چه عواملی روی قیمت بیت‌کوین تاثیر دارند؟

این مقاله مجموعه پاسخ‌هایی است که من برای سوال عنوان مقاله یافته‌ام. دانستن پاسخ این سوال برای من از این لحاظ اهمیت دارد که می‌خواستم دانشی در مورد تحلیل بنیادی ارزهای دیجیتال به دست آورم.

سرمایه‌گذاری از داخل به خارج

من چند وقتی است که در بازار بورس ایران فعالیت می‌کنم. تحلیل‌ تکنیکال و بنیادی را کمی یاد گرفته‌ام. سهم‌های مناسب را پیدا می‌کنم و هرچند وقت یک بار می‌توانم سود قابل قبولی از معاملات این بازار کسب کنم.

اما اخیرا کمی نسبت به بازار مشکوک شده‌ام. مستقل از اینکه دلایل مشکوک شدن من چیست، نتیجه این مشکوک شدن این است که من تصمیم گرفتم بیشتر احتیاط کنم. بخشی از نتیجه این رفتار احتیاط‌آمیز من این است که آرام‌آرام دوست دارم سرمایه‌ام را از این بازار خارج کرده و به بازارهای دیگر منتقل کنم.

بازار مسکن، طلا و مبادله ارزهای خارجی در ایران برای من گزینه مناسبی نیستند. نقدینگی من برای بازار مسکن کافی نیست. بازار طلا آن‌قدر بازدهی ندارد. معامله کردن در بازار دلار و دیگر ارزهای خارجی هم در ایران یک بازی دو سر باخت است.

ورود نقدینگی به بازار دلار باعث افزایش قیمت آن می‌شود. در این حالت به نظر می‌رسد کسانی که پیش‌تر وارد بازار شده‌اند و عملا ورود آن‌ها بقیه را نیز به بازار کشانده و باعث افزایش قیمت دلار شده، سود کرده‌اند؛ اما همین آدم‌ها باید بهای افزایش قیمت دلار را که خود ایشان بخشی از دلایل آن هستند، در گران شدن کالاها و خدمات بدهند. هزینه این افزایش قیمت کالا و خدمات را کسانی که اصلا در این حوزه وارد نشدند هم می‌پردازند؛ یعنی به خاطر سود عده اندکی، همه آدم‌های جامعه آسیب می‌بینند.

یکی از مزایای بازار بورس همین مسئله است. ورود و خروج نقدینگی به بازار بورس تاثیر چشم‌گیری بر قیمت کالاها و خدمات ندارد؛ یعنی بابت سرمایه‌گذاری کسانی که وارد بورس شده‌اند، کسان دیگری که در این بازار نیستند ضرر نمی‌بینند.

بازار معامله ارزهای دیجیتال

درهرصورت من می‌خواهم سرمایه کم خودم را به بازارهای دیگری وارد کنم. برای این کار دو گزینه به ذهنم می‌رسد: فارکس و بازار ارزهای دیجیتال. ورود به بازار فارکس دردسرهایی دارد. نه که دردسرهایش خیلی زیاد باشد اما سخت‌تر از ورود به بازار ارزهای دیجیتال است.

ما پیش‌ازاین درباره بهترین پلتفرم‌های معامله ارزهای دیجیتال و همچنین سایت‌های ایرانی خرید و فروش ارزهای دیجیتال سخن گفته‌ایم. به همین دلیل می‌دانستم که ورود به این بازار سخت نیست. کمی تحلیل‌ تکنیکال بلد هستم که در این بازار هم به درد می‌خورد.

اما برای ورود به بازار معامله ارزهای دیجیتال باید دانش بنیادی کافی نیز در این مورد داشته باشم. دانش فنی لازم در این مورد را دارم؛ اما یکی از چیزهایی که برای تحلیل بنیادی در این بازار نمی‌دانستم این بود که وقتی مثلا صحبت از بیت‌کوین می‌شود، چه چیزهایی علاوه بر هزینه‌هایی مثل هزینه برق مصرفی، روی قیمت بیت‌کوین تاثیر دارد؟

در ادامه مقاله پاسخ‌هایی را که برای این سؤال یافته‌ام، می‌آورم. همچنین برای فهم مطالب گفته‌شده در ادامه این مقاله، بد نیست اصطلاحات بازار ارزهای دیجیتال را هم به یاد بیاورید.

چه عواملی روی قیمت ارزهای دیجیتال تاثیر دارند؟

۱- عرضه و تقاضا

مثل هر چیز دیگری، عرضه و تقاضا بر قیمت بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال دیگر هم اثر می‌گذارد. در مورد تقاضا مشخصا کنترلی وجود ندارد؛ اما عرضه در شبکه ارزهای دیجیتال کنترل شده است. مشخصا بانک مرکزی یا واحد مرکزی کنترلی هم وجود ندارد. فرآیند عرضه توسط کل سیستم کنترل می‌شود.

بیت‌کوین‌های جدید زمانی وارد شبکه می‌شوند که یک بلوک جدید ساخته شده و به بلاک‌چین بیت‌کوین متصل می‌گردد. در این حالت شبکه به ماینر یا گروهی از ماینرها که آن بلوک را تولید کرده‌اند، پاداش می‌دهد. این پاداش، همان بیت‌کوین‌های جدید هستند.

این پاداش در ابتدا ۵۰ بیت‌کوین بود و مقدار آن پس از تولید هر ۲۱۰ هزار بلوک نصف می‌شود. تقریبا چهار سال طول می‌کشد که ۲۱۰ هزار بلوک تولید شوند.

تا تاریخ ۱۱ می سال ۲۰۲۰ پاداش ساخت هر بلوک جدید ۱۲.۵ بیت‌کوین بود. ولی در این تاریخ پاداش بیت‌کوین ماینینگ پس از تولید ۶۳۰ هزار بلوک، برای بار سوم نصف شد و در حال حاضر شبکه برای هرکسی که بلوک جدید تولید کند، ۶.۲۵ بیت‌کوین می‌دهد.

وقتی همین نصف شدن را در نظر بگیرید و بر این اساس حساب‌وکتاب کنید متوجه خواهید شد که در نهایت ۲۱ میلیون بیت‌کوین می‌توانند در شبکه تولید شوند. حساب کردن آن نیز ساده است. کافی است حاصل دنباله اعداد زیر را محاسبه کنید. در این رابطه N تعداد بیت‌کوین‌های تولیدشده و n تعداد دفعات نصف شدن است.

تا لحظه نوشتن این مقاله ۱۸ میلیون و ۴۰۱ هزار و ۲۳۱ بیت‌کوین استخراج شده‌اند؛ یعنی ۸۷.۶ درصد از کل بیت‌کوین‌ها استخراج شده‌اند. در هر ۴ سال نرخ عرضه بیت‌کوین‌های جدید نصف می‌شود و در نهایت به‌جایی می‌رسد که نرخ بیت‌کوین‌های جدید تولیدشده چشم‌گیر نخواهند بود.

با توجه به این‌ها هر اتفاقی مثل نصف شدن تولید بیت‌کوین، یک نقطه عطف است و به‌صورت بالقوه می‌تواند روی قیمت بیت‌کوین تاثیر بگذارد. احتمالا با هر نصف شدن، شاهد افزایش چشم‌گیر قیمت بیت‌کوین خواهیم بود.

همان‌طور که در نمودار زیر می‌بینید، در تاریخ ۱۱ می ۲۰۲۰ که پاداش بیت‌کوین ماینینگ نصف شد، شاهد یک برگشت قیمتی و تغییر ترند هستیم.

منبع نمودار: Tradingview

۲- هزینه بیت‌کوین ماینینگ

مهم‌ترین هزینه بیت‌کوین ماینینگ قیمت تجهیزات ماینینگ و هزینه برق مصرفی است. چندی پیش وقتی بحث اخلاقی بودن بیت‌کوین مانینگ را مطرح می‌کردیم، تقریب زدیم که شبکه بیت‌کوین در آن تاریخ ۳۵۵۳ مگاوات توان مصرف می‌کند. این عدد برابر ۸۵۲۷۲ مگاوات-ساعت در روز و ۳۱۱۲۴۲۸۰ مگاوات-ساعت در سال است.

با مقایسه این عدد با لیست مصرف برق کشورهای دنیا در ویکی‌پدیا ، می‌بینیم که شبکه بیت‌کوین کمی بیشتر از کشور بلغارستان و کمی کمتر از کشور دانمارک در رتبه ۶۱‌-ام مصرف برق کشورهای دنیا قرار می‌گیرد.

هرچقدر هم افراد زیادی بخواهند بیت‌کوین ماینینگ کنند، میزان مصرف برق شبکه بدون اینکه تغییری در نرخ استخراج بیت‌کوین‌های جدید روی دهد، بیشتر می‌شود. این یعنی هزینه استخراج بیت‌کوین افزایش می‌یابد.

اگر میزان درآمد حاصله با بیت‌کوین ماینینگ را حساب کنید، می‌بینید که در کل قیمت بیت‌کوین ماینینگ با همین هزینه‌های ارتباط نزدیک دارد. اگر به هر دلیلی مثلا قیمت حامل‌های انرژی در کشوری افزایش یابد، احتمالا ماینرهای آن کشور نیز بیت‌کوین خود را با قیمت بالاتری بفروشند که می‌تواند روی قیمت متوسط آن اثر بگذارد.

۳- کارمزدی که ماینرها برای تایید تراکنش‌ها دریافت می‌کنند

بیت‌کوین ماینرها علاوه بر اینکه برای استخراج بیت‌کوین پاداشی را از شبکه دریافت می‌کنند، همواره حدود ۲ درصد نیز برای تایید تراکنش‌ها کارمزد می‌گیرند. البته مبادله بیت‌کوین رایگان است اما اگر شما بخواهید مبادله‌ای انجام دهید که در آن هزینه تراکنش را منظور نکنید، خیلی طول می‌کشد که تراکنش شما تایید شده و انجام گردد.

اگر ماینری بخواهد کارمزد تراکنش‌هایی را که تایید می‌کند، افزایش دهد، لاجرم هزینه تراکنش زیاد می‌شود و در نهایت ممکن است روی قیمت آن تاثیر بگذارد. این قضیه خصوصا وقتی‌که پاداش بیت‌کوین ماینینگ چندین بار نصف شود که مقدار آن از هزینه تراکنش پایین‌تر بیاید می‌تواند یک فاکتور بسیار مهم در قیمت بیت‌کوین باشد.

در این زمان دیگر ماینرها عرضه‌کننده اساسی بیت‌کوین نخواهند بود و در نتیجه بازیگران دیگر بازار می‌توانند نقش مهمی در قیمت آن داشته باشند.

۴- ارزهای دیجیتال رقیب

در حال حاضر نزدیک پانصد ارز دیجیتال وجود دارد و هرازگاهی هم ارزهای دیجیتال جدیدی معرفی می‌شوند. بیت‌کوین در حال حاضر قدیمی‌ترین و گران‌ترین ارز دیجیتال است اما دیگر ارزهای دیجیتال یا آلت‌کوین‌ها (Altcoin) مثل اتریوم، لایت‌کوین، بیت‌کوین کش، ریپل هم وجود دارند که هرکدام بخشی از نقدینگی این بازار را به خود جلب کرده‌اند.

شاید مهم‌ترین ارز دیجیتالی که می‌توانست این بازار را تغییر دهد، ارز دیجیتال شرکت تلگرام با نام گرم (Gram) بود که متاسفانه این پروژه به دلیل رای یکی از دادگاه‌های فدرال آمریکا، از سوی شرکت تلگرام لغو شد.

۵- مبادلات ارزهای دیجیتال

همان‌طور که پیش‌ازاین نیز گفتیم، پلتفرم‌های معاملاتی متعددی برای دادوستد ارزهای دیجیتال وجود دارند. در این پلتفرم‌های معاملاتی، معاملات به دو شکل انجام می‌گیرند. معامله ارز دیجیتال با ارزهای معمول یا فیات‌ها مثل بیت‌کوین/دلار-آمریکا (BTCUSD) و معامله بین خود ارزهای دیجیتال مثل بیت‌کوین/اتریوم (BTCETH). هر چه این پلتفرم‌ها گسترده‌تر، بزرگ‌تر و در دسترس‌تر باشند، می‌توانند نقدینگی بیشتری را قبول کنند که مشخصا روی قیمت ارزهای دیجیتال تاثیر می‌گذارد.

از آن‌سو قوانین و شرایطی که این پلتفرم‌ها برای قبول ارزهای دیجیتال جدید وضع می‌کنند نیز روی بازار تاثیر دارد.

مثلا قرارداد توکن‌های آتی (Simple Agreement for Future Tokens) یا SAFT قواعدی را برای انتقال ارزهای دیجیتال از توسعه‌دهنده ارزهای دیجیتال به سرمایه‌گذاران می‌چیند که می‌تواند روی قیمت مبادلات ارزها تاثیر بگذارد.

در کنار این در برخی از کشورها قواعدی نیز از طرف دولت‌ها و شرکت‌ها برای دادوستد ارزهای دیجیتال مقرر شده است که روی قیمت آن‌ها اثر می‌گذارند؛ مثلا در ایران پلتفرم‌ها و سایت‌هایی که می‌خواهند در این حوزه فعالیت کنند، به شرطی می‌توانند به کاربران خدمات ارائه دهند که از آن‌ها احراز هویت کرده باشند. چنین مسئله‌ای نیز می‌تواند روی ورود و خروج نقدینگی به این بازار اثر بگذارد و در نتیجه روی قیمت‌ ارزهای دیجیتال تغییر ایجاد کند.

۶- کنترل و مدیریت داخلی

ارزهای دیجیتال سیستم کنترل مرکزی ندارند. به همین دلیل وقتی مثلا قرار است بخشی از سیستم آن‌ها ویرایش شود باید مجموعه‌ای از توسعه‌دهنده‌ها و کسانی که بخش‌های مختلف سیستم را مدیریت می‌کنند بر سر آن اصلاح با یکدیگر به توافق برسند. چنین فرآیندی زمان‌بر و کند است.

این کندی حتی در شرایطی که مشکل بدی در شبکه وجود دارد هم پیش می‌آید. مثلا نحوه تایید تراکنش‌ها و پروسه ماینینگ در شبکه بیت‌کوین و اتریوم باعث می‌شود سرعت تراکنش‌ها در این دو شبکه پایین بیاید. در شبکه بیت‌کوین در هر ثانیه حدود ۱۰ تراکنش و در شبکه اتریوم حدود ۱۵ تراکنش می‌تواند رخ دهد. چنین نرخ پایینی از تراکنش‌ها زمانی که این ارزهای دیجیتال تازه بودند و چندان تقاضایی برای آن‌ها وجود نداشت، مسئله‌ای نبودند؛ اما امروزه که حجم تراکنش‌ها در این شبکه بالاست، مشکل درست می‌کند.

وقتی مجموعه‌ای از توسعه‌دهنده بر سر انجام یک اصلاح خاص توافق می‌کنند که توسعه‌دهنده‌های اصلی روی آن موافق نیستند، ممکن است این توسعه‌دهنده‌ها مستقلا دست به انجام تغییر بزنند.

چنین تغییری اگر کوچک باشد که به آن دوشاخه شدن نرم (Soft Fork) می‌گویند، به ساخته‌شدن ارز دیجیتال جدیدی منجر نمی‌شوند.

اما اگر تغییرات به‌قدری باشد که در نهایت باعث ایجاد ارز دیجیتال جدید شود که به آن دوشاخه شدن سخت (Hard fork) گفته می‌شود، در این حالت ارز دیجیتال جدیدی درست می‌شوند؛ مثلا بیت‌کوین کش (Bitcoin Cash) و بیت‌کوین گلد (Bitcoin Gold) نمونه‌ای از این دوشاخه شدن سخت در بیت‌کوین هستند.

هرگونه دوشاخه شدن در یک ارز دیجیتال خود می‌تواند روی قیمت آن ارز دیجیتال اثر بگذارد؛ زیرا ممکن است بخشی مهم از فرآیند‌هایی اجرای آن ارز دیجیتال را تغییر دهد یا اینکه ارز دیجیتال جدید و رقیبی درست کند که بخشی از نقدینگی را به آن سمت جذب کند.