آیا ایران فرصت توسعه بازارهای بین‌المللی صنعت فولاد را از دست می‌دهد؟

به گزارش تجارت نیوز، دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی فولاد استیل پرایس روز 16 آذر 1404 با حضور معاونان وزارتخانه صمت، اعضای اتاق بازرگانی، معدن‌کاران، صنعتگران و جمعی از اصحاب رسانه برگزار شد. در این رویداد که با موضوع «فولادهای پیشرفته با ارزش افزوده بالا و نوآوری و مهندسی ساخت» برگزار شد، فعالان و تصمیم‌سازان صنعت فولاد به تشریح مهم‌ترین مشکلات و چالش‌های موجود، بیان دستاوردها و افتخارات این بخش، خام فروشی و همچنین بررسی راهکارها و اهداف توسعه‌ای از جمله افزایش ارزش افزوده در زنجیره فولاد پرداختند.

محمد مسعود سمیعی‌نژاد، معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، در ابتدای این کنفرانس با اشاره به سه تحول راهبردی که صنعت فولاد جهان را تحت تأثیر قرار داده است، گفت: صنعت فولاد امروز با سه تغییر بنیادین روبه‌روست؛ گذر به فولاد کم‌کربن، جهش تقاضا و دیجیتال‌سازی و اتوماسیون. در حوزه‌هایی مانند خودروهای نسل جدید، پتروشیمی، هوافضا و صنایع نظامی، نیاز به فولادهای محکم، مقاوم و در عین حال سبک‌وزن همچنان رو به افزایش است.

فولاد کم‌کربن و هوش مصنوعی؛ نسخه جدید بقا در بازار جهانی

وی با تأکید بر اهمیت دیجیتال‌سازی خطوط تولید توضیح داد: استفاده از هوش مصنوعی، قابلیت رهگیری فرایندها و اتوماسیون پیشرفته به هنجار جدید صنعت فولاد تبدیل شده و جایگاه این صنعت را در رقابت جهانی تعیین می‌کند.

او با اشاره به روند رو به رشد مصرف جهانی فولاد تشریح کرد: مصرف فولاد در دنیا در حال افزایش است؛ ۵۲ درصد در بخش ساختمان، ۱۶ درصد در تجهیزات، ۱۲ درصد در خودرو، ۱۰ درصد در محصولات فولادی، ۵ درصد در حمل‌ونقل و ۳ درصد در تجهیزات الکترونیکی مصرف می‌شود. تمرکز جهانی بر توسعه فولادهای خاص و پیشرفته ناشی از گسترش پروژه‌های زیربنایی، اجرای شبکه‌های هوشمند، تولید خودروهای نوین، نیروگاه‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های نوظهور است و ۴۵ درصد رشد بازار فولاد از صنعت خودرو و ۴۸ درصد از پروژه‌های زیرساختی با فولادهای با استحکام بالا ایجاد می‌شود.

ترکیه با شتاب بیشتر، عملکرد بهتری نسبت به ایران دارد

سمیعی‌نژاد با اشاره به آمار تولید منطقه گفت: در سال ۲۰۲۴، تولید فولاد خام ترکیه با رشد ۹.۴ درصدی به ۳۶.۹ میلیون تن رسید، در حالی که تولید ایران با رشد ۲.۲ درصدی حدود ۳۱.۴ میلیون تن بود.

وی در ادامه درباره وضعیت صادرات فولاد عنوان کرد: صادرات فولاد ایران نسبت به سال گذشته ۲۷.۶ درصد رشد وزنی و ۱۷.۷ درصد رشد ارزشی داشته است. میزان صادرات محصولات تخت و طویل کشور به ترتیب ۱.۷۳ و ۴.۳۶ میلیون تن بوده و اختلاف ارزشی در صادرات، ناشی از ترکیب متفاوت محصولات و بازارهای هدف است. تولیدکنندگان باید از فولاد تجاری فاصله گرفته و به سمت تولید فولادهای پیشرفته، سبک، پرمقاومت و با ارزش افزوده بالا حرکت کنند.

او با اشاره به افزایش قابل توجه صادرات فولاد ترکیه اظهار کرد: این روند نشان می‌دهد رقابت در بازار منطقه‌ای تشدید شده و ایران نیز باید مسیر ارتقای فناوری و اصلاح سبد صادراتی را با سرعت بیشتری دنبال کند.

سمیعی‌نژاد در پایان، صنعت فولاد ایران را در نقطه‌ای سرنوشت‌ساز دانست و خاطرنشان کرد: آینده صنعت فولاد بر سه پایه استوار است؛ تضمین پایدار انرژی از طریق قراردادهای بلندمدت و سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های تخصصی، نوسازی فناوری و توسعه محصولات پیشرفته با تقویت دیجیتال‌سازی خطوط تولید و تنوع‌بخشی به سبد صادراتی با ورود به بازارهای با ارزش افزوده بالا و تمرکز بر محصولات ویژه برای صنایع خودرویی است.

با محصولات معمولی جایی در جهان نداریم / آینده فولاد در هوش مصنوعی و مواد پیشرفته است

سعید زرندی، مدیرعامل فولاد مبارکه، با اشاره بر ضرورت تغییر رویکرد صنعت فولاد گفت: موضوع نوآوری امروز یک انتخاب نیست، یک الزام است. اگر قرار باشد در رقابت جهانی باقی بمانیم، باید به سمت نوآوری حرکت کنیم؛ به همین دلیل با استفاده از بخش پشتیبانی فناوری که اکنون بزرگ‌ترین CVC کشور است، مأموریت متفاوتی تعریف کرده‌ایم تا تمام ترندهای جهانی را رصد کنند و سه جهت‌گیری استراتژیک آینده فولاد مبارکه را مشخص کنیم. این سه محور شامل پایداری و اقتصاد چرخشی با تمرکز بر فولاد سبز، تحول دیجیتال و توسعه مواد پیشرفته است که مبنای مسیر آینده ما قرار گرفته‌اند. زرندی توضیح داد: اکنون ترندهای داخلی و بین‌المللی به‌صورت نظام‌مند بررسی می‌شود تا حرکت فولاد مبارکه با نیازهای جهانی منطبق بماند.

وی با تأکید بر اینکه دوران اندازه‌گیری موفقیت بر اساس حجم تولید به پایان رسیده است، توضیح داد: اگر همچنان میزان تولید را معیار اصلی بدانیم، از رقابت‌های جهانی حذف می‌شویم. آینده صنعت فولاد به تولید محصولات هوشمند، سبک‌تر و با ارزش افزوده بالا گره خورده است. فولاد مبارکه تاکنون ۱۰ محصول جدید را توسعه داده و به‌زودی تعداد بیشتری را نیز رونمایی خواهد کرد. او اظهار داشت: تمرکز اصلی ما تولید گریدهای خاص فولادی است؛ محصولاتی که مزیت رقابتی واقعی ایجاد می‌کنند و نیاز صنایع خودرو، انرژی‌های نو و سازه‌های سبک را پاسخ می‌دهند.

زرندی با اشاره به پروژه‌های توسعه‌ای شرکت تشریح کرد: پروژه خط اسیدشویی و نورد سرد پیوسته فولاد مبارکه پیشرفت قابل توجهی داشته و زیرساخت تولید نسل جدیدی از فولادهای پیشرفته را فراهم می‌کند. یکی از دلایل شکاف عمیق فناوری ما با کشورهای پیشرو، تحریم‌ها بوده است؛ اما نبود زیرساخت، تعاملات پایدار و شبکه‌های بین‌المللی گسترده موانع بزرگ‌تری محسوب می‌شوند.

او با تأکید بر اهمیت سرمایه‌گذاری فناورانه افزود: تمام شرکت‌های بزرگ جهان شبکه‌های تحقیق‌وتوسعه بین‌المللی، مراکز آینده‌پژوهی و ارتباطات گسترده دانشگاهی دارند. اگر ما چنین سازوکاری نداشته باشیم، از چرخه اکتساب دانش حذف می‌شویم. بنابراین ایجاد مراکز تکنولوژی پیشرفته و شبکه‌های جهانی R&D یک ضرورت راهبردی برای صنعت فولاد ایران است.

مدیرعامل فولاد مبارکه با اشاره به روندهای آینده‌نگر متالورژی عنوان داشت: NGI به‌عنوان یک مدل نوظهور در طراحی مواد اکنون به یکی از مهم‌ترین رویکردهای جهانی تبدیل شده است. فولاد مبارکه در تلاش است با همکاری یکی از دانشگاه‌های معتبر کشور، نخستین آزمایشگاه مواد مبتنی بر هوش مصنوعی و سنتز سریع ترکیبات جدید را راه‌اندازی کند. این آزمایشگاه قادر خواهد بود ترکیب بیش از ۱۷۰ ماده جدید را سنتز کند و فرآیندهایی که در صنعت سنتی بین ۳ تا ۱۰ سال زمان می‌برد، به کمتر از یک سال و حتی زیر سه ماه کاهش دهد.

او در پایان بیان کرد: صنایع پیشرو جهان در حوزه انرژی، هوافضا، پزشکی و فولاد سال‌هاست وارد چنین فازهایی شده‌اند. با وجود شرایط سخت قطعی گاز و برق در سال جاری و فشار تأمین انرژی، توانستیم با کاهش هزینه‌ها و تمرکز بر محصولات با ارزش افزوده بالا، ثبات تولید را حفظ کنیم. بر همین اساس، فولاد مبارکه در نیمه دوم سال جاری با تکیه بر محصولات پیشرفته عملکردی بهتر از سال گذشته خواهد داشت.

صنعتی که ۸ درصد اشتغال کشور را تأمین می‌کند در خطر توقف است / زیرساخت‌های ریلی عقب ماند

امین ابراهیمی، مدیرعامل شرکت فولاد خوزستان، در این کنفرانس با تأکید بر اهمیت جایگاه جهانی ایران در این صنعت توضیح داد: ایران با نزدیک به دو درصد تولید فولاد جهان، در رتبه دهم دنیا قرار دارد و این صنعت ۸ درصد اشتغال، ۵.۵ درصد تولید ناخالص داخلی و ۱۱ درصد ارزآوری کشور را به خود اختصاص می‌دهد.

او با اشاره به چالش‌های هزینه‌ای صنعت تشریح کرد: یکی از مهم‌ترین مشکلات فولاد، هزینه حمل‌ونقل است؛ زیرساخت‌های ریلی کشور توسعه نیافته و تولیدکنندگان ناچار شده‌اند به حمل‌ونقل جاده‌ای روی بیاورند که هم گران‌تر و هم کم‌بازده‌تر است.

ابراهیمی با اشاره به انتقاداتی که درباره مصرف آب صنعت فولاد مطرح می‌شود گفت: بارها گفته‌اند فولاد مصرف‌کننده بزرگ آب است، اما تجربه فولاد مبارکه نشان داد این تصور درست نیست. کل مصرف آب صنعت فولاد حدود ۰.۱۵ درصد آب کشور است.

۷۳ درصد خودتأمینی برق، واقعیت کمتر شنیده‌شده از صنعت فولاد

وی با تأکید بر وضعیت انرژی افزود: سهم صنعت فولاد از برق مصرفی کشور حدود ۷ درصد است، اما ۷۳ درصد برق مورد نیاز این صنعت از محل خودتأمینی تأمین می‌شود. علاوه بر این، ۲۷ درصد برق مصرفی کل بخش صنعت به فولاد اختصاص دارد. مصرف گاز صنعت فولاد نیز حدود ۲۹ میلیون مترمکعب در روز است.

او در پایان خاطرنشان کرد: صنعت فولاد در بسیاری حوزه‌ها به بن‌بست رسیده است. سهم فولاد آلیاژی در کشور کمتر از پنج درصد است و این نشان می‌دهد که نیاز به تغییر مسیر، توسعه فناوری و حرکت به سمت محصولات پیشرفته بیش از هر زمان دیگری ضروری است.

مسیر ارزش افزوده از فولادهای آنتروپی بالا می‌گذرد؛ زمان تصمیم‌های بزرگ فرا رسیده

محسن مصطفی‌پور، مدیرعامل شرکت فولاد آلیاژی ایران، هم گفت: امروز نوآوری دیگر در کوره‌ها خلاصه نمی‌شود و تغییر نگرش، مهم‌ترین ابزار موفقیت در صنعت فولاد است.

وی گفت: فولاد آلیاژی ایران هر روز با این دغدغه مواجه است که اگر نوآوری در مجموعه جاری نباشد، گرفتار روزمرگی خواهد شد. رویکرد امروز صنعت باید متالورژیست دیجیتال باشد و با اتکا به حاکمیت متریال، دروازه‌های جدیدی در تولید باز شود.

مصطفی‌پور خاطرنشان کرد: زمانه حاضر نیازمند ورود داده‌های پاک و دقیق است و دیگر فرصت آزمون و خطا وجود ندارد. دستیابی به ارزش افزوده بالا مستلزم تولید فولادهای با آنتروپی بالا است.

ناترازی انرژی و هزینه‌های محیط‌زیستی ما را مجبور به کوچ به فولاد سبز کرده است

فرید دهقانی، مدیرعامل شرکت چادرملو، در دوازدهمین کنفرانس استیل‌پرایس گفت: اگر می‌خواهیم صنعت فولاد ایران در سطح جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد، فناوری برای بقا حیاتی است، اما هنوز این ضرورت در سیاستگذاری و اجرا به درستی درک نشده است.

دهقانی افزود: چادرملو به دلیل محدودیت ذخایر و شرایط تولید، ناچار به حرکت جدی به سمت تحقیق و توسعه شده است و این شرکت تلاش می‌کند سطح طراحی و تولید محصولات جدید خود را ارتقا دهد. ناترازی انرژی، افزایش هزینه‌های تولید و تشدید هزینه‌های محیط‌زیستی، چادرملو را به این نتیجه رسانده که باید مسیر خود را به سمت تولید فولادهای سبز و های‌تک تغییر دهد.

رقابت در فولاد پیشرفته جهانی شده؛ ایران هنوز حتی وارد بازی نشده است

علیرضا رحیم، مدیرعامل شرکت فولاد هرمزگان، در پایان این قسمت از برنامه گفت: کاهش وزن خودرو، بهبود ایمنی، صرفه‌جویی اقتصادی، رشد تولید خودروهای برقی، تشدید رقابت جهانی و توسعه بازارهای کره، ژاپن و اروپا در کنار نیاز به تولید قطعات پیچیده‌تر از مهم‌ترین عواملی بوده که روند تولید فولادهای پیشرفته با استحکام بالا را تقویت کرده است.

او افزود: استراتژی شرکت‌های تولیدکننده فولادهای پیشرفته بر تضمین فروش، کاهش ریسک فنی، یکنواختی زیرساختار، حذف شوک‌های قیمتی، افزایش ارزش افزوده و کاهش هزینه‌ها استوار است. رحیم تأکید کرد اگر ایران قصد ورود جدی به این عرصه را دارد، باید پیش از هر چیز استراتژی مشخص داشته باشد و تعیین کند کدام بازارها را با چه اهداف و ارقام مشخصی هدف‌گذاری می‌کند. منطقه آسیا و اقیانوسیه هم در حوزه فولادهای معمولی و هم فولادهای پیشرفته، بهترین بازار جهانی را در اختیار دارد.

وی با تشریح مسیر ورود یک فولادساز به بازار فولادهای پیشرفته عنوان کرد: این مسیر شامل مهندسی پایه و ایجاد ظرفیت اولیه، بهبود عملکرد و ورود رسمی به بازار فولاد پیشرفته، و سپس ورود به نسل‌های جدیدتر این محصولات در بازارهای جهانی است.

مدیرعامل فولاد هرمزگان در پایان خاطرنشان کرد: حاشیه سود بالا، چسبندگی بیشتر مشتری، رقابت فناورانه، ریسک کمتر در دوره‌های رکودی، رقابت محدودتر و امکان جذب سرمایه‌گذاران بین‌المللی از مهم‌ترین مزایای تولید فولادهای پیشرفته است.

خام فروشی و صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا کمتر از دیگر محصولات است

مهران محبوب‌نژاد، معاون برنامه‌ریزی شرکت فولاد تکنیک، در پنل اول این کنفرانس با اشاره بر وضعیت صادرات گفت: در هفت ماهه نخست سال ۱۴۰۴، صادرات صنعت فولاد کشور با نوسان قابل توجهی همراه بوده است. هرچه به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالا می‌رویم، صادرات کاهش می‌یابد و این روند برای اقتصاد کشور مطلوب نیست. نکته نگران‌کننده این است که واردات ما بیشتر در حوزه محصولات نهایی و با ارزش افزوده بالا صورت می‌گیرد و این نشان می‌دهد که نیاز داریم سهم محصولات با ارزش افزوده در صادراتمان افزایش یابد.

او با اشاره به روابط تجاری بین‌المللی ایران افزود: یکی از شرکای تجاری مهم ما در حال تبدیل شدن به عمان است و خوشبختانه ارتباطات خوبی با این کشور برقرار شده که می‌تواند مسیر مناسبی برای توسعه صادرات محصولات با ارزش افزوده باشد.

تالار دوم ارز برای زنجیره تأمین فولاد اختصاص یافته است

امیر توکلی رودی، عضو کمیسیون معدن و صنایع معدنی مجلس، در حاشیه پنل اول این کنفرانس با اشاره بر ضرورت تدوین استراتژی گفت: اگر قرار است برنامه‌ای داشته باشیم، آن را در قالب برنامه هفتم توسعه ترسیم می‌کنیم، اما در عمل و بر اساس آمار و دستاوردها، بانک مرکزی هیچ اقدام خاصی انجام نداده و حتی دولت و مجلس هم نسبت به این وضعیت اعتراض کرده‌اند.

وی با تأکید بر اهمیت زنجیره تأمین افزود: تالار دوم برای زنجیره تأمین فولاد اختصاص یافته و اقدامات اجرایی آن نیز آغاز شده است.

توکلی درباره دغدغه‌های بخش خصوصی توضیح داد: بازاریابی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های فعالان بخش خصوصی است؛ برخی کشورها مانند افغانستان به خوبی بازار خود را مدیریت می‌کنند، اما سیاست‌های ارزی مشتریان را از دسترس خارج کرد.