الهام میرمحمدی 
چرا بانکها در ایران بنگاهدار شدند؟ / مقایسه صنعت بانکداری در ایران و جهان
در دنیای مدرن امروز بانکداری در سطح بین‌المللی، به قدری جذابیت اقتصادی دارد که بانکداران عمدتا ترجیح می‌دهند به جای ورود به سایر صنایع غیرمرتبط، بر صنعت خود متمرکز شوند و آن را به‌طور حرفه‌ای توسعه دهند. در ایران اما مشکلات ساختاری در سیستم بانکی موجب شده بانک‌های این کشور به جای سرمایه‌گذاری در حوزه تولید، به خرید ملک بپردازند و بنگاهداری کنند. در این گزارش روش‌های کسب درآمد بانکها در جهان و دلایل بنگاهداری آنها در ایران مورد بررسی قرار گرفته است.
بانکداری در دنیای مدرن امروز و در سطح بین‌المللی، به یکی از پرسودترین صنایع دنیا تبدیل شده و به قدری جذابیت اقتصادی دارد که بانکداران عمدتا ترجیح می‌دهند به جای ورود به سایر صنایع غیرمرتبط، بر صنعت خود یعنی صنعت بانکداری متمرکز شوند و آن را به‌طور حرفه‌ای توسعه دهند.
به گزارش تجارت‌نیوز ، در ایران اما مشکلات ساختاری در سیستم بانکی، بانک‌های این کشور را به‌ویژه طی یک دهه اخیر به سوی بنگاهداری سوق داده است.
برخی از تحلیلگران کاهش دستوری نرخ سود، بدهی بانک مرکزی و دولت به بانکها و وام‌هایی که به جای استفاده در صنعت در بخش ساختمان به کار گرفته شده است را از عوامل اصلی بنگاهداری بانکها در ایران می‌دانند.
بیشتر بانکها با جمع سپرده‌های مردم به جای سرمایه‌گذاری در حوزه تولید به خرید ملک می‌پردازند و بنگاهداری می‌کنند. به‌گونه‌ای که بسیاری از تحلیلگران بانکها را اصلی‌ترین عامل گرانی مسکن در سال‌های اخیر می‌دانند.
بانک‌های بنگاهدار از طریق تاسیس و خرید شرکت‌های مرتبط، خرید املاک را به عنوان راهی سودده برای از میان بردن ناترازی‌های خود انتخاب کرده‌اند. واضح است که یکی از پیامدهای این مساله رشد غیرمنطقی قیمت مسکن، کاهش قدرت خرید مسکن و حتی منجمد شدن دارایی‌های بانک‌هاست.
این در حالی است که به تازگی ادعای مالکیت 700 ملک مسکونی از سوی یک شخص حقیقی رد شده و نائب‌رئیس اتحادیه مشاوران املاک اعلام کرده که مالک این واحدها بانکها هستند.
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا بانکها در کشورهای دیگر هم به طور مستقیم مالکیت و کنترل املاک را دارند؟
زمانی که وام‌گیرنده‌ای نکول می‌کند، بانک وثیقه‌ای را که در گرو دارد تصاحب و اقدام به فروش آن می‌کند. این وثیقه‌ها شامل مسکن، خودرو و اموال شخصی هستند.
بنابراین مالکیت مستقیم ملک از سوی بانکها تنها زمانی اتفاق می‌افتد که وام‌گیرندگان موفق به پرداخت اقساط خود نمی‌شوند.
یکی از دلایل بنگاهداری بانکها را شاید بتوان تحریم‌ها علیه سیستم بانکی ایران دانست که بخشی از منابع درآمدی‌شان را قطع کرده است.
بانکها عمدتا تلاش می‌کنند تا این املاک را به حراج گذاشته و به سرعت به فروش برسانند؛ چرا که از یک‌سو هزینه نگهداری آنها بالاست و از سوی دیگر، مسئولیت اصلی بانکها مدیریت املاک و مستغلات نیست.
با این حال به نظر می‌رسد، در ایران سرمایه‌گذاری در حوزه مسکن از سوی بانکها خود به نوعی کسب‌وکار تبدیل شده است.
بانکها از چه راه‌هایی کسب درآمد می‌کنند؟
بانکها هم نوعی کسب‌وکار هستند و برای پرداخت هزینه‌های خود باید کسب درآمد کنند.
اصلی‌ترین وظیفه بانک‌های تجاری و خرده‌فروشی، قرض گرفتن و قرض دادن پول است. بهره‌ای که آنها در ازای واگذاری تسهیلات به دست می‌آورند، باید بالاتر از بهره‌ای باشد که به سپرده‌ها اختصاص می‌دهند.
اصولا در بانکداری بین‌المللی به دلیل سهم بالای درآمدهای کارمزدی، بانکها نیازی به ورود به دیگر حوزه‌های اقتصادی ندارند.
بانکها تسهیلات متفاوتی از جمله تسهیلات مسکن، خودرو، وام‌های شخصی، تسهیلات مسافرت و تسهیلات سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار ارائه می‌دهند و بسته به طول دوره و مقدار وام، میزان متفاوتی از نرخ بهره را برای آنها در نظر می‌گیرند.
دیگر منابع کسب درآمد بانکها عبارتند از:
- کارمزدهای مربوط به باز کردن، راه‌اندازی، پردازش، هزینه‌های خدمات‌رسانی و کارمزد تسهیلات حساب‌های بانکی
- نرخ بهره‌ای که بانکها برای استقراض بین‌بانکی در نظر می‌گیرند
- سرمایه‌گذاری مشتریان در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و طرح‌های سرمایه‌گذاری سیستمی بانک‌های سرمایه‌گذاری که عمدتا در بازارهای سهام، ارز خارجی و کالا فعالیت دارند
- ارائه مشاوره و خدمات مالی به مشتریان و دریافت وجه در ازای آن
- دریافت هزینه بابت نگهداری از جواهرات باارزش و اسناد مهم از مشتریان
- دریافت هزینه بابت انتشار دسته‌چک، کارت خودپرداز، دسترسی به تراکنش‌های بین‌المللی کارت اعتباری و کارت نقدی
تجربه بنگاهداری بانکها در کشورهای دیگر
عمدتا بنگاهداری بانک‌های بین‌المللی از طریق شرکت‌های زیرمجموعه‌ای آنها صورت میگیرد که خدمات مالی، سرمایه‌گذاری و بیمه‌ای را در راستای تکمیل زنجیره ارزش خدمات مالی و بانکی ارائه می‌دهند.
البته همه بانک‌های تجاری زنجیره کامل خدمات مالی ندارند و بانک‌های محدودی ارائه‌دهنده نهایی خدمات مالی هستند.
یکی دیگر از دلایل بنگاهداری بانکها را شاید بتوان تحریم‌ها علیه سیستم بانکی ایران دانست که بخشی از منابع درآمدی‌شان را قطع کرده است.
اصولا در بانکداری بین‌المللی به دلیل سهم بالای درآمدهای کارمزدی، بانکها نیازی به ورود به دیگر حوزه‌های اقتصادی ندارند. در سایر کشورها بیش از 50 درصد از درآمد بانکها از محل درآمدهای غیربهره‌ای است.
در حالی که این رقم در حالت عادی هم در ایران کمتر از 50 درصد است، در سال‌های اخیر به دنبال محدودیت در مبادلات بین‌المللی و نقل و انتقالات پولی درآمد بانکها از این محل کاهش یافته است.
طی این سال‌ها، با تحریم شبکه بانکی ایران، درآمد این بخش از بانکها گرفته شده و به سوی صرافی‌ها و دیگر کانال‌ها رفته است.
* منابع: banker.ir و risksandrewards
نظرات