محمد باغانی - ایران با انتشار سالانه حدود ۶۸۰ میلیون تن دی اکسید کربن یکی از بزرگترین تامینکنندگان بالقوه «اعتبار کربن» در جهان است، اما بورس انرژی هنوز هیچ بازار رسمی و نقدشوندهای برای معامله این دارایی سبز ندارد.
در عصر طلایی هوش مصنوعی، هر لحظه از فعالیت مدلهای هوشمند هزینهای برای محیطزیست دارد: مراکز دادهای که مانند قلبهای پرکار جهان دیجیتال میتپند، مصرف انرژی و آب فزایندهای دارند، بخشی از این مصرف همچنان از سوختهای فسیلی تأمین میشود. اما اکنون، پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا ریورساید با ارائه سیستمی هوشمند، راهی نو برای کاهش ردپای کربن هوش مصنوعی و افزایش طول عمر سختافزارهای محاسباتی نشان دادهاند.
چین، بزرگترین تولیدکننده دیاکسید کربن و مصرفکننده انرژی فسیلی جهان، شاید زودتر از موعد پیشبینیشده به اوج انتشار گازهای گلخانهای خود رسیده باشد. دادههای جدید نشان میدهند که در ۱۸ ماه گذشته، روند انتشار دی اکسید کربن (CO₂) در این کشور متوقف یا حتی رو به کاهش بوده است. تحولی بیسابقه که با رشد سریع انرژیهای تجدیدپذیر، بهویژه خورشیدی و بادی، همراه شده است.
کانادا پس از یک دهه سرمایهگذاری ۱۵۸ میلیارد دلاری در اقتصاد سبز، تنها ۶۸ هزار شغل جدید ایجاد کرده؛ هزینهای معادل ۲.۳۲ میلیون دلار به ازای هر شغل. گزارش تازه موسسه فریزر نشان میدهد وعدههای جاستین ترودو برای «رشد سبز» محقق نشده و حالا دولت مارک کارنی با چالش تعادل میان محیط زیست و رقابتپذیری روبهروست. در ادامه، جزئیات این ناکامی بزرگ را بخوانید.
مصر، جایی که اهرام ۴۵۰۰ ساله هنوز ایستادهاند، حالا با افتتاح «موزه بزرگ مصر» (GEM) یک شاهکار دیگر آفریده: بزرگترین موزه یک تمدن در جهان که ۱۰۰ هزار اثر باستانی را در خود جای داده و ۱۰۰ درصد انرژیاش را از خورشید میگیرد.
پژوهشگران چینی با طراحی اولین راکتور جهان برای استخراج دیاکسید کربن از آب دریا و تبدیل آن به پلاستیکهای زیستتخریبپذیر، گامی انقلابی در بازیافت کربن اقیانوسی برداشتهاند.
در دنیای امروز که تغییرات اقلیمی و کاهش منابع طبیعی به چالش اصلی بشر تبدیل شدهاند، صنعت ساختوساز نیز به شدت زیر ذرهبین قرار گرفته است. این صنعت به دلیل مصرف بالای انرژی و تولید گسترده گازهای گلخانهای، نیازمند تحول و نوآوری است.
اتحادیه اروپا اهداف بلندپروازانهای برای کاهش انتشار کربن و گسترش انرژیهای تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ تعیین کرده است. این اهداف نیازمند تعهد و اقدامات جدی از سوی کشورهای عضو است.
هیدروژن در سالهای اخیر به ستاره درخشان دنیای انرژی تبدیل شده بود، اما بسیاری از این رویاها به واقعیت نپیوستند. اکنون، پس از فروکش کردن هیاهوی اولیه، صنعت هیدروژن وارد مرحلهای جدیدی شده است. پروژههای غیرعملی و پر زرقوبرق کنار گذاشته میشوند و جای خود را به طرحهایی واقعبینانه، اقتصادی و هدفمند میدهند. این تغییر رویکرد، نه تنها نشانه شکست نیست، بلکه آغاز فصلی تازه است که در آن، هیدروژن به جای اینکه یک شعار باشد، به ابزاری کلیدی برای کربنزدایی صنایع سنگین تبدیل میشود.
آیا میتوان بدون کشت نیشکر یا چغندر، شکر تولید کرد؟ در پاسخ به بحرانهای جهانی مانند تغییرات اقلیمی، فشار بر منابع آبی و افزایش جمعیت، دانشمندان چینی موفق شدهاند با کمک آنزیمها، مادهای صنعتی بهنام متانول را به قند سفید (ساکارز) تبدیل کنند. این دستاورد نویدبخش تحولی بنیادین در آینده تأمین غذا است؛ جایی که کربن، بهجای تهدیدی زیستمحیطی، به ماده اولیه برای تولید شیرینی تبدیل میشود.
در حاشیه هشتادمین مجمع عمومی سالانه انجمن بینالمللی حملونقل هوایی (یاتا) که اخیراً در دهلی نو برگزار شد، ماری اوونز تامسن، معاون ارشد پایداری و اقتصاددان ارشد یاتا، در گفتوگو با رسانهها تاکید کرد جهان باید هماکنون اقدامات لازم برای افزایش تولید سوخت پایدار هوایی (SAF) را آغاز کند. او هشدار داد که اگر تولید این نوع سوختهای کمکربن بهسرعت گسترش نیابد، اهداف جهانی کربنزدایی صنعت هوانوردی در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت.
جنگها همواره با مرگ، ویرانی و آوارگی همراه بودهاند، اما تأثیرات آنها تنها به مرزهای سیاسی یا تلفات انسانی محدود نمیشود. جنگ اسرائیل علیه غزه نهتنها جان دهها هزار انسان بیگناه را گرفته، بلکه ضربهای جبرانناپذیر بر پیکره محیطزیست و اقلیم جهانی وارد کرده است. بر اساس جدیدترین آمارهای منتشرشده، جنگ غزه در ۱۵ ماه نخست خود ردپای کربنی عظیمی بر جای گذاشته است؛ ردپایی که از مجموع گازهای گلخانهای منتشر شده توسط بسیاری از کشورهای جهان در یک سال بیشتر است.
در شرایطی که بحران اقلیمی به یک تهدید جدی جهانی تبدیل شده و دولتها برای کاهش گازهای گلخانهای هدفگذاریهای بلندمدت انجام دادهاند، یک حوزه همچنان تا حد زیادی از این مسئولیت معاف مانده است: حوزه نظامی. تحلیلهای تازه نشان میدهد ارتشهای جهان، بهویژه در اروپا، سهم بسزایی از انتشار کربن را به خود اختصاص دادهاند، اما تنها تعداد انگشتشماری از کشورها برای کاهش این انتشار هدفگذاری مشخصی دارند.
در بحبوحه تلاشهای جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی، یک استارتاپ آمریکایی به نام «ایرسل» (Aircela) از فناوری انقلابی خود رونمایی کرده است: دستگاهی به اندازه یک یخچال که قادر است مستقیماً از هوا و با استفاده از برق تجدیدپذیر، بنزین تولید کند. این نوآوری شگفتانگیز که نیاز به زیرساختهای پیچیده ندارد و بنزینی سازگار با خودروهای فعلی ارائه میدهد، میتواند معادله انرژی را دگرگون کند و گامی مهم در مسیر گذار به آیندهای پاکتر، بدون نیاز به تغییرات پرهزینه در ناوگان حملونقل به شمار رود.
راهبرد بلندپروازانه اتحادیه اروپا برای مقابله با بحران اقلیمی، با تمرکز بر فناوری جذب و ذخیره سازی کربن (CCS)، با چالشهای جدی مواجه است. در حالی که هدف این فناوری کاهش انتشار دیاکسید کربن از صنایع سنگین است، پروژههای شاخصی مانند شفق قطبی در نروژ، کالیستو در فرانسه و ایتالیا، و پیکاسو در فرانسه نشان میدهند که هزینههای گزاف، موانع لجستیکی و مخالفتهای اجتماعی میتوانند مانع تحقق این جاهطلبیها شوند.
شیلی، به عنوان نبض تپنده صنعت مس جهان و دارنده ذخایر غنی سایر مواد معدنی حیاتی، در دوراهی سرنوشتسازی قرار گرفته است. این کشور آمریکای جنوبی در حالی که به نقش محوری خود در تأمین منابع مورد نیاز صنایع نوین و فناوریهای سبز میبالد، با چالش بزرگ همسویی توسعه اقتصادی با الزامات محیطزیستی و مقابله با تغییرات اقلیمی روبهروست. آیا شیلی، این غول معدنی، قادر خواهد بود صنعت پولساز خود را در مسیر کربنزدایی هدایت کند و به الگویی برای معدنکاری پایدار در جهان تبدیل شود؟
بیش از ۵۰ شرکت و نهاد صنعتی در اروپا و بریتانیا از دولتهای خود خواستهاند که در نشست پیشرو، مذاکرات برای اتصال بازارهای انتشار کربن (ETS) را آغاز کنند. آنها معتقدند این اقدام میتواند به کاهش هزینهها برای مصرفکنندگان، جلوگیری از فرار کربنی و از بین بردن تبعیضهای تجاری بین دو بازار کمک کند.
در حالی که جهان با چالش جدی تغییرات اقلیمی دست و پنجه نرم میکند، دو راهکار اصلی برای مقابله با این بحران مطرح شده است: توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و فناوریهای جذب کربن. اما کدام یک از این راهکارها از نظر اقتصادی مقرون به صرفهتر و از نظر زیستمحیطی موثرتر است؟
