کد مطلب: ۵۰۷۷۱۵

آینده روشن همسایه ایران / پاکستان جای آلمان را می‌گیرد؟

آینده روشن همسایه ایران / پاکستان جای آلمان را می‌گیرد؟

محمد مهدی حاتمی– اگر همه چیز خوب پیش برود، پاکستان ۲۰۲۰ با پاکستان ۲۰۵۰ قابل مقایسه نخواهد بود. پیش‌بینی‌ها می‌گوید اقتصاد پاکستان در سه دهه آینده نه فقط از ایران، که از اقتصاد کانادا، آلمان و ایتالیا هم جلو می‌زند. همسایه جنوب شرقی که اکنون در مناسبات اقتصادی و سیاسی ایران جایگاهی ندارد، اما فردا،

محمد مهدی حاتمی - اگر همه چیز خوب پیش برود، پاکستان ۲۰۲۰ با پاکستان ۲۰۵۰ قابل مقایسه نخواهد بود. پیش‌بینی‌ها می‌گوید اقتصاد پاکستان در سه دهه آینده نه فقط از ایران، که از اقتصاد کانادا، آلمان و ایتالیا هم جلو می‌زند. همسایه جنوب شرقی که اکنون در مناسبات اقتصادی و سیاسی ایران جایگاهی ندارد، اما فردا، ایران و حتی جهان نمی‌تواند پاکستان را نادیده بگیرد.

تجارت‌نیوز ، در این گزارش به بررسی این موضوع می‌پردازد که غولی با ۲۲۰ میلیون نفر جمعیت روند توسعه اقتصادی خود را چگونه طی می‌کند؟

****

پاکستان، پرجمعیت‌ترین کشور همسایه ایران است که با حدود ۲۲۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۲۰ میلادی، پنجمین کشور پرجمعیت جهان (پس از چین، هند، ایالات متحده آمریکا و اندونزی) است.

به طور کلی، نسبتی مشخص و مثبت میان جمعیت یک کشور و قدرت اقتصادی آن وجود دارد، به این معنی که کشورهای پرجمعیت باید دست‌کم همان جایگاهی را در فهرست بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان داشته باشند که با جایگاه آنها در فهرست کشورهای پرجمعیت متناظر است. بر این اساس، اقتصاد پاکستان به اندازه‌ای که باید توسعه‌یافته نیست.

در توضیح این موضوع، به عنوان نمونه عجیب نیست که چین، بزرگ‌ترین اقتصاد جهان باشد و هند، ایالات متحده آمریکا، اندونزی و پاکستان هم جایگاه‌های دوم تا پنجم را به دست بیاورند. این، ترتیب پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان است، اما واضح است که اندونزی و پاکستان در فهرست بزرگ‌ترین اقتصادهای دنیا جایی ندارند.

اقتصاد پاکستان اکنون چه وضعیتی دارد؟

اما اگر قرار باشد اقتصاد پرجمعیت‌ترین کشور همسایه‌مان را با نگاهی دقیق‌تر بکاویم، چه چیزهایی خواهیم دید؟ از منظر تولید ناخالص داخلیِ اسمی، اقتصاد پاکستان با تولید حدود ۲۷۵ میلیارد دلار کالا و خدمات در سال ۲۰۱۹ (پیش از بروز همه‌گیری کرونا)، چهل و دومین اقتصاد بزرگ در جهان بوده است.

با این همه، تولید ناخالص داخلی پاکستان بر اساس «شاخص برابری قدرت خرید» (PPP)، در سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۱٫۱ تریلیون دلار بوده و از این نظر، پاکستان در جایگاه بیست و دومین اقتصاد بزرگ جهان قرار گرفته است.

از منظر «شاخص توسعه انسانی» (HDI) اما پاکستان کشور چندان توسعه‌یافته‌ای به حساب نمی‌آید و در جایگاه ۱۵۲ در جهان قرار می‌گیرد. «شاخص توسعه انسانی»، به شکل بسیار ساده، جایگاه کشورها را بر اساس تخصیص منابع به نیازهای انسانی (همچون آموزش، دسترسی به خدمات بهداشتی و امثال آنها) مورد مقایسه قرار می‌دهد.

پاکستان اکنون یک قدرت هسته‌ای است و ششمین ارتش رسمیِ بزرگ در دنیا (از نظر تعداد نفرات) را دارد. با این حساب در حالی که هند به‌عنوان اصلی‌ترین رقیب پاکستان هم به سلاح هسته‌ای مجهز است، امنیت خارجی پاکستانی‌ها تا آینده‌ای قابل پیش‌بینی کاملا تضمین شده است: اصل «بازدارندگی» (Deterrence) می‌گوید قدرت‌های هسته‌ای با یکدیگر سرشاخ نخواهند شد.

اقتصاد پاکستان جهل و دومین اقتصاد بزرگ جهان است. از نظر تولید ناخالص داخلی پاکستان در جایگاه بیست و دومین اقتصاد بزرگ جهان قرار گرفته است. اما از منظر شاخص توسعه انسانی کشور چندان توسعه‌یافته‌ای به حساب نمی‌آید و در جایگاه ۱۵۲ در جهان قرار می‌گیرد.

اقتصاد پاکستان در ۳۰ سال آینده

با این همه اگر همه‌چیز خوب پیش برود، اقتصاد پاکستان در طول سه دهه آینده از اقتصاد ایران، اقتصاد کانادا و اقتصاد ایتالیا هم جلو خواهد افتاد. موسسه مشاوره اقتصادی «پرایس واترهاوس کوپرز» (PwC) پیش‌بینی کرده تولید ناخالص داخلی پاکستان بر اساس «شاخص برابری قدرت خرید» در سال ۲۰۳۰ از مرز ۱٫۸ تریلیون دلار و در سال ۲۰۵۰ از مرز ۴٫۲ تریلیون دلار خواهد گذشت. به این ترتیب، بر مبنای مقایسه، اقتصاد پاکستان، در سال ۲۰۵۰ به اندازه اقتصاد آلمان در سال ۲۰۲۰ خواهد رسید.

با این همه، اقتصاد پاکستان مزیت‌های بزرگی هم دارد که اقتصاد آلمان سه دهه دیگر احتمالا آنها را از دست داده است.

نخست اینکه میانه سنی جمعیت در پاکستان بسیار پایین‌تر از آلمان است. میانه سنی جمعیت در یک کشور، به معنای این است که نیمی از جمعیت یک کشور بالاتر از آن عدد و نیم دیگر پایین‌تر از آن سن دارند.

بر این اساس، در حالی که میانه سنی جمعیت آلمان در سال ۲۰۱۸ حدود ۴۷ سال بود، همین شاخص در ایران معادل ۳۰٫۳ سال و در پاکستان معادل ۲۳٫۸ بوده است. به این ترتیب، در سال ۲۰۱۸، نیمی از پاکستانی‌ها کمتر از ۲۳٫۸ سال سن داشته‌اند.

اقتصاد پاکستان در طول سه دهه آینده از اقتصاد ایران، کانادا و ایتالیا هم جلو خواهد افتاد. موسسه مشاوره اقتصادی «پرایس واترهاوس کوپرز» پیش‌بینی کرده اقتصاد پاکستان، در سال ۲۰۵۰ به اندازه اقتصاد آلمان در سال ۲۰۲۰ خواهد رسید.

جوان بودن جمعیت در پاکستان یک مزیت بی‌نهایت مهم برای این کشور است. با توجه به بالا بودن نرخ زاد و ولد در پاکستان، پیش‌بینی می‌شود این کشور همچنان در وضعیت «پنجره جمعیتی» قرار داشته باشد.

این بدان معنا است که تا آینده میان‌مدت، تعداد پاکستانی‌هایی که در سنین ۱۶ تا ۶۴ سال (سن فعالیت اقتصادی) قرار خواهند داشت، بیش از پاکستانی‌هایی خواهد بود که یا کمتر از ۱۶ سال سن دارند یا بیش از ۶۴ سال.

از آن سو، در حالی که اکنون حدود نیمی از پاکستانی‌ها در شهرها زندگی می‌کنند، تا سال ۲۰۵۰ این تعداد میلیون‌ها نفر افزایش خواهد یافت. افزایش جمعیت شهرنشینی که بر اساس شاخصه‌های اقتصادی و فرهنگی به «طبقه متوسط» تعلق دارند، ابعاد بازار داخلی پاکستان را به شدت افزایش خواهد داد و این به معنی اوج‌گیری توانایی تولید کالا و خدمات در این کشور خواهد بود.

یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه احتمالی پاکستان در سال‌های آینده، حضور چین به‌عنوان متحدی برای پاکستان است.

چین در مقام «برادر بزرگ»

در این میان اما یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه احتمالی پاکستان در سال‌های آینده، حضور چین به‌عنوان متحدی برای پاکستان است. چین، هند و پاکستان در منطقه کشمیر مناقشات مرزی دارند که تا حد زیادی به ژئوپولتیک رابطه میان این سه کشور نیز شکل داده است. بدون این مناقشه، یک همگرایی اقتصادی سه‌جانبه میان این سه کشور در بستری با جمعیت ۳٫۲ میلیارد نفری صورت خواهد گرفت که در جهان بی‌نظیر خواهد بود.

چینی‌ها اما برای کند کردن روند رشد اقتصادی دومین رقیب بزرگ اقتصادی‌شان بعد از آمریکا (یعنی هند) از همین حالا به محکم‌کردن روابط اقتصادی با پاکستان مشغول هستند. چین بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در پاکستان است که در سال‌های اخیر، با توسعه بندر «گوادر» در پاکستان می‌خواهد پیش از هند، بازار کشورهای آسیانه میانه را نیز فتح کند.

آیا توسعه پاکستان باید ایران را نگران کند؟

روابط اقتصادی میان ایران و پاکستان، هرگز بُعد راهبردی یا استراتژیک به خود نگرفته و به نظر می‌رسد ایران، این بار هم از فرصت‌هایی که در دسترس دارد به درستی استفاده نکرده است. مهم‌ترین زمینه همکاری اقتصادی میان ایران و پاکستان، خط لوله موسوم به «خط لوله صلح» بود که بیش از دو دهه پیش زمزمه‌های ساخت آن به میان آمد و قرار بود گاز ایران را از طریق خاک پاکستان، به شبه‌جزیره هند برساند.

از یک سو توسعه پاکستان یعنی امنیت بیشتر در مرزهای شرقی و جنوب‌شرقی ایران. اما از سوی دیگر قدرت‌گیری پاکستان، نقش‌آفرینی این کشور در سیاست منطقه‌ای را نیز افزایش خواهد داد و این یعنی یک رقیب جدید به صحنه خواهد آمد.

این خط لوله می‌توانست هر سه کشور را منتفع کرده و برای ایران ثروتی عظیم فراهم کند، اما فشارهای آمریکا بر پاکستان، تاکنون مانع از اجرای این پروژه شده است. اما فارغ از این، ایران چقدر باید از توسعه پاکستان خوشحال باشد؟

واقعیت این است که هر سکه دو رو دارد. توسعه پاکستان یعنی امنیت بیشتر در مرزهای شرقی و جنوب‌شرقی ایران و این خود به معنی افزایش توانایی ایران برای توسعه استان‌های سیستان‌وبلوچستان و نیز کرمان است که اکنون در زمره محروم‌ترین استان‌های ایران قرار دارد.

از آن سو، قدرت‌گیری پاکستان، نقش‌آفرینی این کشور در سیاست منطقه‌ای را نیز افزایش خواهد داد و این یعنی یک رقیب جدید به صحنه خواهد آمد. ترکیه، که شاید ماجرا را زودتر فهمیده، به تازگی در تلاش است تا روابطش را با پاکستانی‌ها بهبود ببخشد و در این کشور سرمایه‌گذاری کند.

ایران باز هم در این بازی دست پایین را دارد و شاید هنوز اهمیت این موضوع را درک نکرده که کشوری با جمعیتی ۲۲۰ میلیون نفری، در صورت اوج‌گیری توسعه و ای‌ بسا تخاصم احتمالی، چگونه می‌تواند همه واقعیت‌ها را در منطقه تغییر دهد.

ترکیه شاید ماجرای توسعه پاکستان را زودتر فهمیده و به تازگی در تلاش است تا روابطش را با پاکستانی‌ها بهبود ببخشد و در این کشور سرمایه‌گذاری کند. اما ایران در این بازی دست پایین را دارد و هنوز اهمیت این موضوع را درک نکرده.

نظرات

مخاطب گرامی توجه فرمایید:
نظرات حاوی الفاظ نامناسب، تهمت و افترا منتشر نخواهد شد.

  • ناشناس

    بخدا بخدا تاحالا پاکستان رو نفهمیدیم مردم ایران فک میکنن که پاکستان یعنی… پاکستان مثل قبل نیس، برو نگاه کن شهرهای پاکستان رو کراچی، لاهور… ? کجایید

  • امین

    وضعیت پاکستان همین الانشم از ما بهتره چون چینی ها و ترکیه ایها حسابی دارن اونجا سرمایه گذاری میکنن تا 5 سال دیگه قابل قیاس با ایران نیست چه برسه 30 سال دیگه مسئولین باید توجه ویژه ای به همسایه بزرگ ایران داشته باشن .بازار بزرگ پاکستان آینده بسیار درخشانی داره همکاری با پاکستان حد اقل در زمینه اقتصادی و توریست میتونه در آینده نزدیک درآمد سرشاری نصیب ایران کنه ما باید از این امتیاز بزرگ همسایگی بهتر از کشورهای دیگه استفاده کنیم مثل اینکه مسئولین خوابن

  • mohammadeghbaji53gmal i

    پیشرفت هر کشور احتیاج به فرهنگ آن کشور دارد چرا هرچه مینوسند ما باید باور کنیم پاکستان غیر از جمعیت توانایی دیگری برای پیشرفت ندارد بیسوادی عدم آگاهی بیشتر مردم ار مسائل سیاسی و فساد و رشوه در سطع بالای حکومتی ترور و آموزش تروریسم فرصت و وقت شما را تلف نکنم
    ک

    • ناشناس

      این که تو میگی مربوط به اوغوانستان هستش پس با این تعاریف تو چطور اونها شدن قدرت اتمی لطفا بعده خوردن دوغ و ماست اقدام به اظهار نظر نفرمایید متشکرم

    • ناشناس

      راه راست میگی درایران ازهرصدنفر میتواند به زبان انگلیسی حرف بزنه اونم کامل نه ولی درپاکستان ازهرصدنفرتقریبا هفتاددرصدبه زبان انگلیسی حرف میزنن حالا خودت بگوایااین کشوربی سوادهستن

    • ناشناس

      ظاهرا” شما هم مثل دولت فکر میکنید که واقعیت و آینده را در نظر نمیگیرد. طالبان راببین. چه خوش خیالید شما.

    • ناشناس

      بلد بودن زبان انگلیسی لزوما نشانه ی باسوادی نیست

    • ناشناس

      هههه پاکستان بی سواده؟؟؟؟
      پاکستان در خیلی از چیزا از ایران بهتر و قوی تزه دیگه مث قبل نیست ایران از پاکستان خیلی عقبه در ضمن علم و آگاهی شئن به کشور خودشون محدود نیست

  • اسدی

    سلام…کدام ایران
    دولت است که به فکر خود است و روز به روز زندگی میکند
    و برنامه مشخصی ندارد..با همه خاله خرسه ها دوست است

    • کامل صدر

      بسیار این مطلب که ایرانیها بدون درایت و فهم و درک مناسب نبوده و نیستند درست است

  • ناشناس

    ایرانیان از اول مردمانی نفهم بودن و عاجز از درک مسائل حساس و مهم هستن

  • ناشناس

    واقعیت این است که صداو سیما خوبی های پاکستان را نمی گوید، همیشه فقط مشکلات و نکات منفی شان را می گوید. در حالی که پاکستان اینجور نیست که ما فکر می کنیم. پاکستان در حال پیشرفت است. در پرشکی میان بهترین کشور های جهان است. اسلام آباد پایتخت پاکستان ، دومین زیبا ترین پایتخت جهان است. به گفته منابع خارجی، اسلام‌آباد براساس مناطق سبز، برنامه ریزی، زیرساخت‌ها و کوه‌ها پس از لندن در جایگاه دوم زیباترین پایتخت‌های جهان قرار گرفته است.«برلین»، «واشنگتن»، «پاریس»، «رم»، «توکیو»، «بوداپست»، «اتاوا» و «مسکو» به ترتیب در جایگاه‌های بعدی فهرست زیباترین پایتخت‌های جهان قرار دارند.

  • ناشناس

    هیچ اتفاقی نمیفته،پاکستان داره باتولیداجناس قلابی وبی کیفیت وحمایت ازتروریسم پیش میره،به جایی نخواهدرسید ومردمش ازگرسنگی خواهندمرد،مگرخدا به دادشون برسه.خداوندعادل است

    • ناشناس

      یقین بدان شما پاکستان را نشتاختید. پاکستان اجناس خیلی خوبی هم تولید می کنه و هم اجناس را با درجه بندی تولید می کنه. ما از اونها اجناس خوب نمی آریم، همیشه اجناس درجه پایین میخریم، این عیب ما است یا اونها؟؟؟!!! بعنوان مثال پاکستان جنس عالی برنج داره اما بازرگان ما جنس درجه پایین را می آرند. اروپا جنس خوب برنج و کشاورزی از پاکستان میخره.
      سیالکوت ، شهر پاکستان مرکز لوازم و ابزار های بازی های فتبال و کریکت وغیره برای جهان است، شما در روز های جام جهانی سرچ کنید چقدر این شهر فروش خیلی زیاد و درآمد خیلی بالای دارد. همچنین این شهر در تولید ابزار پزشکی خیلی معروف است. بازرگانان این شهر خودشان فرودگاه این شهر را ساختند.
      فیصل آباد، از چند تا بهترین شهر های جهان برای پارچه است، ولی بازرگان ما از اونجا پارچه ارزون و درجه پایین می آرند، این مشکل ما است نه اونها.
      همچنین جنوب پنجاب این کشور مرکز انبه است برای جهان.
      شما سرچ کن در سال ۱۹۶۵ میلادی جنگ پاکستان با هند؛ این کشور هنوز اونوقت ۱۸ ساله بود، طبق گزارش سازمان ملل پاکستان ۷۵ فروند جنگنده هند را ساقط کرد، ولی طبق گزارش پاکستان 113 جنگده هندی ساقط شدند.
      این نشاندهنده توان و تکنولوژی این کشور است.
      این کشور هنوز یک ساله بوده، نصف کشمیر را از هند گرفت. الان نصف کشمیر در دست پاکستان است و نصف در دست هند.شمال پاکستان و کشمیر صد ها برابر زیبا تر از شمال ما است. کشمیر را بهشت زمین می گویند.شما داخل پاکستان برو، ایالت پنجاب و سند را ببین چقدر شهر هایشان پیشرفت کرده. ایالت خیبرپختون خواه هم همینطور.
      بلوچستان شان عقب مانده است و هم مرز ایران است، اتوبوس های قدیمی معمولا از اینجا می آیند، و ما فکر می کنیم همه پاکستان اینطور است، نه. شما برو ایالت پنجاب را ببین چقدر ترانسپورت خوب دارند.
      نکات منفی هم دارند، مثلا به خاطر جمیعت زیاده شهر ها مشکل نظافت دارند.
      یا اینکه پاکستان به طالبان حمایت می کنه تا نفوذ هند را در افغانستان کم کنه و نصف کشمیر را هم از هند بگیره چون طالبان با هند مشکل دارند. دولتش طالبان را شبه نظامی خودشان می داند. قبول دارم این کارشان اشتباه است.
      شما فکر می کنین که کشوری که ششمین ارتش جهان را داره و هسته ای هست آیا بدون تکنولوژی ای است؟؟؟ چون ما همسایگان را کم گرفتیم و فکر هم نمی کنیم و این اشتباه بزرگ است. برو لاهور، راولپندی ، اسلام آباد، کراچی ،فیصل آباد،سیالکوت وغیره را نگاه کنین تا معلوم بشه در خیلی چیز از ما پیشرفته ترند.
      مردم شان از مردم ما زحمت کش زیادی اند. همیشه دخالت خارجی به این کشور مانع پیشرفت بزرگ این کشور بوده است. حتی طالبان هم با دخالت امریکا در این کشور به وجود آمد. بیشتر مردم این کشور از طالبان هم متنفرند. اگه این کشور بتونه راه دخالت خارجی را ببنده ، به زودی در رده اولین کشور های جهان می رسه.

    • ناشناس

      توهم زدی بدطوری خودت رو به یه روانپزشک مجرب نشان بدهی بد نیست

  • حسین

    همه کشور ها دارن واسه آینده برنامه ریزی می کنند ولی مسئولان ما اگه امروز نون واسه خوردن داشته باشیم فکر فردا رو نمی کنن
    نمیگن نفت هم یه روزی تموم میشه

  • ناشناس

    ایران به جای گیر دادن به اروپا و آمریکا بهتر است با پاکستان و ترکیه کار کند به نفع هر سه کشور است

  • کاوه

    در آمد ناخالص پاکستان به ازای هر نفر بسیار ناچیز است. حداکثر ۱۴۰۰ دلار به ازای یک نفر. حال آنکه درامد سرانه به ازای هر نفر در آلمان حدودا چهل برابر پاکستان است. ایران فقط به نعمت وفور نفت و گاز و دیگر منابع زمینی حدودا بیش از چند برابر پاکستان است. این مقاله بسیار گول زننده است.