چرا ایتالیا بیشترین نرخ مرگ‌ومیر ویروس کرونا را دارد؟

از زمانی هم که نرخ مر‌گ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا در ایتالیا هر روز افزایش می‌یافت و از همه جهان پیشی می‌گرفت، با توجه به اینکه ایتالیا یک کشور پیشرفته است و احتمالا کلی امکانات و بودجه در اختیار دارد، برایم همیشه سوال بود چرا ایتالیا در برابر ویروس کرونا این‌قدر آسیب‌پذیر است؟

من در این مقاله به دنبال پاسخی برای این سوال گشته‌ام.

قربانیان ویروس کرونا

ویروس کرونا تا لحظه نوشتن این مقاله بیش از یک‌میلیون و سیصد هزار نفر را مبتلا کرده و جان بیش از ۷۲ هزار نفر را نیز گرفته است.

وقتی به آمار مبتلایان و مرگ‌ومیر کشورهای مختلف نگاه می‌کنیم، روندهای جالبی را می‌بینیم. از بین کشورهایی که بیشترین آمار ابتلا به ویروس کرونا را دارند یعنی آمریکا با ۳۴۹ هزار نفر، اسپانیا با ۱۳۵ هزار نفر و ایتالیا با ۱۳۲ هزار نفر، میزان مرگ‌ومیر در ایتالیا بیش از ۱۶ هزار نفر است که هم از اسپانیا و هم از آمریکا بیشتر است.

حتی در چین که قبل از همه درگیر ویروس کرونا بوده است، علی‌رغم ابتلای بیش از ۸۰ هزار نفر، تنها ۳ هزار نفر فوت شده‌اند. البته می‌دانم که خیلی نمی‌توان به آمارهای کشور چین اعتماد کرد. دلایل متعددی هم برای این عدم اعتماد وجود دارد.

اما به سوال اصلی خودمان بازگردیم.

شمال ایتالیا مأمن ویروس کرونا

شهر برگامو (bergamo) در منطقه لومباردی (Lombardy) در شمال ایتالیا قرار دارد و در طول این چند وقت به دلیل تاخیر در اقدام‌های مقامات این شهر برای اجرای قرنطینه، به بزرگ‌ترین مرکز ابتلا به ویروس کرونا در ایتالیا تبدیل شده است.

این شهر همچنین بیشترین آمار مرگ‌ومیر در ایتالیا و شاید در کل جهان را در دست داشته باشد. البته به نظر می‌رسد این رکورد به‌زودی توسط شهر نیویورک آمریکا شکسته شود.

شاید فکر کنید امکانات بهداشتی در شهر ۱۲۰ هزارنفری برگامو چندان زیاد نیست و به همین دلیل میزان مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا در این شهر این‌قدر بالاست، اما باید به این نکته هم توجه کرد که پیشرفته‌ترین بیمارستان کل اروپا یعنی بیمارستان پاپا جیووانی هشتم (Papa Giovanni xxiii hospital) در این شهر قرار دارد.

پس با این حساب احتمالا بقیه بیمارستان‌های شهر برگامو هم امکانات مناسبی دارند؛ اما با این همه شیب بسیار تند جمعیت مبتلایان به ویروس کرونا و سیل افراد مراجعه‌کننده بدحال به بیمارستان‌های برگامو که نیازمند دستگاه‌های تنفسی برای زنده ماندن هستند، در نهایت باعث شد پزشکان این شهر مجبور شوند، تصمیم‌های بسیار سختی بگیرند.

چه کسی بمیرد و چه کسی زنده بماند

با هجوم بیماران بدحال ویروس کرونا به بیمارستان‌های برگامو، پزشکان در نهایت مجبور شدند برای اینکه چه کسی را نجات بدهند و چه کسی را رها کنند که بمیرد، تصمیم بگیرند. آن‌ها مجبور شدند منابع، داروها و دستگاه‌های خود را برای بیمارانی استفاده کنند که شانس زنده ماندن آن‌ها بیشتر است.

به تعدادی از بیمارانی هم که نمی‌توانستند برایشان کاری بکنند و شانس زنده ماندن کمی داشتند و دستگاه کمک تنفسی هم موجود نبود، لاجرم آمپول‌های بی‌هوشی تزریق کردند تا لااقل این بیماران بدون درد فوت کنند.

این شاید یکی از بدترین اتفاقاتی است که در تاریخ قرن بیست و یکم رخ دهد.

همه این‌ها را گفتم که بگویم مشخصا دلیل مرگ‌ومیر بسیار زیاد بیماران در ایتالیا و به‌خصوص شهر برگامو، لزوما ضعف امکانات بیمارستانی نیست. بلکه نرخ بسیار زیاد بیمارانی بود که وضعیت وخیمی داشتند.

اگر در هر کشور دیگری هم تعداد مبتلایان به ویروس کرونا که وضعیت وخیمی دارند بسیار زیاد شود، میزان مرگ‌ومیر در آنجاها هم افزایش می‌یابد؛ زیرا در نهایت پزشکان آنجا هم از عهده نگهداری تعداد بسیار زیادی بیماران بدحال بر نخواهند آمد و شاید مجبور باشند مثل پزشکان برگامو، تصمیم‌های سختی برای مرگ‌ و زندگی بیماران ویروس کرونا بگیرند.

پس سوال ابتدایی ما، به این سوال ختم می‌شود: چرا تعداد مبتلایان بسیار بدحال به ویروس کرونا در ایتالیا این‌قدر زیاد است؟

ویروس کرونا دشمن افراد سالخورده

پاسخ کوتاه این سوال این است که ایتالیا پیرترین جمعیت را در اتحادیه اروپا دارد. برای پاسخ دقیق‌تر بگذارید در ابتدا «نرخ مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا» را تعریف کنیم.

نرخ مرگ‌ومیر افراد مبتلا (Case Fatality Rate) یا CFR عبارت است از تقسیم تعداد افراد فوت‌شده بر تعداد کل افراد مبتلا شده که در آزمایش ویروس کرونا نتیجه مثبت داشته‌اند.

در حال حاضر نرخ‌ مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا در ایتالیا ۱۲٫۴۶ درصد، در فرانسه ۸٫۷ درصد، در آمریکا ۲٫۹ درصد، در اسپانیا ۲٫۵ درصد، در ایران ۶٫۱ درصد و در چین ۴ درصد است.

چیزهایی که با اطمینان زیادی می‌دانیم که روی نرخ مرگ‌ومیر تاثیر دارند، سن و شرایط زمینه‌ای مبتلایان است.

اما خود شرایط زمینه‌ای مبتلایان نیز دوباره به سن بستگی دارد؛ مثلا وقتی کسی مبتلا به دیابت است، به علت افزایش قند خون، سیستم ایمنی او تضعیف می‌شود. با افزایش سن شانس ابتلا به دیابت بیشتر می‌شود.

کسانی که سرطان دارند و پیوند عضو انجام داده‌اند نیز سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند که خود همین مشکلات هم در عمده موارد به افزایش سن مربوط است.

از آن‌سو خود افزایش سن مستقیما باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شود.

در نتیجه مشخص است که سن تاثیر بسیار زیادی روی احتمال فوت شدن بیماران و در نتیجه افزایش نرخ مرگ‌ومیر دارد و مقایسه نرخ‌ مرگ‌ومیر بین کشورهای مختلف تنها در حالتی معقول است که توزیع گروه‌های سنی در جمعیت همه کشورها یکی باشد؛ اما نیست.

پیدا کردن داده‌های دقیق افراد مبتلا به ویروس کرونا در کشورهای مختلف خیلی راحت‌ نیست؛ اما من چند نمودار را در این مورد یافته‌ام.

در نمودار زیر شما می‌توانید سهم گروه‌های سنی مختلف مبتلایان به ویروس کرونا را در کره جنوبی (میله‌های آبی) و ایتالیا (میله‌های زرد) ببینید (این آمار به‌روز نیست اما تصویر روشنی از مسئله به ما می‌دهد).

طبق این نمودار می‌بینید که تنها ۳ درصد مبتلایان به ویروس کرونا در کره جنوبی ۸۰ سال و بالاتر دارند؛ اما در همین بازه زمانی ۱۹.۱ درصد از کل موارد تایید شده مبتلایان در ایتالیا حداقل ۸۰ سال داشتند.

حتی اگر تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در کره جنوبی و ایتالیا نیز یکسان بوده باشد که البته نیست، از آنجایی که تعداد مبتلایان سالخورده در ایتالیا چندین برابر تعداد مبتلایان سالخورده در کره جنوبی است و افراد سالخورده به‌احتمال‌زیاد بدحال می‌شوند و نیاز به بیمارستان دارند، صرفا همین تفاوت در نسبت افراد بالای ۸۰ سال مبتلا به ویروس کرونا در ایتالیا با بقیه کشورها، برای اینکه کل سیستم سلامتی ایتالیا را اشباع کند کافی است.

از آن‌سو مشخصا تعداد مبتلایان در ایتالیا به‌اندازه کره جنوبی نیست. در لحظه نوشتن این مقاله بیش از ۱۳۲ هزار نفر در ایتالیا و حدود ۱۰ هزار نفر در کره جنوبی به این ویروس کرونا مبتلا شدند. این یعنی اینکه اگر فرض کنیم که فقط افراد بالای ۸۰ سال نیازمند مراقبت پزشکی شدید باشند، در کره جنوبی احتمالا فقط حدود ۳۰۰ نفر نیازمند بستری و مراقبت ویژه بوده‌اند، در صورتی که این رقم در ایتالیا بیش از ۲۵ هزار نفر است.

۲۵ هزار نفر بیماری نیازمند مراقبت ویژه به معنی است که احتمالا همه این بیماران دستگاه‌های کمک تنفسی لازم دارند. حتی اگر داروها نیز برای همه این بیماران وجود داشته باشد، بعید است به این راحتی بتوان این تعداد دستگاه کمک تنفسی فراهم کرد.

در این حالت مشخص است که پزشکان ایتالیایی در نهایت مجبور شوند دستگاه‌های کمک تنفسی را تنها به بیمارانی وصل کنند که شانس بیشتری برای زنده ماندن دارند.

تازه این تنها با این فرض است که فقط مبتلایان بالای ۸۰ سال نیازمند مراقبت شدید پزشکی و بستری در بیمارستان باشند. در صورتی که چنین نیست؛ زیرا در همه افراد بالای ۶۵ سال احتمال شدید شدن وضعیت بیماری چشم‌گیر است.

پس دلیل بیشترین بودن تعداد و نرخ مرگ‌‌ومیر ناشی از ویروس کرونا این است که در ایتالیا تعداد افراد سالخورده بیشتری به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند. افرادی که در صورت ابتلا به ویروس کرونا در هر شرایطی احتمال وفاتشان بیشتر از بقیه گروه‌های سنی جامعه است.

چرا آمار مبتلایان سالخورده ویروس کرونا در ایتالیا بیشتر است؟

پاسخش ساده است. ایتالیا یکی از پیرترین جمعیت‌های جهان را دارد. در نمودار زیر توزیع جمعیتی گروه‌های سنی ایتالیا را می‌بینید.

ایتالیا بعد از ژاپن بیشترین جمعیت افراد بالای ۶۵ سال را دارد. سن میانه در ایتالیا ۴۵٫۸ سال است. میانه بدین معنی است که تعداد جمعیت زیر ۴۵٫۸ سال با تعداد جمعیت بالای ۴۵٫۸ سال برابر است.

اینکه چرا علی‌رغم اینکه ژاپن جمعیت سالخورده بیشتری از ایتالیا دارد اما میزان مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونا در ژاپن کمتر از ایتالیا است، به نحوه واکنش دولت این کشورها ارتباط دارد.

این قضیه حتی در خود شهرها هم متفاوت است. برای مقایسه دو شهر اصلی درگیر ویروس کرونا در همین منطقه لومباردی ایتالیا یعنی شهر لودی (Lodi) و همین برگامو را در نظر بگیرید.

هر دو این شهر تقریبا در یک‌زمان درگیر ویروس کرونا شدند؛ اما تاخیر یک‌هفته‌ای مدیران شهر برگامو در قرنطینه اجباری شهروندان باعث شد برگامو به یکی از مرگ‌بارترین مناطق مبتلا به ویروس کرونا در دنیا تبدیل شود.

اگر به کشورهای دیگر مثل آلمان هم نگاه کنید، متوجه می‌شوید که نرخ جمعیت افراد بالای ۶۵ سال در آلمان هم تفاوت چندانی با ایتالیا ندارد؛ اما دلیل اینکه در کل میزان مرگ‌‌ومیر در آلمان کمتر است این است که در آلمان افراد سالخورده قضیه را جدی گرفته‌اند و زودتر خانه‌نشین شدند و در نتیجه بیشتر مبتلایان به ویروس کرونا در آلمان جوان‌ها هستند.