چراغ سبز مذاکره/ جو بایدن کدام یک از تحریم‌های ایران را می‌تواند بردارد؟

بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها یکی از وعده‌های جو بایدن، نامزد حزب دموکرات است. وعده‌ای که بر اساس آن گفته می‌شود بایدن خواستار بازگشت فوری به برجام است. اما اولین و مهم‌ترین سوالی که بعد از این وعده به ذهن می‌رسد این است که جو بایدن کدام یک از تحریم‌های آمریکا علیه ایران را می‌تواند بردارد؟

به گزارش تجارت‌نیوز، تحریم‌هایی که علیه ایران وضع شده چند دسته است، برخی تحریم‌هایی است که با بازگشت امریکا به برجام احتمالا برداشته می‌شود و برخی دیگر برای حذف یا تعلیق نیاز به روندی دیگر دارد.

جو بایدن چه تحریم‌هایی را می‌تواند بردارد؟

در کل تحریم‌هایی که از زمان ریاست جمهوری ترامپ علیه ایران وضع شده‌اند شامل دو دسته هستند.

۱- تحریم‌هایی که با خروج آمریکا از برجام از طرف این کشور برای ایران اعمال شده‌اند:

این تحریم‌ها در اصل پیش از دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ و بیشتر در زمان حضور باراک اوباما در کاخ سفید برای تحت تاثیر قرار دادن فعالیت‌های هسته‌ای ایران وضع شده‌اند. بخشی از این تحریم‌ها با امضای برجام به‌صورت موقت برداشته شده‌اند و برخی دیگر قرار بود گام به گام و مرحله به مرحله برداشته شود، مشروط به اینکه طرفین در برجام می‌ماندند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تعهد ایران به برجام را تایید می‌کرد.

پیش از دوره دونالد ترامپ نیز تحریم‌های اولیه با امضای برجام معلق شده بودند که با خروج آمریکا از برجام این تحریم‌ها دوباره برقرار شدند. درصورتی‌که جو بایدن آمریکا را به برجام بازگرداند دوباره این تحریم‌های اولیه معلق خواهد شد و در صورتی که طرفین در برجام بمانند بخش دیگری از تحریم‌ها گام به گام برداشته می‌شود.

البته این تحریم‌ها هیچ‌گاه لغو نشده بودند بلکه پس از امضای قرارداد برجام، اوباما این تحریم‌ها را به صورت موقت تعلیق کرد و هر سه ماه یک بار این تعلیق را تمدید می‌کرد. کاری که دونالد ترامپ هم در ابتدا سه مرتبه انجام داد.

تحریم‌های اولیه مرتبط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران که با بازگشت آمریکا به برجام می‌تواند سریعا برداشته شوند به‌صورت کلی شامل این موارد هستند:

تحریم خرید نفت و گاز از ایران

درصورتی‌که تحریم‌های مربوط به فعالیت هسته‌ای ایران برداشته شود، ایالات‌متحده آمریکا، دیگر اشخاص و شرکت‌هایی را که از ایران گاز و نفت می‌خرند، تحریم و جریمه نخواهد کرد.

این بدین معنی است که ایران می‌تواند نفت و گاز خود را بفروشد و همچنین به درآمد حاصل از فروش نفت و گاز دسترسی داشته باشد. در صورت برداشته شدن این تحریم‌ها همچنین ایران می‌تواند به دارایی‌هایی مسدود شده خود در دیگر کشورها دسترسی پیدا کند. دارایی‌هایی که عمدتا حاصل فروش نفت و گاز به کشورهای دیگر در دوره تحریم است.

تحریم تجارت با ایران

البته علی‌رغم ملحق شدن دوباره آمریکا به برجام شرکت‌ها و اشخاص آمریکایی نمی‌توانند با ایران تجارت کنند اما برخی از استثنائات نیز وجود خواهد داشت؛ مثلا شرکت‌های هوایی ایران می‌توانند از شرکت‌های هواپیماسازی آمریکا قطعات یدکی هواپیما بخرند. همچنین خرید مواد غذایی از آمریکا و البته صادرات فرش از ایران به آمریکا نیز مجاز خواهد بود.

تحریم اشخاص حقیقی و حقوقی

۷۰۰ فرد حقیقی و حقوقی از جمله بخش‌های کشتیرانی، هوایی و انرژی ایران و همچنین ۵۰ موسسه مالی ایران نیز از لیست تحریم‌های آمریکا خارج خواهند شد.

بقیه تحریم‌های هسته‌ای نیز در صورتی برداشته می‌شود که آژانس انرژی اتمی پایبندی ایران به برجام را تایید کند.

۲- تحریم‌هایی که خود دولت دونالد ترامپ وضع کرده است

تحریم‌هایی که دولت دونالد ترامپ اعمال کرده، شامل دو دسته تحریم‌ است، یکی تحریم‌های سنا و دیگری تحریم‌های دولت ترامپ. جو بایدن دسته اول تحریم‌ها را نمی‌تواند بردارد اما دسته دوم را می‌تواند.

تحریم‌های سنا

برخی از این تحریم‌ها توسط سنای آمریکا اعمال شده‌اند. در این تحریم‌ها مجلس سنا، دولت را موظف کرده است که تحریم‌های خاصی را علیه ایران اعمال کند. جو بایدن نمی‌تواند این تحریم‌ها را بردارد. مگر اینکه سنا را قانع کند که برای لغو این تحریم‌ها دستوری را تصویب کنند.

تحریم‌های دولت دونالد ترامپ

دسته دوم تحریم‌های دولت ترامپ نه از طرف سنا یا کنگره آمریکا بلکه از طرف خود دولت آمریکا اعمال شده‌اند. چنین تحریم‌هایی بیشتر به شکل دستورهای اجرایی (Executive orders) دونالد ترامپ به اجرا درآمده‌اند. درصورتی‌که جو بایدن برنده انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باشد، می‌تواند با دستورهای اجرایی دیگری این تحریم‌ها را بردارد.

این تحریم‌ها شامل موارد زیر هستند:

1. تحریم رهبر انقلاب اسلامی ایران و ۸ نفر از فرماندهان نیروی دریایی، سپاه و هوافضا
2. تحریم محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه
3. تحریم شرکت کشتی‌رانی ایران (IRSL) و شرکت کشتی‌رانی E-Sail که در شانگهای چین است. طبق این تحریم‌ها هر مجموعه‌ای که برای هرگونه تبادل تجاری محدود مثل واردات مواد غذایی از این دو کشتی‌رانی استفاده کند، با جریمه‌های ‌آمریکا روبه‌رو می‌شود.
4. تحریم صنایع پتروشیمی ایران
5. تحریم بانک مرکزی ایران، صندوق توسعه ملی و شرکت اعتماد تجارت پارس
6. تحریم بخش ساخت‌وساز و عمران ایران. طبق این تحریم‌ها هر شرکت یا فردی که به فروش یا تامین مواد خام یا نیم‌ساخته، گرافیت، زغال‌سنگ و نرم‌افزارهای مورداستفاده در طراحی سازه‌ها درصورتی‌که در بخش ساخت‌وساز ایران استفاده شوند، بپردازد توسط ایالات‌متحده تحریم خواهد شد.
7. تحریم ۱۸ بانک ایرانی شامل شرکت تامین سرمایه امین، بانک کشاورزی، بانک مسکن، بانک رفاه کارگران، بانک شهر، بانک اقتصاد نوین، بانک قرض‌الحسنه رسالت، بانک حکمت ایرانیان، بانک ایران‌زمین، بانک کارآفرین، بانک خاورمیانه، بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، بانک پاسارگاد، بانک سامان، بانک سرمایه، بانک توسعه تعاون، بانک گردشگری و بانک تعاون اسلامی

یک نکته نهایی در مورد تحریم‌ها

در سطور بالا گفتیم که درصورتی‌که جو بایدن آمریکا را به قرارداد برجام بازگرداند تحریم‌های ابتدایی که با امضای برجام توسط طرفین قرارداد علیه ایران وضع شده بودند برداشته خواهند شد. در این حالت کشورها می‌توانند از ایران نفت و گاز بخرند و از آن‌سو ایران نیز می‌تواند به درآمد ناشی از فروش این محصولات دسترسی داشته باشد.

اما در تحریم‌های دومی که خود دولت ترامپ اعمال کرده است گفتیم که ۱۸ بانک ایرانی نیز تحریم شده‌اند. باید توجه داشت که پیش ‌از این بانک‌های دیگری هم تحریم شده بودند.

در نتیجه اگر آمریکا به برجام بازگردد اما تحریم‌های علیه این بانک‌ها برداشته نشود دوباره دسترسی ایران به درآمد فروش نفت و گاز سخت خواهد بود.

این ماجرا سوی دیگری نیز دارد. ایران نپذیرفته است که عضو کنوانسیون FATF شود. در نتیجه در ماه‌های گذشته این سازمان، ایران و نظام مالی ایران را به لیست سیاه خود اضافه کرده و نهادهای مالی در دنیا را از مبادله با نهادهای مالی ایران نهی کرده است.

به همین دلیل درصورتی‌که همه این تحریم‌ها هم برداشته شوند، به دلیل اینکه ایران در لیست سیاه FATF است، عملا هنوز هم دسترسی ایران به درآمد حاصل فروش نفت و گاز و دیگر محصولات از جمله محصولات پتروشیمی سخت و یا ناممکن خواهد بود.

به همین دلیل به نظر می‌رسد در صورت بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌های خارجی، ایران هم باید در داخل اقداماتی انجام دهد تا تحریم‌های داخلی را هم بردارد.

تجارت‌نیوز، در پرونده ویژه این هفته به بررسی اثر تحریم‌ها بر ابعاد مختلف اقتصاد ایران پرداخته است. تاثیر این تحریم‌ها بر ابعاد مختلف اقتصاد در لینک‌های زیر قابل دسترس است:

گزارش «آیا تدوام تحریم‌ها برای مردم ممکن است» در لینک:

گفتگو با پدرام سلطانی، نائب رئیس سابق اتاق ایران درباره «تاثیر تحریم‌ها بر صادرات» در لینک:

یادداشت زهرا کریمی، اقتصاددان درباره تاثیر تحریم‌ها بر روند توسعه کشور در لینک:

یادداشت محمد مهدی فیاضی، کارشناس اقتصادی درباره «تاثیر تحریم بر بودجه» در لینک:

یادداشت محمدرضا مظلوم‌پور، کارشناس بانکی درباره تاثیر «تحریم‌ها بر سود و زیان بانک‌ها» در لینک: