سارا اسلامی 
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد:
هشدار دادگستری تهران در مورد کلاهبرداری پانزی / خریداران رمزارز مراقب باشند!
افزایش اخبار مربوط به کلاهبرداری پانزی، نهادهای قانونی را به فکر هشدار دادن به هموطنان انداخته است. در روزهای اخیر برخی کاربران تلفن همراه، پیامکی را از دادگستری استان تهران دریافت کرده‌اند که به آنها در مورد اینگونه طرح‌ها در حوزه فروش رمزارز هشدار می‌دهد؛ هر چند که در متن پیامک از واژه «پانزی» استفاده نشده است.
به گزارش تجارت‌نیوز ، شرایط اقتصادی کشور و کاهش ارزش پول ملی، برخی مردم را به فکر توسل به راه‌هایی برای کسب سود و درآمد سرشار اما آسان و سریع انداخته. همین شرایط مسیر را برای برخی سودجویان نیز هموار کرده است تا با توسل به نیاز مردم، سودهای نجومی به جیب بزنند. یک انتخاب شناخته شده در این شرایط هم کلاهبرداری پانزی است.
حالا معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان تهران در این مورد به کاربران تلفن همراه هشدار داده است. البته بدون اشاره به عنوان مصطلح برای این طرح‌ها که انگار هر روز مانند قارچ از گوشه‌ای از کشور می‌رویند. بیشتر آنها نیز در بستر آنلاین انجام می‌شوند؛ طرح‌هایی که اکنون هزاران مالباخته را در شهرهای مختلف، سرگردان راهروهای دادگستری‌ها کرده‌اند. از جمله در تاکستان قزوین که سال‌ها فعالیت طرح‌های مختلف پانزی در حوزه‌های فروش خودرو و رمزارز، چندین هزار مالباخته بر جای گذاشته است و در ماه‌های اخیر بسیاری از آنها را برای راهپیمایی و تجمع به خیابان‌های این شهرستان هم کشانده است.
طرح‌های کلاهبرداری پانزی، می‌توانند در حوزه‌های مختلفی تعریف شوند. اصل ماجرا سرمایه‌گذاری افراد و کسب سود ثابت ماهانه است. اما کلاهبرداران می‌توانند این سرمایه‌‌پذیری را خیلی ساده و تنها با وعده پرداخت سودهای بالا انجام دهند یا بهانه‌هایی مثل فروش انواع کالا و دارایی را ضمیمه آن کنند. یکی از حوزه‌هایی که این روزها کلاهبرداری پانزی در آن رواج دارد، فروش رمزارز است. دادگستری تهران نیز با ارسال پیامک انبوه در همین رابطه به کاربران هشدار داده. در متن این پیامک آمده است: «آیا می‌دانید هرگونه فعالیت در حوزه رمزارزها که کسب سود همراه با عضوگیری یا ایجاد زیرشاخه باشد، فعالیت غیرقانونی هرمی و جرم محسوب می‌شود.»
هشدار دادگستری تهران در مورد کلاهبرداری پانزی
هر چند این نهاد قانونی به عنوان «کلاهبرداری پانزی» اشاره‌ای نکرده، اما توضیحی که داده است، به ویژگی‌های مهم این نوع طرح‌ها اشاره دارد.
«کلاهبرداری پانزی» چیست؟
در قانون ایران چنین عنوان اتهامی‌ای وجود ندارد و شاید به همین دلیل در متن پیامک دادگستری تهران نیز اشاره‌ای به آن نشده. اما کلاهبرداری پانزی، اصطلاحی شناخته شده برای بسیاری از علاقه‌مندان به حوزه‌های مالی، حقوقی و فناوری اطلاعات است.
طرح‌های مختلفی که تحت این عنوان تعریف می‌شوند، ویژگی‌ها و روند مشترکی دارند:
1- سرمایه افراد را با وعده پرداخت سودهای نامتعارف در قالب ثابت و ماهانه جذب می‌کنند.
2- معمولا از سرمایه‌گذاران می‌خواهند فعالیت هرمی و شبکه‌ای (عضوگیری و ایجاد زیرشاخه) داشته باشند.
3- هر چند ارائه‌کنندگان طرح‌های کلاهبرداری پانزی، مدعی فعالیت‌های اقتصادی در حوزه‌های مختلف و در واقع شراکت سرمایه‌گذاران در یک کسب و کار یا بازار هستند، اما در عمل هیچگونه فعالیتی که ارزش افزوده ایجاد کند، انجام نمی‌دهند. به عبارت دیگر، سودی که به افراد پرداخت می‌شود، حاصل یک سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی نیست. بلکه، با شکل‌گیری شبکه‌ای به شکل یک هرم، سود هر لایه (سرمایه‌گذاران قدیمی) از سرمایه لایه بعد (سرمایه‌گذاران جدید) پرداخت می‌شود . تا زمانی که عضوگیری و تشکیل لایه‌های جدید ادامه داشته باشد، پرداخت سود نیز تداوم خواهد داشت. اما در نهایت زمانی می‌رسد که این روند کند یا متوقف شده و پرداخت سود نیز با مشکل مواجه می‌شود. در این مرحله، اصل سرمایه بسیاری از اعضا نیز بر باد رفته؛ چرا که در قالب سود به نفرات قبل از آنها پرداخت شده است. برخی از کلاهبرداران پانزی، کار که به اینجا می‌رسد، متواری می‌شوند. البته اگر هم دستگیر شوند، معمولا دارایی آنها پاسخگوی میزان بدهی به سرمایه‌گذاران نیست. در این شرایط است که این افراد سابقا سرمایه‌گذار، حالا مالباخته خوانده می‌شوند.
توصیه‌هایی برای تبدیل نشدن به «مالباخته»
جای خالی نهادهای قانونی و نظارتی
برخی از کارشناسان معتقدند با توجه به شرایط اقتصادی کشور، احتمال اینکه برخی مردم فریب طرح‌های کلاهبرداری پانزی را بخورند زیاد است. به همین دلیل نهادهای قانونی و نظارتی باید در جلوگیری از افتادن افراد در دام کلاهبرداران، نقش فعالانه‌تری بازی کنند. آنها توصیه می‌کنند این نهادها و همچنین انجمن‌های غیردولتی و تخصصی، باید علاوه بر آگاه‌سازی افراد، فهرست‌های هشداری را حاوی اسامی طرح‌هایی که مشکوک به کلاهبرداری پانزی هستند، منتشر کنند.
ضمن اینکه لازم است نهادهای قانونی در مراحل اولیه شکل‌گیری طرح‌های پانزی و پیش از آنکه صدها یا هزاران نفر قربانی آنها شوند، برخوردهای لازم را با ارائه‌کنندگان آنها انجام دهند. در واقع این کارشناسان، خواهان حضور نهادهای نظارتی در دو نقش هشداردهنده و بازدارنده هستند. اما تا به امروز در این زمینه ضعف‌های جدی در ایران وجود داشته است و در نتیجه، هر روز خبری از یک طرح کلاهبرداری پانزی جدید در گوشه و کنار کشور شنیده می‌شود.
احتیاط شرط عقل است
در این شرایط، برخی توصیه‌ها می‌تواند افراد را از گرفتاری در طرح‌های پانزی و در واقع، تبدیل شدن به «مالباخته» نجات دهد:
1- هیچ شخص حقیقی یا حقوقی (غیر از مجموعه‌های رسمی و دارای مجوز مثل بانک و موسسات مالی و اعتباری)، نمی‌تواند به افراد وعده پرداخت سود ثابت ماهانه بدهد.
2- بازارها و کسب و کارها معمولا با نوسان و روند متناوب صعودی و نزولی همراه هستند. کسی نمی‌تواند وعده دهد که یک فعالیت اقتصادی همواره با سود، آن هم به میزان ثابت همراه است.
3- شراکت افراد با یکدیگر باید در سود و زیان باشد. اگر کسی مدعی شود که سرمایه‌گذاران فقط در سود شریک هستند، باید در صحت ادعا و حسن نیت او تردید کرد.
در کل در مواجهه با اینگونه وعده‌ها و ادعاها، احتیاط شرط عقل است؛ هیچکس قرار نیست دیگران را یک شبه پولدار کند و همیشه احتمال گرفتار شدن در یک طرح کلاهبرداری پانزی وجود دارد.
نظرات