قیمت نان افزایشی شد؟

به گزارش تجارت‌نیوز،‌ تخصیص یارانه نان با مشکلات عدیده‌ای همراه بود. به گونه‌ای که برخی از کارشناسان معتقد هستند که تخصیص این یارانه به اهداف نرسیده است.

یک پژوهش نشان می‌دهد که با حذف یارانه نان، قیمت نان در تهران و شهرهای بزرگ به‌طور میانگین حدود ۹۴درصد و در شهرهای کوچک و روستاها حدود ۱۵۲درصد رشد خواهد داشت، اما می‌توان به‌جای یارانه نان به شکل فعلی، بین خانوارها یارانه نقدی یا کارت نان توزیع کرد. بدین صورت یارانه نان هدفمند می‌شود، قاچاق از بین می‌رود و ضایعات نیز کاهش می‌‌‌‌‌یابد، زیرا یارانه نان، مشکلات زیادی را هم در سمت عرضه و هم در سمت تقاضا ایجاد کرده‌است؛ این یارانه در سمت عرضه، در نهایت به کاهش کیفیت گندم، آرد و در نهایت نان انجامیده است؛ به‌طوری که نان مرغوب در سراسر کشور بسیار کمیاب است. این تحلیل که با مشارکت اتاق بازرگانی تهران و اندیشکده کسب‌وکار شریف ارائه شده، نشان می‌دهد قیمت نان با توجه به کیفیت نامرغوب آن در ایران بالاست.

جولان قیمت‌گذاری در زنجیره نان

این پژوهش آسیب‌‌‌‌‌های ناشی از قیمت‌گذاری دستوری نان را مورد بررسی قرار داده که بیانگر آن است که یارانه نان همچنین در طرف عرضه، هزینه نیروهای انسانی را افزایش داده‌است. در سمت تقاضا نیز سرانه بالای مصرف نان در ایران و در نتیجه اسراف آن، یکی از نتایج یارانه‌‌‌‌‌ها بوده‌است، بنابراین اصلاح این یارانه‌‌‌‌‌ها موضوعی است که همواره مورد تاکید کارشناسان بوده‌است. کارشناسان نخستین گام برای برون‌رفت از این شرایط را رفع انحصار دولت در خرید گندم از کشاورزان می‌دانند. به عقیده آنها رفع انحصار دولت در خرید گندم نقطه شروعی است که به پویایی صنعت نان کمک خواهد کرد. همچنین آنها می‌گویند گام ضروری بعدی، بهبود و ساماندهی وضعیت یارانه نان است و برای اصلاح سیستم یارانه‌‌‌‌‌ها دو راه پیشنهاد می‌کنند؛ حذف یارانه نان و پرداخت مستقیم یارانه نقدی و راه دوم ایجاد کارت خرید نان برای عموم مردم یا دهک‌‌‌‌‌های پایین جامعه.

هدر رفت منابع در یارانه نقدی نان

در بین کالاهای مشمول دریافت یارانه، نان از معدود کالاهایی است که اصابت یارانه آن به فقرا بیش از ثروتمندان است؛ چراکه مصرف نان فقرا بسیار بیش از دهک‌‌‌‌‌های بالای درآمدی است. از این‌رو، اعطای یارانه نان، حمایت گروهی را به‌همراه دارد. ازسوی دیگر، خرید تضمینی و خودکفایی در تولید گندم نیز‌ با کلیدواژه امنیت غذایی توجیه می‌شود، با این‌وجود آمارها نشان می‌دهد در کارآیی خرید تضمینی گندم و اعطای یارانه نان ‌تردیدهای بسیاری وجود دارد. به‌عبارت دیگر، هدررفت منابع در یارانه نان به‌قدری زیاد است که بر میزان فوایدش غالب شده‌است. ایران با مصرف سرانه حدودا ١۴٠ کیلوگرم در سال، دومین کشور پر مصرف گندم در جهان است و هر ایرانی تقریبا ۶‌برابر متوسط جهانی، نان مصرف می‌کند. ازسوی دیگر، پایین‌بودن قیمت گندم در مقایسه با جو، باعث شده‌استفاده از آرد گندم برای خوراک دام به‌صرفه‌تر باشد. تداوم این روند نشت آرد یارانه‌‌‌‌‌ای از نانوایی‌ها به دامداری‌‌‌‌‌ها را به‌‌‌‌‌همراه دارد و این امر ممکن است به‌زودی کشور را با بحران نان مواجه کند. دولت هر سال، قیمت خرید تضمینی گندم را مشخص و برای ممانعت از افزایش قیمت نان و ایجاد دسترسی برای همه مردم، آرد را با قیمت‌های یارانه‌ای در اختیار نانوایی‌ها و باقی تولیدکنندگان قرار می‌دهد. برای مثال، در سال‌٩٩ با خرید تضمینی گندم و فروش آرد به قیمت‌های یارانه‌‌‌‌‌ای، دولت بالغ بر ٣۵‌هزار‌میلیارد‌تومان یارانه پرداخت کرده‌است. این رقم معادل هزینه احداث ۵٠٠ تا ٧٠٠ کیلومتر راه‌آهن دو باند (مخصوص قطار سریع‌‌‌‌‌السیر) یا ساخت ١٠٠‌هزار واحد مسکونی ٧٠ متری است.

لزوم ساماندهی یارانه نان

گام ضروری بعدی، بهبود و ساماندهی وضعیت یارانه نان است. در سال‌١۴٠٠ بیش از ۵‌میلیون تن، گندم تولید داخل خریداری‌شده‌است که با توجه به قیمت خرید تضمینی و هزینه جمع‌‌‌‌‌آوری و نگهداری، بالغ بر ٢٧‌میلیارد‌ریال هزینه داشته و همچنین با توجه به خشکسالی و کاهش تولید، مبلغ ۲/ ۵میلیارد دلار برای واردات گندم هزینه شده‌است. با قیمت فعلی ارز، ارزش‌ریالی این حجم واردات گندم، ۶٣‌هزار ‌میلیارد‌تومان برآورد می‌شود، بنابراین کل هزینه تامین گندم کشور در سال‌١۴٠٠ به رقم٩٠‌هزار ‌میلیارد‌تومان خواهد رسید. از طرف دیگر با توجه به قیمت‌های یارانه‌‌‌‌‌ای گندم، قیمت فروش این حجم گندم، حدود ١٠‌هزار ‌میلیارد‌تومان است؛ لذا در سال‌١۴٠٠ خالص یارانه مستقیم پرداختی به نان از مرز ٨٠‌هزار‌ میلیارد‌تومان عبور خواهد کرد.

هرچند حذف ناگهانی یارانه نان مخاطره‌آمیز است و اقشار کم‌درآمد جامعه در شرایط نامساعد اقتصادی چند سال‌اخیر به این یارانه نیازمندتر و مصرف نان آنها بیشتر شده‌است؛ اما مخاطرات ادامه روند فعلی، به‌مراتب بیشتر است. کمبود نان و حتی قحطی دور از انتظار نیست و اقدام اصلاحی، امری ضروری است. برای اصلاح این سیستم، دو راه‌حل وجود دارد: راه اول حذف یارانه نان و پرداخت مستقیم یارانه نقدی و راه دوم ایجاد کارت خرید نان برای عموم مردم یا دهک‌های پایین جامعه. کارت خرید نان نیازمند ایجاد سامانه‌‌‌‌‌های مرتبط با آن است؛ اما خوشبختانه زیرساخت‌های اصلی مربوط به آن در کشور وجود دارد. با استفاده از کارت ویژه نان می‌توان یارانه نان را با دقت بیشتری توزیع کرد و تا حد زیادی اطمینان داشت این یارانه برای خرید نان مصرف شده‌است و نه سایر هزینه‌‌‌‌‌ها.

۳۰هزار‌ میلیارد صرفه‌جویی با حذف یارانه نان

در این گزارش تخمین زده می‌شود که با حذف یارانه نان، قیمت نان در تهران و شهرهای بزرگ به‌طور میانگین حدود ٩۴‌درصد و در شهرهای کوچک و روستاها حدود ١۵٢‌درصد رشد خواهد کرد. حال با توجه به داده‌های هزینه و درآمد خانوار و در دست‌داشتن متوسط سرانه مصرف در نقاط مختلف کشور، می‌توان مابه‌‌‌‌‌التفاوت یارانه نقدی پرداختی به هر خانوار، برای جبران افزایش قیمت نان را محاسبه کرد. براساس این تخمین، حتی اگر به تمام دهک‌‌‌‌‌های درآمدی کارت خرید نان اختصاص یابد، با شارژ سالانه ۵٠‌هزار‌ میلیارد‌تومان در این کارت در سال‌١۴٠٠، می‌توان یارانه نان را هدفمند کرد و همزمان قاچاق را بین برد و ضایعات را کاهش داد. درصورتی‌که در سیستم فعلی یارانه‌‌‌‌‌ها، دولت در سال‌١۴٠٠ حدود ٨٠‌هزار‌ میلیارد‌تومان یارانه پرداخت می‌کند که بیش از ۱/ ۵برابر یارانه موردنیاز است.

منبع: دنیای اقتصاد