یونان باستان نخستین قربانی آلودگی صنعتی جهان/ یونانی‌های باستان هم با آلودگی دست و پنجه نرم می‌کردند

به گزارش تجارت نیوز،

وقتی به یونان باستان فکر می‌کنیم، معمولاً تصاویری از فلسفه سقراط و افلاطون، شکوه معماری آکروپولیس و ظهور دموکراسی در ذهن‌مان نقش می‌بندد. اما در کنار این دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که یونان باستان ممکن است اولین منشاء آلودگی صنعتی جهان نیز بوده باشد.

بر اساس مطالعه‌ای که اخیراً در مجله Communications Earth and Environment منتشر شده، محققان موفق به کشف قدیمی‌ترین شواهد از آلودگی سرب در محیط زیست شده‌اند؛ شواهدی که به 5200 سال پیش بازمی‌گردد و تاریخ اولین آلودگی ثبت‌شده سرب را حدود 1200 سال به عقب می‌برد.

کشفی تاریخی؛ ردپای آلودگی سرب در یونان باستان

یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی با بررسی هسته‌های رسوبی استخراج‌شده از مناطق مختلف سرزمین اصلی یونان و دریای اژه، موفق به شناسایی مقادیر غیرعادی از سرب در این رسوبات شدند. این کشف نشان می‌دهد فعالیت‌های انسانی در یونان باستان، به‌ویژه در زمینه ذوب فلزات، نخستین نشانه‌های آلودگی محیط‌زیستی را بر جای گذاشته است.

جوزف ماران، باستان‌شناس دانشگاه هایدلبرگ و یکی از نویسندگان این مطالعه، توضیح می‌دهد: «در آن دوران، نقره برای ساخت جواهرات و اشیای زینتی ارزشمند بود، اما به‌صورت خالص در طبیعت یافت نمی‌شد. استخراج نقره از سنگ‌های معدنی که اغلب حاوی سرب بودند، نیازمند فرایند ذوب بود. همین فعالیت‌های ذوب فلزات باعث انتشار سرب سمی در محیط زیست شد.»

جزیره تاسوس؛ مرکز ذوب فلزات و آغاز آلودگی

شواهد گواهی می‌دهد نخستین نشانه‌های آلودگی سرب در نزدیکی جزیره تاسوس در شمال شرقی یونان ظاهر شده است. این جزیره یکی از مراکز مهم استخراج نقره و فلزکاری در منطقه بوده و فعالیت‌های گسترده ذوب فلزات در این منطقه، عامل اصلی آلودگی سرب به شمار می‌رود.

جوزف منینگ، مورخ دانشگاه ییل که در این تحقیق شرکت نداشته، می‌گوید: «سرب آزادشده از فرایند ذوب فلزات در یونان باستان را می‌توان اولین شکل آلودگی صنعتی و سمی در تاریخ بشر به شمار آورد.»

از یونان به روم: افزایش چشمگیر آلودگی سرب

هرچند سطح آلودگی سرب در یونان باستان در ابتدا محدود و محلی بود، اما با گذشت زمان و به‌ویژه در دوران حاکمیت رومی‌ها، این آلودگی به طرز چشمگیری افزایش یافت.

حدود 2150 سال پیش، همزمان با فتح یونان به دست امپراتوری روم در سال 146 پیش از میلاد، محققان افزایش ناگهانی و شدیدی در میزان آلودگی سرب را در سراسر یونان ثبت کردند. این تغییرات عمدتاً به‌ دلیل تحول در اقتصاد و جامعه یونان پس از ورود رومی‌ها و افزایش نیاز به تولید سکه‌های نقره بود.

آندریاس کوتسودندریس، از نویسندگان این مطالعه در دانشگاه هایدلبرگ، توضیح می‌دهد: «با گسترش تجارت و کشتیرانی رومی‌ها در سراسر دریای مدیترانه و دریای سیاه، نیاز به سکه‌های نقره‌ای افزایش یافت. این امر موجب شد فرایندهای ذوب فلزات گسترش یابد و میزان سرب بیشتری به محیط زیست راه پیدا کند.»

رومی‌ها و گسترش کاربردهای سرب

پس از استقرار رومی‌ها، استفاده از سرب فراتر از ذوب نقره رفت. رومی‌ها این فلز سمی را در صنایع مختلف به کار گرفتند:

• ظروف غذاخوری: سرب در ساخت ظروف مورد استفاده قرار می‌گرفت، که بعدها مشخص شد می‌تواند عامل مسمومیت‌های غذایی باشد.
• لوله‌کشی و ساخت‌وساز: رومی‌ها از سرب برای ساخت لوله‌های آب استفاده می‌کردند، که این موضوع در درازمدت سلامت عمومی را تحت تأثیر قرار داد.

تحقیقات پیشین، از جمله تحلیل هسته‌های یخی گرینلند، نیز نشان داده بود که در دوران رومی‌ها، سطح آلودگی سرب در سراسر نیمکره شمالی به بالاترین میزان خود رسیده است.

نقش تحقیقات جدید در درک تاریخچه آلودگی صنعتی

ناتان چلمن، دانشمند محیط زیست در دانشگاه نوادا، رنو، که در این تحقیق مشارکت نداشت، تأکید می‌کند: «این مطالعه جدید، تصویر دقیق‌تر و محلی‌تری از نحوه تغییر سطح سرب در محیط زیست ارائه و نشان می‌دهد تأثیر فعالیت‌های صنعتی انسان بسیار زودتر از آنچه قبلاً تصور می‌شد، آغاز شده است.»

ریشه‌های عمیق آلودگی صنعتی در تمدن‌های باستانی

به گزارش یورونیوز، این تحقیق نشان می‌دهد آلودگی صنعتی پدیده‌ای جدید و منحصر به دوران مدرن نیست، بلکه ریشه‌های آن به هزاران سال پیش و تمدن‌های باستانی مانند یونان و روم بازمی‌گردد. هرچند فعالیت‌های صنعتی آن زمان به گستردگی امروزی نبود، اما اثر آن بر محیط زیست و سلامت انسان‌ها، به‌ویژه از طریق آلودگی سرب، مشهود است.

درسی که می‌توان از این یافته‌ها گرفت این است که تاثیرات محیط‌زیستی فعالیت‌های انسانی، حتی در ابتدایی‌ترین اشکال خود، می‌تواند عمیق و ماندگار باشد. این موضوع بار دیگر اهمیت حفاظت از محیط زیست و مدیریت منابع طبیعی را در هر دوره‌ای از تاریخ بشریت یادآوری می‌کند.

اخبار حوزه محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی را در صفحه اقتصاد سبز تجارت‌نیوز بخوانید.