صنعت فولاد ایران در سال ۱۴۰۳ با چالش‌های متعددی از جمله ناترازی انرژی، کاهش تولید و افت صادرات مواجه شد. در این میان، قطعی‌های مکرر برق و گاز ضربه سنگینی به زنجیره فولاد وارد کرد؛ مشکلی که به دلیل بی‌برنامگی و ضعف مدیریت وزارت نیرو تشدید شد همچنان ادامه دارد.
صنعت فولاد ایران در فروردین ۱۴۰۴ با رشد صادرات حلقه‌های ابتدایی و افت معنادار محصولات نهایی، گرفتار خام‌فروشی و ناترازی در زنجیره شده است؛ مسیری که ریشه در بحران انرژی، ضعف زیرساخت‌ها و سیاست‌گذاری‌های ناهماهنگ دارد.
در حالی‌که صنعت فولاد با سهم ۴۲ درصدی در ارزش افزوده بخش صنعت و ۵۱ درصدی در صادرات غیرنفتی، ستون فقرات اقتصاد تولیدی ایران محسوب می‌شود، گزارش تازه انجمن تولیدکنندگان فولاد نشان می‌دهد تنها در تابستان ۱۴۰۳، یک میلیارد دلار از تولید این بخش به‌دلیل محدودیت‌های انرژی از دست رفته است. عقب‌گرد به سطح تولید سال ۱۳۹۹، زیان انباشته ۱۳ میلیارد دلاری در چهار سال اخیر و انحراف ۱۰ میلیون تنی از اهداف افق ۱۴۰۳، گویای آن است که بحران انرژی در ایران نه‌فقط یک چالش زیرساختی، بلکه تهدیدی راهبردی برای بقای صنایع و تولید فولاد است.
با آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، سناریو‌های متعددی پیش‌روی صنعت فولاد ایران قرار دارد. اما با توجه به مشکلات صنعت فولاد در داخل، در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات و حل نشدن مشکلات تحریم، این صنعت زیان‌ده می‌شود و احتمال تعطیلی آن وجود دارد.
1404، آخرین سال اجرای سند چشم‌انداز صنعت فولاد به حساب می‌آید. چشم‌اندازی که مهم‌ترین اهداف آن دستیابی به رقم 55 میلیون تن در حوزه تولید فولاد و رسیدن به جایگاه هفتم جهان است. اما با توجه به شرایطی مانند تحریم، سیاست‌های ارزی و بحران انرژی صنعت فولاد ایران فاصله حداقل 20 میلیون تنی و 3 پله‌ای برای دستیابی به این هدف دارد.
تولید و صادرات فولاد به دلیل مشکلات ناشی از ناترازی انرژی، با چالش‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند. با توجه به اوج رسیدن مشکلات ناترازی انرژی و تأثیر آن بر صنعت فولاد، این پرسش ایجاد می‌شود که تولید و صادرات فولاد در سال 1403 در چه وضعیتی قرار داشت؟
صادرات فولاد ایران در ۱۰ ماهه امسال افت ۶۲۳ میلیون دلاری را نسبت به سال گذشته تجربه کرد. رضا شهرستانی، عضو سابق هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، علت اصلی آن را سیاست دولت سیزدهم در الزام صادرکنندگان به بازگشت کامل ارز نیما دانست که ضربه ۱۰ میلیارد دلاری به صادرکنندگان محصولات فولادی وارد کرده است.
رضا شهرستانی، تولیدکننده فولاد، با حضور در برنامه تجارتخانه از افزایش فشارهای حاکمیت به صنعت‌گران به ویژه فعالان صنایع فولادی پرده برداشت. تا جایی که مسئولان دولت سیزدهم در .واکنش به چالش‌های عدیده فولادکاران، از آنها خواسته‌اند که فعالیت خود را از ایران جمع کنند و به سوریه بروند.
بحران انرژی در ایران در سال جاری بیش از هر سال دیگری خود را نشان داد و بر اساس آمار، بخش تولید بشدت تحت تأثیر منفی این بحران قرار گرفته است. تولید فولاد که یکی از محصولات صادراتی اصلی ایران محسوب می‌شود، نیز به دلیل قطع برق در تابستان و حالا هم زمستان به میزان چشمگیری کاهش یافته است.
رضا شهرستانی، تولیدکننده فولاد و عضو سابق هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد، با حضور در دومین قسمت از برنامه تجارتخانه، به سوالاتی پیرامون چالش‌ها، مشکلات و شرایط کنونی صنعت فولاد کشور پاسخ داد. به گفته او در حال حاضر این صنعت به‌ویژه به دلیل بروز ناترازی‌های انرژی حال و روز مساعدی ندارد و این تاجران ترک و عرب هستند که بیشترین سود را از تولید فولاد در ایران می‌برند.
در روزهای اخیر، اخباری مبنی بر اعتراض فعالان صنعت فولاد به افزایش تعرفه صادراتی منتشر شده است. به گفته سیدرضا شهرستانی، تولیدکننده فولاد، اعتراضات انجمن فولاد ممکن است دولت و نهادهای مربوطه را به بازنگری در سیاست‌های تعرفه‌ای ترغیب کند.
اخیراً اخباری مبنی بر سوءاستفاده صادرکنندگان از ارز صادراتی منتشر شده است. به دنبال این اتفاق بانک مرکزی مسیر مشخصی را برای تهاتر کالا در نظر گرفته است. در همین زمینه رئیس اتحادیه آهن و فولاد تهران، از چالش‌های ناشی از تحریم‌ها در بازگشت ارز صادراتی فولاد به کشور خبر داد و گفت: صادرکنندگان مجبور به تهاتر کالا به جای بازگشت ارز شده‌اند.
بر اساس اطلاعیه جدید کمیته بازگشت ارز، ۱۰۰ درصد ارز حاصل از صادرات زنجیره فولاد و مس باید ظرف مدت ۸۰ روز در سامانه نیما عرضه شود. براین مبنا امکان واردات اقلامی مثل موبایلهای لوکس از محل صادرات خود این محصولات وجود ندارد.
پیمان‌سپاری ارزی، سیاستی است که همواره گریبان‌گیر فولاد بوده است و اخیراً تبعاتی همچون قاچاق را به دنبال داشته است. فولادی‌ها انتظار دارند تا تصمیم جدید بانک مرکزی، منجر به کاهش مشکلات صادراتی آنها شود.
کولبری یک بحران بزرگ اجتماعی و اقتصادی در کشور به حساب می‌آید و روز‌به‌روز به این بحران افزوده می‌شود. چنان‌که اخیراً رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از صادرات فولاد به شیوه کولبری خبر داد.
