برندگان و بازندگان نشست آلاسکا / قمار دیپلماتیک ترامپ و فرصت‌سازی به سبک پوتین

به گزارش تجارت نیوز، دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، روسای جمهور آمریکا و روسیه در نشست حاشیه آلاسکا به توافقی برای پایان جنگ اوکراین دست نیافتند؛ هر چند هر دو از پیشرفت‌هایی مبهم در جریان این دیدار کم‌سابقه در خاک آمریکا می‌گویند. ترامپ که امیدوار بود در این نشست برای برقراری آتش‌بس به توافقی فوری دست باید، حالا اذعان کرده که رایزنی‌هایش با پوتین به نتیجه قطعی نرسیده است. او پس از ساعت‌ها گفت‌وگو در پایگاه نظامی آمریکا در آلاسکا به خبرنگاران گفت: «هنوز به نقطه توافق نرسیده‌ایم، اما کمی پیشرفت کرده‌ایم. هیچ توافقی حاصل نمی‌شود، مگر آنکه همه‌چیز نهایی شود.»

قمار دیپلماتیک ترامپ

اگرچه محتوای مذاکرات همچنان مبهم است، اما فضای دیدار دو رهبر دنیا در کانون اصلی رسانه‌ها قرار داشته و دارد. ترامپ با پهن‌کردن فرش قرمز و حتی تشویق پوتین هنگام ورود، از او استقبال کرد؛ آن هم در شرایطی که رئیس‌جمهور روسیه تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد و با حکم بازداشت بین‌المللی به اتهام جنایات جنگی روبه‌رو شده است. دو رهبر با خنده گفت‌وگو کردند و ترامپ حتی از پوتین دعوت کرد تا با او سوار لیموزین زرهی ریاست‌جمهوری شده و به محل دیدار برود.

در کنفرانس خبری مشترک نیز که در پایگاه «المندورف–ریچاردسون» برگزار شد، دو رهبر در کنار هم ایستادند و از یکدیگر تمجید کردند. ترامپ گفت: «امروز حقیقتا پیشرفت بزرگی داشتیم. من همیشه رابطه فوق‌العاده‌ای با با ولادیمیر داشته‌ام». پوتین نیز ترامپ را «همسایه عزیز» خواند و گفت: «من و ترامپ تماس کاری، دوستانه و قابل اعتماد برقرار کرده‌ایم.» او حتی به زبان انگلیسی پیشنهاد داد: «دفعه بعد در مسکو دیدار داشته باشیم». در مقابل ترامپ با لحنی شوخ‌طبعانه پاسخ داد: «این پیشنهاد جالبی است. نمی‌دانم، احتمالا به همین دلیل تحت فشار قرار بگیرم، اما امکان دارد اتفاق بیفتد.»

با این حال، دیدار دو رهبر در آلاسکا در فضایی مبهم برگزار شد. ترامپ به‌طور سربسته از «توافق» در برخی موارد و اختلاف در موارد دیگر سخن گفت، در حالی که پوتین تنها به «تفاهم» اشاره کرد؛ بدون آنکه از جزئیات بگوید یا به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ دهد. ترامپ وعده داد که در ادامه با رهبران ناتو و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، تماس خواهد گرفت.

به باور گروهی از ناظران این نشست قمار دیپلماتیک بزرگی برای ترامپ بود؛ اقدامی که پیشینیانش به ندرت جسارت انجامش را داشتند، اما در عمل دستاوردی چشمگیر برای پوتین رقم زد. رهبر روسیه که سال‌ها توسط غرب طرد شده و در سه سال گذشته در انزوای دیپلماتیک به سر می‌برد، اینک در خاک آمریکا همچون یک دوست ارزشمند مورد استقبال قرار گرفت. پوتین برای توقف حملات به اوکراین تعهدی نداد و ترامپ نیز او را بابت آغاز جنگ خونین سرزنش نکرد؛ حتی از تهدید به اعمال تحریم‌های تازه که تنها چند ساعت پیش مطرح کرده بود، سخنی به میان نیاورد.

غایب بزرگ نشست آلاسکا

به نوشته نیویورک تایمز، تصاویر منتشرشده از این دیدار در آلاسکا در تاریخ نشست‌های آمریکا و روسیه کم‌نظیر است. پوتین که از سال ۲۰۰۷ تاکنون خارج از نشست‌های سازمان ملل به آمریکا سفر نکرده و از ۲۰۲۲ تحت تحریم‌های واشنگتن قرار دارد، این بار به پایگاهی نظامی دعوت شد که در خط مقدم دفاع از قلمرو آمریکا در برابر تهدید احتمالی روسیه قرار دارد. در حالی که ولادیمیر پوتین وارد آلاسکا می‌شد، یک بمب‌افکن رادارگریز B-2 – که نقشی کلیدی در بازدارندگی هسته‌ای آمریکا دارد – بر فراز محل دیدار پرواز می‌کرد و در کنار آن جنگنده‌هایی در آسمان دیده شدند که معمولا برای رهگیری هواپیماهای روسی در نزدیکی حریم هوایی آلاسکا مستقر می‌شوند.

دونالد ترامپ روی باند فرودگاه ایستاده بود و با دست زدن به استقبال پوتین رفت. سپس با گرمی با او دست داد و دستش را فشرد و بر بازویش زد. پوتین با لبخندی آشکار همانند یک دوست قدیمی با ترامپ خوش‌وبش کرد. وقتی خبرنگاری از او پرسید آیا به کشتار غیرنظامیان پایان خواهد داد، پوتین با لبخند تمسخرآمیزی به گوش خود اشاره کرد؛ گویی که سوال خبرنگار را نمی‌شنود.

دموکرات‌ها این دیدار را حامل پیام خطرناکی می‌دانند. سناتور «کریس مورفی» از ایالت کنتیکت در این باره به نیویورک‌تایمز گفت: «عکس‌های یادگاری به‌خودی‌خود مشروعیت‌ بخشیدن به جنایات جنگی است و این پیام را به سایر مستبدان جهان مخابره می‌کند که می‌توانند غیرنظامیان را بکشند و باز هم کنار رئیس‌جمهور آمریکا عکس بگیرند.»

با این همه هستند گروهی که مدعی‌اند این نشست به شکلی شتاب‌زده و با هدف گشودن گره‌ کور جنگ در اوکراین برگزار شد؛ نشستی که از شش ماه پیش، یعنی زمان بازگشت ترامپ به قدرت، تلاش‌ها برای انجامش اوج گرفته بود. ترامپ با وعده پایان دادن به جنگ اوکراین ظرف ۲۴ ساعت به کاخ سفید برگشت و نگاه جهان متوجه این بود که آیا او می‌تواند با پوتین به نقطه اشتراک دست یابد و آیا منافع اوکراین نمایندگی خواهد شد یا در معامله دو ابرقدرت هسته‌ای قربانی می‌شود.

در این میان ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین – که غایب بزرگ نشستی بود که درباره کشورش تصمیم می‌گرفت – تلاش کرد از راه دور فضای مذاکرات را تحت تاثیر قرار دهد. او در پیامی ویدئویی پیش از آغاز نشست از حملات روسیه به زیرساخت‌ها و اماکن غیرنظامی گفت و مدعی شد که اوکراین حاضر است تا به بهترین شکل به این جنگ پایان دهد. او در نهایت خاطر نشان کرد که همه چیز به محاسبات روس‌ها منوط است و در این میان قدرت، تعیین‌کننده خواهد بود.

هرچند قرار بود تنها دو رهبر و مترجمانشان در نشست آلاسکا حاضر باشند، اما در آخرین لحظه دایره افراد حاضر گسترش یافت و «مارکو روبیو» وزیر خارجه آمریکا و «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه رئیس‌جمهور – که ماه‌هاست مشغول مذاکره با روس‌هاست – نیز به جلسه اضافه شدند. پوتین در این سفر با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه خود همراه بود. لاوروف شب قبل و هنگام ورود به آلاسکا با لباسی که حروف «CCCP» (نماد اتحاد جماهیر شوروی) روی آن نقش بسته بود، پیامی آشکار و معنادار به دنیا فرستاد. با این حال، دو رهبر کمتر از زمان برنامه‌ریزی‌شده در کنار یکدیگر بودند و تصمیم گرفتند به‌جای برگزاری کنفرانس خبری مشترک، صرفا بیانیه‌هایی پشت سر هم مقابل دوربین ارائه کنند، بدون آنکه به سوال‌های خبرنگاران پاسخ دهند. مقامات آمریکایی نیز – برخلاف عرف دیپلماتیک – هیچ توضیحی به خبرنگاران ندادند.

از همین رو ناظران و رسانه‌ها می‌گویند برخلاف آن که نشست در فضایی پر زرق و برق برگزار شد، اما پایانی سرد و مایوس‌کننده داشت. از همین رو ویلیام تیلور، سفیر پیشین آمریکا در کی‌یف، در گفتگو با فاینشنال‌تایمز گفت: «خبر خوب این است که نشست آلاسکا نه یالتا بود و نه مونیخ. (اشاره به توافقات تاریخی که به زیان کشورهای اروپایی تمام شد) خبر بد این است که آتش‌بس هم در کار نیست.». همزمان آندریا کندال-تیلور فعال در مرکز امنیت نوین آمریکا، این نشست را «پیروزی بزرگ» برای پوتین خواند و افزود: «پوتین استادانه توانست ورق را به نفع خود برگرداند.»