ایران، مالزی و انگلیس، در لیست کشورهایی که بیشترین فرار مغزها را دارند

الهام میرمحمدی: رفتن از مکانی به مکان دیگر از ابتدایی‌ترین رفتارهای بشر محسوب می‌شود. فرار مغزها یا همان مهاجرت سرمایه انسانی در حال حاضر، به مسئله‌ای بسیار جدی تبدیل شده است؛ چرا که متخصصان ماهر برای یافتن شغلی با درآمد مناسب کشور خود را ترک می‌کنند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، فرار مغزها در حقیقت فرار سرمایه‌های انسانی است؛ نیروی کاری که برای تحصیل، کسب تخصص، تجربه، مراقبت‌های بهداشتی و سلامت آنها هزینه پرداخت شده است.

در نتیجه، با مهاجرت دانشمندان، مهندسان، متخصصان و…، جوامع از نیروی کارِ ماهر محروم می‌شوند. این نیروها در حقیقت به دلایل مختلف مهاجرت دائمی به سایر کشورهای توسعه‌یافته را ترجیح می‌دهند.

بسیاری به دلیل بیکاری یا دستمزدهای کم کشور خود را ترک می‌کنند. اما مسائل دیگری از جمله نداشتن آزادی هم نقش مهمی در تشدید فرار مغزها بازی می‌کند.

در این مطلب به معرفی برخی کشورهایی که طی چند سال گذشته تحت تاثیر این پدیده بوده‌اند، پرداخته‌ایم.

1- اتیوپی

اتیوپی متخصصین بسیاری به‌خصوص در حوزه پزشکی دارد، اما از جمله کشورهایی است که به دلیل مسائل سیاسی، بیشترین میزان مهاجرت نخبه‌ها را دارد.

یک مطالعه اخیر در مورد مهاجرت در این کشور نشان می‌دهد که اتیوپی طی 10 سال گذشته حدود 75 درصد از نیروهای متخصص و ماهر خود را از دست داده است.

این میزان خروج حرفه‌ای‌ها از کشور موجب شده، اتیوپی با کمبود پزشک، مهندس و دانمشند مواجه شود و این امر به شدت رشد اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار داده است.

2- نیجریه

نیجریه دومین کشوری است که فرار مغزها در آن به معضل تبدیل شده است. بی‌اعتمادی به دولت و کمبود منابع از جمله دلایلی است که موجب خروج دانشمندان، مهندسان، پزشکان و متخصصان می‌شود. این افراد همواره با پیشنهادهای شغلی خوب از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی مواجه هستند.

فرار مغزها به خصوص از اواخر دهه 60 و با آغاز جنگ داخلی در نیجریه شدت گرفت.

در حال حاضر، حدود 11 تا 17 میلیون نفر خارج از نیجریه زندگی می‌کنند که در میان آنها 20 هزار پزشک و 10 هزار دانشگاهی وجود دارد.

این در حالی است که کشور نیجریه نیاز مبرم به افراد ماهر و متخصص برای بازسازی کشور دارد.

3- کنیا

نرخ بیکاری، فقدان منابع و سایر عوامل باعث شده، مردم کنیا این کشور را برای زندگی مناسب ندانند.

انجمن پزشکی کنیا هشدار داده که مهاجرت متخصصان در حوزه پزشکی، امکان ارائه مراقبت‌های پزشکی را به ساکنان این کشور سخت یا غیرممکن کرده است.

گزارش‌ها نشان می‌دهد، در سال 2002، تنها 600 هزار پزشک و 70 دندانپزشک برای درمان بیش از 28 میلیون شهروند این کشور حضور داشتند.

حدود 1.8 میلیون کنیایی در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند.

دولت کنیا سعی در یافتن راهی برای بازگشت مجدد این متخصصان و شهروندان به کشور دارد.

4- آفریقای جنوبی

سال‌ها ناآرامی، افزایش جرم و جنایت، شیوع بیماری‌هایی نظیر ایدز و کمبود شغل باعث مهاجرت نیروی انسانی ماهر به سایر کشورها شده است.

تنها طی 3 سال گذشته بیش از 100 هزار کارمند ماهر مهاجرت کرده‌اند و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد، 70 درصد از متخصصان آفریقای جنوبی در نظر دارند کشور خود را ترک کنند.

خروج متخصصان ماهر اثر مخربی بر اقتصاد این کشور دارد. در حال حاضر، دولت در تلاش است نه تنها مانع مهاجرت شهروندان خود شود، بلکه برای بازگشت دیگر مهاجران اقداماتی را انجام دهد؛ اگرچه هنوز راهی طولانی در پیش رو دارد.

5- ایران

صندوق بین‌المللی پول در سال 2009 اعلام کرد، ایران در صدر کشورهایی است که با معضل فرار مغزها مواجه است و هر ساله حدود 180 هزار نفر از کشور خارج می‌شوند.

بیکاری، درآمد پایین استادان، معلمان و نخبگان و کمبود امکانات تخصصی و علمی از جمله دلایل مهاجرت نیروی انسانی در ایران است.

در حال حاضر، بیش از 25 درصد از ایرانی‌هایی که مدرک دانشگاهی دارند، در کشورهای توسعه‌یافته زندگی و کار می‌کنند و در مجموع حدود 4 میلیون ایرانی مهاجرت کرده‌اند.

امروز ایران بیش از هر زمان دیگری برای نگه داشته نیروی متخصص و ماهر خود تلاش می‌کند. انجام اقداماتی نظیر بهبود شرایط دانش‌آموزان و دانشجویان و افزایش تعداد برنامه‌های تحصیلات تکمیلی از جمله این تلاش‌هاست.

خروج 180 هزار تحصیلکرده در سال به معنی خروج سالانه 50 میلیارد دلار ارز از کشور است.

6- چین

چین در سال‌های اخیر تبدیل به یک بازیکن بزرگ در اقتصاد جهان شده است.

علیرغم آنکه نیروی کار در این کشور در حال رشد است، اما دولت برای نگه داشتن نیروی کار متخصص خود دچار مشکل شده است.

سانسور، نبود آزادی و سیاست‌هایی نظیر سیاست‌ تک‌فرزندی از جمله عوامل خروج چینی‌ها از کشورشان است.

بر اساس گزارش‌ها، 70 درصد دانشجویان چینی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، هرگز به کشور خود باز نمی‌گردند.

از سوی دیگر، بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسات خارجی برای جذب دانشجوهای چینی تلاش می‌کنند. این امر پدیده فرار مغزها را در چین تشدید می‌کنند.

دولت چین به سختی در تلاش است تا با انجام اقداماتی نظیر ایجاد انگیزه در میان دانشجویان چینی این روند را متوقف کند. با این وجود تعداد دانشجوهایی که خارج می‌شوند همچنان در حال افزایش است.

تنها در سال 2017 حدود 200 هزار دانشجوی چینی کشور خود را ترک کردند.

7- مکزیک

مهاجران مکزیکی همواره مسئله‌ای بزرگ برای ایالات متحده آمریکا محسوب شده و می‌شوند.

هر ساله 10 هزار مهاجر غیرقانونی از طریق مرزها به آمریکا وارد می‌شوند.

با این حال، بخش بزرگی از مهاجران مکزیکی افراد تحصیل‌کرده و ثروتمندی هستند که از طریق قانونی کشور خود را ترک می‌کنند.

فرار مغزها معضلی بزرگ در مکزیک است و بخش بزرگی از قشر متوسط و پردرآمد مکزیک در خارج از کشور زندگی می‌کنند.

مهم‌ترین عامل در خروج نیروی متخصص در مکزیک بیکاری است. مسائل امنیتی از دیگر عواملی است که در این زمینه نقش ایفا می‌کند.

به عبارت دیگر، هر چه سطح تحصیلات در مکزیک بالاتر باشد احتمال، اینکه افراد در کشور بمانند کمتر است.

حدود 70 درصد از مکزیکی‌هایی که مدرک دکترا دارند به آمریکا می‌روند.

79 درصد از افرادی که برای تحصیل به آمریکا می‌روند، هرگز به خانه باز نمی‌گردند.

8- جامائیکا

در میان کشورهای جزایر کارائیب، جامائیکا با بیشترین میزان فرار مغزها مواجه است.

بیش از 80 درصد از افراد با تحصیلات عالی در جامائیکا کشور خود را ترک می‌کنند.

علت اصلی مهاجرت در این کشور کمبود شغل است و از سوی دیگر هیچ‌گونه برنامه خاصی برای فارغ‌التحصیلان جوان وجود ندارد.

از سوی دیگر، طبق قانون افرادی که از جامائیکا مهاجرت می‌کنند، پس از خروج باید به دولت پول پرداخت کنند.

با وجود این هزینه‌ها، باز هم دانشجویان رغبتی برای ماندن در این کشور ندارند.

9- مالزی

فرار مغزها در مالزی در سال‌های اخیر به مشکلی بزرگ تبدیل شده و بر اساس پیش‌بینی‌های بانک جهانی این مسئله در سال‌های آینده بدتر خواهد شد.

در حال حاضر، از هر 10 نفر در مالزی یک نفر برای ادامه تحصیل یا یافتن شغل به خارج از کشور مهاجرت می‌کند.

در سال 2009، تعداد افرادی که از کشور مهاجرت کرده‌اند، 305 هزار نفر گزارش شده است.

فرصت‌های شغلیِ کم، فساد سیاسی و فقدان آزادی از جمله عوامل مهم در این زمینه است.

مالزی در دهه 1990 گام‌های اقتصادی بزرگی را با هدف افزایش رشد اقتصادی برداشت.

اما رشد اقتصادی این کشور از 7.2 درصد به 4.6 درصد کاهش یافته است که کارشناسان معتقدند، این عمر عمدتا به علت مهاجرت نیروی انسانی ماهر است.

پیش‌بینی می‌شود، این کشور در آینده با مشکلات اقتصادی زیادی مواجه شود و باید اقداماتی برای تشویق متخصصان انجام شود.

10- انگلستان

در حالی که صدمات ناشی از فرار مغزها در انگلستان با سایر کشورها تفاوت دارد، اما این موضوع قابل توجه است که این پدیده در کشورهای توسعه‌یافته و ثروتمند هم رخ می‌دهد.

طی چند سال گذشته انگلستان تعداد زیادی از نیروی انسانی ماهر و متخصص خود را از دست داده است. بیش از 1.1 میلیون فارغ‌التحصیل انگلیسی در خارج از کشور زندگی و کار می‌کنند.

این بدان معناست که از هر 10 انگلیسی یک نفر از کشور مهاجرت می‌کند. در مقایسه با سایر کشورهای توسعه‌یافته این رقم به نسبت بالاست.

مهاجرت متخصصان از کشور تاثیرات جدی بر اقتصاد بریتانیا دارد. این افراد عمدتا به کشورهایی چون استرالیا، کانادا، آمریکا، فرانسه و اسپانیا مهاجرت می‌کنند.

بنابراین کشورهای توسعه‌یافته با مدارس و دانشگاه‌های خوب، وضعیت بهداشت عمومی مناسب و منابع فراوان نیز ممکن است طعمه فرار مغزها باشند.