معرفی امن‌ترین برندهای خودروی جهان/ پای خودروسازان ایرانی به دادگاه باز می‌شود؟

صبح روز دوشنبه، ۲۰ دی‌ماه سال ۱۴۰۰، یکی از روزهای تلخ در تاریخ خودرویی ایران بود. در آن روز، در یک تصادف زنجیره‌ای در جاده بهبهان-رامهرمز، ۵۹ خودرو با یکدیگر برخورد کردند، ۵ نفر کشته و ۴۱ نفر مصدوم شدند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، تلخی ماجرا اما جنبه دیگری هم داشت: در هیچ‌یک از خودروهای حادثه‌دیده (که از مدل‌های مختلف خودروهای تولید داخل بودند)، کیسه‌هوا (ایربگ) باز نشده بود. این در حالی است که چندین سال است نصب کیسه هوا بر روی خودروهای ایرانی الزامی شده و مشتری به هنگام خرید خودرو، بابت این «آپشن» (!) هزینه هم می‌پردازد.

کمال هادیان‌فر، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی هم به صراحت در این مورد گفت: «در حادثه بهبهان، کیسه هوای هیچ‌کدام از ۵۹ خودرویی که تصادف کردند، باز نشد. این چه خودرویی است که ما داریم؟ چرا ارابه مرگ تولید می‌کنیم؟ دستگاه‌های مسئول باید برکیفیت خودروها نظارت کنند. چرا استانداردها رعایت نمی‌شوند؟»

کار به جایی رسید که کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری مرکز، از دادستان خواست جهت تعقیب خودروسازان داخلی و متولیان استاندارد، اعلام جرم عمومی شود. اما چرا این ماجرا این اندازه اهمیت دارد؟

«کیسه هوا» و صنعت خودروسازی

نخستین «کیسه هوا» برای استفاده در خودروها خیلی زود (در سال ۱۹۱۹ میلادی) اختراع شد و البته، استفاده گسترده از آن در صنعت خودرو، در آمریکای دهه ۱۹۵۰ میلادی باب شد. با این همه، بحث الزامات قانونی در مورد ایمنی سرنشینان خودرو، به طور کلی خیلی دیر به صنعت خودرو راه باز کرد.

به عنوان نمونه، استرالیا نخستین کشوری بود که در سال ۱۹۷۰ میلادی، استفاده از کمربند ایمنی برای راننده و سرنشینان را اجباری کرد، اما اجبار تولیدکننده خودرو به نصب کیسه هوا بر روی تولیدات خودرویی، حتی هنوز هم در برخی کشورهای جهان الزام ندارد.

نصب کیسه هوا بر روی خودروها، در بسیاری از کشورها، از جمله ایران اجباری شده است.

مثلا، در ایالات متحده آمریکا از سال ۱۹۹۷ میلادی (حدود سال ۱۳۷۶ خورشیدی) الزام به نصب کیسه هوا روی تمامی خودروهای تازه‌ تولید شده قانونی شد. در هند هم از اکتبر سال ۲۰۱۷ میلادی (حدود سال ۱۳۹۶ خورشیدی) تمامی تولیدکنندگان خودرو ملزم به نصب کیسه هوا روی خودروها شدند. نصب هشداردهنده سرعت و سنسور دنده‌عقب هم از همان زمان بر روی خودروهای تولید هند الزامی شد.

ایران: کیسه‌هایی که باز نمی‌شوند

در ایران، الزامِ خودروسازان به نصب کیسه هوا در زمان دولت احمدی‌نژاد در هیات دولت اتخاذ شد و از اوایل دهه ۱۳۹۰ خورشیدی، خودروسازان موظف شدند برای راننده کیسه هوا تعبیه کنند. از سال ۱۳۹۲ هم نصب دست‌کم دو کیسه هوا برای راننده و سرنشین جلو، در ایران الزامی شده است.

نکته قابل توجه اما این است که خودروسازان ایرانی بلافاصله پس از این الزام (و تمام فشارهایی که اعمال کردند تا این الزام لغو شود)، هزینه نصب کیسه هوا را به هزینه نهایی خودرو اضافه کردند و مشتری، در واقع هزینه این خدمات را پرداخت کرده است.

بخش بزرگی از تلفات انسانی در تصادفات جاده‌ای ایران، به کیفیت خودروها بر می‌گردد.

خودروسازان ایرانی اما در اعمال فشار برای لغو مصوبات ناظر به ایمنی خودرو، سابقه‌ای طولانی دارند. بر این اساس و در آخرین نمونه، استانداردهای ۸۵ گانه خودرویی، چند سال است که به محل اختلاف خودروسازان و نهادهایی همچون سازمان ملی استاندارد و پلیس راهور بدل شده است.

خودروسازان، با نامه‌نگاری‌ها و لابی با نهادهای قانونی، دست‌کم از ۳ سال پیش تاکنون، به بهانه اعمال تحریم‌های سنگین علیه صنایع ایرانی و از جمله صنعت خودرو، خواستار تعلیق استانداردهای خودرویی شده‌اند.

استانداردهایی که دیگر استاندارد نیستند

خودروسازان می‌گویند تحریم‌ها موجب شده هزینه‌های‌شان بالا برود و اگر بخواهند استانداردهای مد نظر سازمان استاندارد را اعمال کنند، زیان انباشته‌شان افزایش پیدا می‌کند. چند ماه پیش هم بالاخره اعلام شد که خودروسازان موفق شده‌اند ۷۶ مورد از این استانداردها را اجرایی کنند و به این ترتیب، به غیر از ۹ مورد از این فهرست ۸۵ گانه، بقیه موارد تیک خورده‌اند.

با این همه، برخی کارشناسان معتقدند تعلل در روند اجرای این استانداردها، ممکن است دلیل وجودی برخی از آنها را بلاموضوع کند. مثلا، در زمستان سال ۱۳۹۸، «نیره پیروزبخت»، رئیس وقت سازمان ملی استاندارد، از تعلیق برخی استانداردهای خودرویی، همچون استانداردهای «نشان‌گر تعویض دنده»، «نشانگر میزان باد لاستیک‌ ها»، «شاخص نشان دهنده چراغ روشن روز» و همچنین «ترمز هوشمند (با قابلیت کاهش سرعت یا توقف حرکت خودرو) برای سواری‌ها» خبر داده بود.

شرکت‌های بزرگ خودروسازی در جهان، بر سر افزایش سطح ایمنی سرنشینان رقابت سختی با یکدیگر دارند.

فهرست کامل ۹ استاندارد خودرویی تعلیق شده اما شامل موارد دیگری همچون «هشداردهنده حفاظت از عابر پیاده»، «کنترل پایداری در ترمزگیری»، «سیستم ترمز اضطراری پیشرفته» و «سیستم هشدار انحراف از مسیر» هم می‌شود. در مورد خودروهای تجاری و سنگین نیز، «شاخص نشانگر میزان باد تایر» (مشترک با خودروهای سواری) و «استحکام کابین» از جمله موارد استاندارد تعلیق شده هستند.

نکته اما این است که گذشت زمان، ممکن است برخی از این استانداردها را اساسا از اعتبار بیندازد. به عنوان نمونه، با کیفیت‌ترین بنزین تولید شده در ایران اکنون استاندارد «یورو ۵» دارد و به گفته مقامات مسئول (از جمله بیژن زنگنه، وزیر پیشین نفت در دولت روحانی)، حجم عمده بنزین تولید شده در ایران استاندارد «یورو ۴» دارد و در برخی شهرهای کوچک، بنزین با استاندارد «یورو ۳» و «یورو ۲» هم به فروش می‌رسد.

این در حالی است که کیفیت بنزین مورد استفاده در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، دست‌کم استاندارد «یورو ۶» است. شرایط استاندارد «یورو ۷» هم تا چند ماه دیگر اعلام می‌شود و اجرای این استاندارد از سال ۲۰۲۵ میلادی در دستور کار قرار می‌گیرد.

امن‌ترین برندهای خودرو در جهان

نسبت به ایمنی خودروهای ایرانی امیدی نیست و باید منتظر ماند و دید پرونده «تصادف زنجیره‌ای بهبهان»، به کجا ختم می‌شود. با این همه، اگر قرار باشد امن‌ترین خودروهای جهان برای سرنشینان و عابران را معرفی کنیم، فهرست مورد نظر شامل کدام برندهای خودرویی و کدام مدل‌ها خواهد بود؟

در بررسی های خودرویی مختلف در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ میلادی، خودرو Subaru Outback از نظر امنیت سرنشین، امنیت عابران و موارد دیگر، امن‌ترین مدل معرفی شده است. با این همه، شرکت Genesis Motor که زیرمجموعه‌ای از شرکت «هیوندای» به حساب می‌آید، با بیشترین تعداد مدل‌های خودروییِ امن، در این دو سال پیشتاز بوده است.

خودروهایی مانند «کوییک»، بر پلت‌فرم «پراید» توسعه پیدا کرده‌اند که خودش دهه‌ها است از رده خارج محسوب می‌شود.

مدل‌های Genesis G80 و Genesis G70، تنها دو نمونه از محصولات موفق شرکت Genesis Motor هستند که در میان امن‌ترین خودروهای جهان دسته‌بندی می‌شوند. اما اگر بنا به دسته‌بندی امن‌ترین برندها باشد، Volvo، Tesla و برندهای نه چندان نام‌آشنایی همچون Acura هم وارد فهرست می‌شوند.

نکته جالب توجه دیگر اینکه برند BMW جزو ده خودروساز با امن ترین خودروها نیست و جایگاه یازدهم را به خود اختصاص داده است. از دیگر سو، بیشتر خودروهای تولید شده در فرانسه از برندهای «رنو» و «سیتروئن»، امتیازات بسیار پایینی در زمینه امنیت خودرو دریافت کرده‌اند.

این اما در حالی است که بخش عمده فناوری خودرویی در ایران، به دو مدل پژو ۴۰۵ و پراید بر می‌گردد که هر دو، حتی در ایران هم پایین‌ترین امتیازات فنی را دارند و در جهان هم دهه‌ها است که از رده خارج شده‌اند.

مثلا، «تیبا»، «ساینا» و «کوییک»، هر سه بر روی پلت‌فرم «پراید» توسعه پیدا کرده‌اند. پلت‌فرم پژو ۴۰۵ هم با تغییراتی در «پژو پارس»، «سمند»، «دنا» و «سورن» استفاده می‌شود و حتی آن‌دسته از خودروهای فرانسوی (نظیر رنو «ساندرو» و رنو «اسکالا» که قرار بود به صورت مشترک با فرانسه ساخته شوند) هم جایی در رده‌بندی‌های خارجی نداشتند.

باز نشدن کیسه هوا در تصادف بهبهان، دست‌کم از منظر «غش در معامله» (عبارتی حقوقی به معنای فریب‌کاری در معامله) قابل تعقیبِ قانونی به نظر می‌رسد. باید منتظر ماند و دید که آیا برای یک‌ بار هم که شده، خودروسازان ایرانی قبول مسئولیت می‌کنند یا نه.