اوبونتو؛ فراتر از چیزی که فکرش را می‌کنید

وقتی به لینوکس اوبونتو فکر می‌کنم، آنچه ذهنم را درگیر می‌کند این است که چگونه این سیستم‌عامل زیبا و قدرتمند را معرفی کنم. یک معرفی جامع و کامل که بتواند ترس از لینوکس را که بین کاربران کامپیوترهای شخصی رایج است، از بین ببرد. ترسی که باعث می‌شود بسیاری از کاربران با شنیدن نام لینوکس تا وقتی مجبور نشوند، سراغ این سیستم‌عامل نروند.

لینوکس در زندگی امروز ما بسیار بیشتر از آنچه در ابتدا به نظر می‌رسد، حضور دارد. در بسیاری از مواقع بدون آنکه بدانیم همواره از آن استفاده می‌کنیم. در امروزه اوبونتو و لینوکس بخش‌های پایه‌ای‌ زندگی دیجیتال ما را عملی می‌کنند. ما در این مقاله می‌خواهیم به این مبحث بپردازیم که لینوکس و اوبونتو دقیقا در کجای زندگی‌مان حضور دارند.

لینوکس کجاست؟

سیستم‌عامل‌های لینوکسی همچون اوبونتو و دبیان پایدار و قدرتمند هستند و سخت‌ترین وظایف دیجیتال دنیای مدرن را به دوش می‌کشند. وقتی صحبت از یک سیستم‌عامل قابل‌اتکا برای استفاده در ابرکامپیوترها، سرورها، کامپیوترهای شخصی و حتی تلفن‌های همراه و تبلت‌ها می‌شود، این لینوکس است که خود را برتر از هر چیز دیگری نشان می‌دهد.

ویندوز به‌عنوان پرکاربرترین سیستم‌عامل دنیای کامپیوترهای شخصی، برای استفاده در کارهای سنگین مثل پردازش ابری، سرورها و ابرکامپیوترها حرف زیادی برای گفتن ندارد. همان حرف کمی هم که می‌زند، با لکنت فراوان همراه است. ما می‌خواهیم با سر زدن به تک‌تک این حوزه‌های دیجیتال، ببینیم لینوکس چه جایگاهی دارد.

ابرکامپیوترها

پادشاه بلامنازع دنیای ابرکامپیوترها لینوکس است. ویندوز در این دنیا مطلقا هیچ حرفی برای گفتن ندارد. از بزرگ‌ترین ابرکامپیوترهای دنیا در ناسا، سرن (CERN)، واحدهای تحقیقاتی و محاسباتی، سازمان‌های هواشناسی و سیستم‌های هوش مصنوعی همه از لینوکس استفاده می‌کنند. برخی از آن‌ها از لینوکس‌های آماده و برخی دیگر از لینوکس‌های شخصی‌سازی‌شده بهره می‌برند.

لینوکس‌های دبیان، رد‌هت، اوبونتو و سنت‌اواس بیش از بقیه لینوکس‌ها، دنیای ابرکامپیوترها را می‌گردانند.

بقیه سیستم‌عامل‌های بر پایه یونیکس مثل ای‌آی‌ایکس (AIX)، فری‌بی‌اس‌دی (FreeBSD) و سولاریس (Solaris) نیز سهم کمی از جهان ابرکامپیوترها دارند. لینوکس سیستم‌عامل پانصد ابرکامپیوتر برتر جهان است.

ابرکامپیوتر ناسا که برای پیش‌بینی‌های هواشناسی به کار می‌رود، از لینوکس بهره می‌برد

سرورهای وب

در دنیای وب سه نوع سرور وجود دارد. سرورهای میزبان وب‌سایت‌ها، سرورهای دی‌ان‌اس (DNS or Domain Name System) که به‌نوعی پایگاه داده‌ای برای تبدیل آدرس‌های اینترنتی مثل www.tejaratnews.com به آی‌پی‌ آن یعنی 185.129.169.144 عمل می‌کنند و سرورهای ایمیل، همه جزو سرورهای وب به‌حساب می‌آیند.

لینوکس روی 66.6 درصد از کل سرورهای اینترنتی نصب‌شده است. سهم سیستم‌عامل ویندوز سرور (Windows Server)، در این دنیا 33.5 درصد و سایر سیستم‌عامل‌های بر پایه یونیکس مثل مک‌اواس سرور (Mac OS Server)، فری‌بی‌اس‌دی و سولاریس تنها ۱ درصد است.

کامپیوترهای همراه

یکی از پراستفاده‌ترین ابزارهای دنیای امروز که به‌واسطه لینوکس قدرت گرفته‌اند، تلبت‌ها و تلفن‌های همراه هوشمند هستند. در حال حاضر اندروید پراستفاده‌ترین سیستم‌عامل در تلفن‌های همراه هوشمند و تبلت‌ها است. سهم اندروید در این دنیا ۷۱.۴۳ درصد است. این عدد بیشتر از سه برابر سهم سیستم‌عامل آی‌او‌اس (iOS) شرکت اپل یعنی ۲۳.۰۱ درصد است.

نکته بسیار مهمی که عموم کاربران اطلاعی از آن ندارند این است که اندروید، این سیستم‌عامل محبوب، خود یک لینوکس است. هسته سیستم‌عامل اندروید همان هسته لینوکس است و شرکت گوگل فقط یک پوسته جدید برای استفاده از حرکت‌های لمسی رو صفحه‌نمایش بر پایه جاوا برای آن ساخته است.

هر شش ماه یک نسخه جدید

هنوز دو هفته نگذشته است که نسخه با پشتیبانی بلندمدت اوبونتو یعنی 18.04 (Ubuntu 18.04 LTS or Long Time Support) توسط شرکت کنونیکال (Canonical Inc.) عرضه‌شده است. نسخه‌های با پشتیبانی بلندمدت اوبونتو هر دو سال یک‌بار عرضه می‌شوند و در آن‌ها آخرین و پایدارترین فناوری‌های اوبونتو به کار می‌رود. شرکت کنونیکال تضمین می‌کند که تا ۷ سال به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری برای این نسخه‌ها ارائه دهد.

کنونیکال هر شش ماه یک‌بار (در ماه‌های آوریل و نوامبر) یک نسخه جدید اوبونتو عرضه می‌کند. تمامی این نسخه‌ها از پشتیبانی ۹ ماهه برخوردار هستند؛ اما هر دو سال یک‌بار در ماه آوریل، یک نسخه با پشتیبانی بلندمدت نیز عرضه می‌شود. نسخه قبلی با پشتیبانی بلندمدت ۱۶.۰۴ بود که در آوریل سال ۲۰۱۶ عرضه شد.

لینوکس اوبونتو آخرین نسخه این سیستم عامل با پشتیبانی بلندمدت است.

من چندهفته‌ای است که نسخه جدید با پشتیبانی بلندمدت اوبونتو یعنی 18.04 را نصب‌کرده‌ام. ازاین‌روی علاقه‌مند هستم شما خوانندگان عزیز را هم با لینوکس اوبونتو این سیستم‌عامل زیبا، پرقدرت و رایگان بیشتر آشنا کنم. در اولین گام بهتر است به این نکته بپردازیم که اوبونتو چقدر در زندگی بشریت نقش دارد. نقشی که بسیاری کاربران دنیای آنلاین از آن غافل هستند.

از آنجایی‌که تمامی نسخه‌های اوبونتو، رایگان هستند و نیاز به ثبت و خرید مجوز ندارند، امکان ردیابی و دانستن دقیق تعداد کاربران آن، بسیار سخت است. فقط می‌توان با استفاده از آماری که سرورهای اینترنتی از نوع سیستم‌عامل‌های کاربران ارائه می‌دهند، اعداد معقولی به دست آورد.

اما اوبونتو کجاست؟

فکر می‌کنید چه چیز مشترکی بین نتفلیکس (Netflix) سایت محبوب تماشای فیلم، اسنپ‌چت (SnapChat)، دراپ‌باکس (Dropbox) سرویس ذخیره‌سازی ابری مشهور، تمامی زیرساخت‌های اپلیکیشن تاکسی اینترنتی اوبر (Uber)، شرکت تسلا، ایستگاه فضایی بین‌المللی و لپ‌تاپ من وجود دارد؟ احتمالا درست حدس‌ زده‌اید. همه این‌ها از اوبونتو استفاده می‌کنند.

امروزه لینوکس اوبونتو در میلیون‌های کامپیوتر شخصی، سرور، اشیا و ماشین‌های مجازی به کار می‌رود. دو سیستم پردازش ابری داکر (Docker) و هشی‌کورپ (HashiCorp) که برای کارهای تجاری خدمات گسترده‌ ابری ارائه می‌دهند، امروزه بیش از ۷۴ میلیون کاربر دارند. این دو شرکت از اوبونتو برای ارائه خدمات ابری خود بهره می‌برند؛ یعنی ۷۴ میلیون کاربر بدون اینکه خود بدانند، غیرمستقیم از اوبونتو بهره می‌برند.

لینوکس اوبونتو در ابزارهای پردازش ابری فراوان دیگری مثل خدمات وبی آمازون (Amzaon Web Services)، گوگل (Google Compute Engine)، رک‌اسپیس (RackSpace)، اوراکل کلاود (Oracle Cloud)، وی‌ام‌ویر (VMWare) حضور دارد. بزرگ‌ترین شرکت‌های خدمات ابری خصوصی همچون اوپن‌استک (OpenStack) و دویچه تلکام (Deutsche Telekom) نیز کار از اوبونتو بهره می‌برند.

مایکروسافت آزور

در این میان یک نام، بسیار جالب‌توجه است. سیستم پردازش ابری قدرتمند مایکروسافت آزور (Microsotf Azure). بله. مایکروسافت علی‌رغم اینکه خود تولیدکننده سیستم‌عامل ویندوز و نسخه سرور آن یعنی ویندوز سرور است، از اوبونتو برای خدمات ابری که در حال حاضر بخشی از استراتژی فروش پروژه این شرکت هستند، استفاده می‌کند.

مایکروسافت با همکاری شرکت کنونیکال یک نسخه سفارشی از اوبونتو مخصوص سیستم خدمات ابری خود ساخته است. در حال حاضر مجموع کاربران این خدمات ابری بیش از 20 میلیون است.

نام‌های بسیار دیگری نیز وجود دارند که چندان آشنا نیستند؛ اما در پس پرده اینترنت، بخش‌های مهمی از دنیای آنلاین را به کمک اوبونتو، امن و قدرتمند نگاه می‌دارند.

ایستگاه فضایی بین‌المللی

در این میان یکی از جاهایی که بسیاری از مردم ‌دوست دارند حداقل یک‌بار آن را از نزدیک ببیند، ایستگاه فضایی بین‌المللی است. ایستگاه فضایی بین‌المللی شاید مشهورترین جایی است که از اوبونتو برای کار خود استفاده می‌کند. ابزارهای کنترلی، سیستم‌های ارتباطی، جمع‌آوری و تحلیل داده در این ایستگاه همه از قدرت و پایداری اوبونتو سود می‌برند.

در ایستگاه فضایی بین‌المللی از اوبونتو برای کنترل سیستم‌های ارتباطی، جمع‌آوری و تحلیل داده و ناوبری استفاده می‌شود.

به این فکر کنید که به‌جای اوبونتو مجبور بودید از ویندوز در ایستگاه فضایی استفاده کنید. فکر نمی‌کنم از اینکه ویندوز هرچند وقت یک‌بار کند شود، کرش کند یا اینکه ری‌استارت لازم داشته باشد، چندان خوشتان بیاید. خصوصا که سرمایه‌های چندین میلیون دلاری برای فعالیت این ایستگاه صرف می‌شوند. در این میان چه چیزی بهتر از لینوکس و چه نسخه‌ای بهتر از لینوکس اوبونتو می‌تواند از عهده کار برآید؟

اینترنت اشیا و لینوکس اوبونتو

شرکت کنونیکال مدت‌ها است که توسعه پلتفرم خود برای اینترنت اشیا را آغاز کرده. اگر بخواهیم چند نام از این حوزه را بیان کنیم می‌توانیم به پروژه دی‌جی‌آی مؤسسه تحقیقاتی ماساچوست (MIT DJI Project) و هوبو (Hubo) ربات انسان‌نمای مشهور دنیا اشاره‌کنیم. روترهای شبکه، ابزارهای صنعتی، بوردهای توسعه اینترنت اشیا همچون رسپری‌پای (Raspberry Pi) نیز از نسخه سبک اوبونتو استفاده می‌کنند.

ناگفته نماند که میزو (Meizu) شرکت چینی تولیدکننده گوشی‌های هوشمند و شرکت بی‌کیو (BQ)، تلفن‌های همراه با سیستم‌عامل اوبونتو تاچ ارائه می‌دهند. همچنین شما می‌توانید اوبونتو تاچ را روی گوشی یا تبلت نکسوس خود نصب کنید. با این کار لینوکس اوبونتو در کنار اندروید می‌تواند سیستم‌عامل دوم گوشی یا تبلت‌تان باشد.

یک مبحث بسیار مهم دیگر نیز در حوزه اینترنت اشیا وجود دارد. شرکت گوگل و تسلا در خودروهای خودران خود از اوبونتو استفاده می‌کنند؛ زیرا پایداری در این تجهیزات بسیار مهم است.

شبکه‌های اجتماعی

لینوکس اوبونتو در شبکه‌های اجتماعی که امروزه بخش مهمی از فعالیت‌های آنلاین ما را تشکیل می‌دهند نیز نقش ایفا می‌کند. یکی از پرکاربرترین شبکه‌های اجتماعی در ایران و جهان یعنی اینستاگرام با اوبونتو کار می‌کند. لینوکس اوبونتو شبکه‌های اجتماعی مشهور دیگری همچون پینترست (Pintrest)، رددیت (Reddit) و اسنپ‌چت را به قدرت امروز رسانده است.

برای سایت‌ها فروشگاه‌های مشهور دیگری نیز اوبونتو یک سنگ بنا به‌حساب می‌آید. اوبونتو برای بلومبرگ یک تجارت جدی است. والمارت (Walmart) فروشگاه زنجیره‌ای مشهور، دراپ‌باکس، ویکی‌پدیا و نتلفیکس نیز از اوبونتو بهره می‌برند.

اوبونتو در بزرگ‌ترین ابرکامپیوتر جهان

تیانی ۲ (Tianhe 2) بزرگ‌ترین ابرکامپیوتر جهان با ۸۰ هزار سی‌پی‌یو زئون اینتل، 1.3 پتابایت (1300 ترابایت) رم و 12.4 پتابایت (12400 ترابایت) هارددیسک از اوبونتو استفاده می‌کند. این ابرکامپیوتر باقدرت پردازشی 33.86 پتافلاپ (Petaflop) در مرکز ملی ابرکامپیوتر گانژو چین واقع است.

تیانی ۲ قدرتمندترین ابرکامپیوتر جهان از اوبونتو برای انجام کارهای محاسباتی خود استفاده می‌کند.

اوبونتو در همه‌جا

امروزه اوبونتو در 2.66 درصد از کامپیوترهای شخصی کاربران استفاده می‌شود. کاربران دیگری که عموما از ویندوز و مک استفاده می‌کنند و معمولا از نقص‌های امنیتی و ناپایداری ویندوز و محدودیت مک گله‌مند هستند، به علت ناآشنایی و ترس از پیچیدگی، به فکر استفاده از اوبونتو نمی‌افتند. برخی از آن‌ها به‌این‌علت که فکر می‌کنند اوبونتو با فایل‌های ویندوز ناسازگار است و برخی دیگر با این اندیشه که نرم‌افزارهای موردنیازشان در اوبونتو وجود ندارد، به سراغ آن نمی‌روند.

ما در این مقاله تلاش کردیم این مسئله را روشن کنیم که اوبونتو بسیار فراتر از نگاه عموم کاربران، در دنیای آنلاین ما رواج و کاربرد دارد. در مقاله بعد نرم‌افزارهای قدرتمند و رایگان موجود در لینوکس و اختصاصا اوبونتو را معرفی کرده‌ایم. این نکته را نیز روشن خواهیم کرد که اوبونتو چگونه با تمام فایل‌های ویندوزی سازگاری دارد. همچنین می‌خواهیم به معرفی نرم‌افزارهای موجود در اوبونتو که نیاز برای استفاده روزانه کاربران به‌صورت رایگان در اختیار هستند، بپردازیم.