قلب خلیج فارس، جایی میان برجهای شیشهای و بیابانهای بیانتها، طلا هنوز بوی قبیله میدهد. فلزی که روزی مهریه و دیه بود، امروز سرمایه و ابزار قدرت است و با سنت و تجارت درهم تنیده است. این گزارش روند تاریخی و اقتصادی سکههای طلا در عربستان را از خلافتهای نخستین تا دوران معاصر دنبال میکند؛ روندی که بازتابی از تأثیر دین، سنت و اقتصاد نفتی بر پول فلزی این کشور است.
تا پیش از قرن نوزدهم، طلا در امپراتوری عثمانی کالایی درباری و نشانی از اقتدار سلاطین بود؛ اما با تولد «لیر طلایی» و سپس «جمهوریت آلتینی» در ترکیه، طلا از خزانههای سلطنتی بیرون آمد و به دارایی مردم تبدیل شد. سکههایی که روزی مشروعیت خلافت را بر خود داشتند، بعدها نشانی از جمهوریت شدند و امروز در میان نوسان لیر و بیاعتمادی به پول کاغذی، دوباره پناهگاه سرمایهگذاران و سنتهای خانوادگی در ترکیه هستند.
در روزگار معاصر ایران، طلا از خزانه سلطنت به صندوقچههای مردم راه یافت. سکههایی که روزی نشانی از اقتدار شاهان بودند، به پشتوانهای برای مهریه، سرمایهگذاری و حتی شاخص تورم تبدیل شدند. دینار عباسی و تومان قاجاری، کنار رفتند و سکههای شاهنشاهی پهلوی، مرسوم شدند؛ این سکهها نیز بالاخره جای خود را به بهار آزادی دادند تا داستانی تازه از گذار تاریخ و اقتصاد را حکایت کنند. امروز سکه طلا بیش از هر زمان دیگری به زندگی مردم پیوند خورده است. اگر روزی شاهان با ضرب سکه مشروعیت میساختند، حالا خانوادههای ایرانی با همان فلز زرین، آینده خود را بیمه میکنند و این شاید بزرگترین دگرگونی در تاریخ بیش از دو هزار ساله سکههای ایران باشد.
با فروپاشی ساسانیان، پول ایران از انحصار شاهنشاهی بیرون آمد و زیر سیطره خلافت اسلامی قرار گرفت. در این میان، طلا بیش از آنکه ابزار خرید روزمره باشد، نشان قدرت و پشتوانه معاملات بزرگ شد و نقره زبان بازار، حقوق سرباز و بهای نان مردم شد. تجارتنیوز در این فصل از داستان ضرب سکه در ایران، روایت میکند که چگونه دینار و درهم تا عباسی و شاهی و سرانجام تومان، نهتنها واحد پول، بلکه آینه تحولات سیاسی و اقتصادی ایران شدند.
ایران یکی از نخستین سرزمینهایی است که طلا را از فلزی زینتی به پولی قدرتمند تبدیل کرد. «دریک هخامنشی» نه فقط وسیله مبادله، که نشانی از اقتدار امپراتوری ایران زمین بوده است. سکهای طلایی که تا مدیترانه و یونان نفوذ کرد، با فراز و فرود سلسلهها، گاه جای خود را به همتای نقرهای داد و سپس دوباره به صحنه بازگشت؛ در تمام این مسیر، سکههای زرین و سیمین ایران همواره آینهای از قدرت سیاسی، باورهای دینی و جایگاه اقتصادی این سرزمین بودهاند.
ژاپن، سرزمین طلوع خورشید و سنتهای کهن، در تاریخ پول فلزی نیز داستانی کمنظیر دارد. کشوری که با نظم و سختگیری همیشگی خود، ضرب سکه را نه صرفاً ابزاری برای مبادله، بلکه نمادی از قدرت و هویت ملی میدید. از نخستین سکههای زرین در دوره امپراتوریهای باستانی تا یادبودهای طلایی عصر مدرن، ژاپن مسیری پر رمز و راز را در جهان طلا پیموده است.
مکزیک، سرزمین افسانههای آزتکی و جشنهای رنگارنگ، در دنیای طلا نیز حرفهای زیادی برای گفتن دارد. کشوری که در قلب آمریکای لاتین نه تنها معادن غنی طلا را در خود جای داده، بلکه یکی از زیباترین و نمادینترین سکههای جهان را نیز به بازار معرفی کرده است. تجارتنیوز در این گزارش سراغ سکههای طلای مکزیک رفته است؛ جایی که «فرشته آزادی» بر هر دو سکه مشهور این کشور بال میگشاید: سنتناریو و لیبرتاد.
سکههای طلا فقط وسیلهای برای مبادله یا ذخیرهسازی ثروت نیستند؛ در بسیاری از کشورها، آنها حامل روایتهایی از فرهنگ، سیاست و حتی هنرند. تجارتنیوز در ادامه مجموعه گزارشهای «تاریخچه ضرب سکه طلا در جهان»، این بار به اتریش سفر کرده است؛ کشوری که به جای چهره پادشاه یا حیات وحش ملی، روی سکهاش سازهای ارکستر فیلارمونیک را حک کرده است. سکه فیلارمونیک وین؛ ترکیب طلا با موسیقی، بازتاب یک تمدن.
در قارهای که وسعت بیابانها و گستردگی معادن آن از شهرها و تعداد مردم بیشتر است، طبیعت هنوز حرف اول را میزند. استرالیا، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان طلای جهان، در اولین قدم برای تولید سکه طلا تصمیم گرفت تصویر هویت سرزمینی خود را روی طلا با ضرب کانگورو ثبت کند. در این قسمت از تاریخچه ضرب سکه طلا در جهان، استرالیا سکه طلای خود را با طرح کانگورو به بازارهای جهانی میفرستد.
در حالیکه سکههای طلا در بیشتر کشورها ظاهری ثابت و محافظهکار دارند، چین با پاندا راه متفاوت و هوشمندانهای رفته و داستان تازهای از طلا را روایت کرده که هر سال با چهرهای نو تکرار میشود. پاندا، این نماد صلح ،نرمخویی و دلنشینی، نهتنها سرمایهای در جیب خریداران، بلکه اثری هنری در تاریخ سکهسازی دنیاست.
کانادا در سال ۱۹۷۹ سکهای بدون پیچیدگی با نماد برگ افرا و با همین نام ضرب کرد. آنچه این سکه طلا را از سکههای طلای سایر کشورها متمایز میکند خلوص و ویژگیهای امنیتی بالای آن است. در کانادا برگ افرا بر طلای ۲۴ عیار نشست و سکهای متولد شد که در عین سکوت، جهان را فتح کرد.
تا پیش از سال ۱۹۶۷، طلا یا در بانکها یا در قالب شمشهایی سنگین و دستنیافتنی وجود داشت؛ اما آفریقای جنوبی با ضرب سکهای به نام کروگراند، طلا را از گاوصندوقها بیرون کشید و وارد جیب مردم کرد. این سکه نهتنها نخستین طلای سرمایهگذاری مدرن دنیا بود، بلکه سالها نماد قدرت اقتصادی کشوری شد که درگیر مناقشههای نژادی و تحریمهای جهانی بود.
اگر انگلستان طلایش را با تاج سلطنتی معنا کرد، آمریکا آن را به شمایلهایی از طبیعت و آزادی ساخت؛ عقاب در حال پرواز و بوفالویی که در دشتهای غرب میتازد. سکه طلا در ایالات متحده، فقط وسیلهای برای مبادله یا سرمایهگذاری نیست، بلکه داستانی از هویت و تاریخ این کشور است. دومین قسمت از مجموعه «ضرب سکه طلا در کشورهای جهان» به سرزمین دلار میرود؛ جایی که طلا، روایتگر سیاست و قدرت است.
ضرب سکه در دورههای گذشته فقط ابزاری برای مبادله نبوده است، بلکه حامل قدرت، فرهنگ و سیاست یک کشور یا امپراتوری محسوب میشد. بنابراین وقتی در قرن هجدهم یک پوند طلا از لندن به هند میرفت، فقط پول نبود که جابهجا میشد؛ بلکه آن سکه، نماد قدرت و نفوذ امپراتوری بریتانیا بود. تجارتنیوز در نخستین بخش از سلسله گزارشهای بررسی تاریخچه ضرب سکه در کشورهای جهان، سراغ انگلستان رفته است؛ جایی که سکه، بیش از هزار سال است با تصویر پادشاهان، شیرها و تاجها حکاکی میشود.
