تام باراک؛ روایت سرمایه‌گذاری که دیپلمات شد

به گزارش تجارت نیوز، تام باراک اولین بار در سال ۱۹۷۲ وارد بیروت شد، بدون آن‌که با کسی ارتباطی داشته باشد یا برای اقامتش هتلی رزرو کند؛ فقط گویش قدیمی عربی که از پدربزرگ‌هایش آموخته بود به او این فرصت را داد تا دایره ارتباطی‌اش را تعریف کند. باراک به عنوان وکیل آمریکایی جوان که خود را برای اولین ماموریت‌های خارجی‌اش آماده می‌کرد، به زودی با یک راننده تاکسی پرشور دور تا دور لبنان را گشت و به روستای اجدادی خانواده‌اش سر زد. این سفر نوستالژیک میان او و منطقه ارتباط طولانی‌مدتی برقرار کرد؛ ارتباطی که حالا موجب شده این میلیاردر سرمایه‌گذار در بخش خصوصی به عنوان سفیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در ترکیه و نماینده ویژه آمریکا در سوریه و لبنان به خاورمیانه بازگردد.

مشاوری که دی‌ان‌ای‌اش با خاورمیانه عجین است!

باراک که سال‌ها دوست و مشاور ترامپ بوده و هست، نماد رویکرد رئیس‌جمهوری آمریکا در بر هم زدن دهه‌ها دیپلماسی است؛ نمادی که بر اساس آن پست‌های حساس خاورمیانه به افرادی ثروتمند و معامله‌گر با تجربه دیپلماتیک اندک سپرده می‌شود. باراک پنج ماه پس از شروع کارش عبارت عجیبی بر زبان آورد و مدعی شد: «ترکیب احساسی که DNA این منطقه است را دارم، ترکیب عجیبی از موفقیت‌ها و جنجال‌ها.»

به نوشته فایننشال تایمز، تمایل اندک باراک برای ارتباط با اسرائیل، موجب شد تا روابط ایالات متحده با ترکیه تقویت شود. به بیانی دیگر ریشه‌های محلی تام، ارتباط نزدیکش با ترامپ و تمایلش برای انتقاد علنی از اسرائیل کمک کرده‌اند تا او به عنوان نماینده آمریکا بتواند روابط قدرتمندی با رجب طیب اردوغان، و همچنین احمد الشرع، رئیس‌جمهوری سوریه، برقرار کند. با این حال باراک فارغ از این که در حضور دیگران شخصی خوش‌برخورد به نظر می‌رسد، اشتباهات پی‌درپی‌اش در اتمسفر سیاسی – مثل گفتن عباراتی چون «صلح در خاورمیانه توهمی بیش نیست» و هشدارش به خبرنگاران در لبنان که از «حیوان‌صفتی» پرهیز کنند – منتقدان را بر آن داشته که او را تحقیرکننده و شرقی‌گرا توصیف کنند.

بازی در دو زمین

باراک در ۷۸ سالگی به شدت سیاست‌های «ناموفق» واشنگتن را مورد انتقاد قرار داد و دائما تاکید دارد که کار او تمرکز بر حقوق بشر نیست، بلکه بر «معاملاتی» است که «رفاه» به ارمغان می‌آورد. او می‌گوید رویکردی که از آن پیروی می کند «تنها راه‌حل» موجود است. باراک همچنین مدعی است که حل و فصل مناقشه‌های این منطقه دیگر بخشی از مسئولیت ایالات متحده نیست و کشورهای مستقر باید «خودشان به خودشان کمک کنند.»

باراک در این باره به فایننشال تایمز گفت: «ما از زمان جنگ جهانی دوم به عنوان ضامن امنیت جهان عمل کردیم، اما حالا معادلات تغییر کرده است. پس چگونه می‌توانید دنیای بهتری بسازید؟ شما باید همه را وادار کنید تا روی پای خود بایستند.» چنین رویکردی موجب شد تا کسانی که باراک را فرستاده فوق‌العاده منطقه قلمداد می‌کردند، سرخورده و ناامید شوند. کسی که به باورشان می‌توانست حزب‌الله را خلع سلاح و زمینه را برای آشتی‌کنان آنکارا با کردهای سوریه و دمشق با جمعیت دروزی محقق سازد. در همین حال، اظهارات ادعایی باراک درباره تاریخ عثمانی و شکست‌های توافق سایکس-پیکو 1916، به شهرت او به عنوان یک سخنران پرحرف کمک کرده است. مدعای اخیر او که گفته بود «هیچ‌چیز به نام خاورمیانه وجود ندارد، بلکه خاورمیانه فقط مجموعه‌ای از گروه‌های قومی، خانواده‌ها، طایفه‌ها و قبایل است» به بدنامی‌اش دامن زده است.

از دلالی تا دیپلماسی

در همین راستا یکی از دیپلمات‌های غربی به فایننشال تایمز گفت که باراک تاکنون هیچ‌کدام از وظایف کلیدی که برای خود در سوریه و لبنان تعیین کرده، انجام نداده. فقط ظاهرا علاقه‌ای به معامله‌های مبهم و سخنرانی در مورد قرن نوزدهم دارد.

باراک در سال 1947 به دنیا آمد. او یک مسیحی مارونی است و آن‌گونه که گفته به «خانواده مهاجر لبنانی بسیار ساده» در لس‌آنجلس متعلق است. او در این باره گفت: «هیچ‌کس نمی‌توانست پیش‌بینی کند که من از دانشکده حقوق فارغ‌التحصیل شوم، چه رسد به اینکه این فرصت را پیدا کنم که چنین مسئولیت‌هایی را پذیرا شوم.»

باراک پس از شروع کارش به عنوان وکیل در دفتر حقوقی هربرت دبلیو. کالمباک، وکیل شخصی ریچارد نیکسون، به وال استریت رفت و با رابرت باس، بیزنس‌من نفتی تگزاسی، همکاری کرد. سپس پایش به حوزه سمت املاک و مستغلات کشیده شد و شرکت خصوصی خود را در حوزه سرمایه‌گذاری تاسیس کرد.

پروفایل باراک پس از فروش هتل پلازا نیویورک به ترامپ در سال 1988 به قیمت 408 میلیون دلار به شدت برجسته شد؛ قیمتی بالا که ترامپ بعدها به آن اعتراف کرد. رئیس‌جمهور آینده در نهایت مجبور شد درباره این ملک اعلام ورشکستگی کرده و آن را حدود 80 میلیون دلار کمتر از مبلغی که پرداخت کرده بود، بفروشد. با این حال، این دو مرد رابطه‌ای نزدیک برقرار کردند که در قابش معاملات و دوستی با هم ترکیب شده بود.

در سال 2010، باراک به داماد ترامپ، جرد کوشنر، کمک کرد و حدود 70 میلیون دلار بدهی مشکل‌دار را در ملکی که متعلق به شرکت خانواده داماد ترامپ بود خریداری کرد. زمانی که ترامپ برای اولین بار نامزد ریاست‌جمهوری شد، باراک یکی از بزرگ‌ترین حامیان مالی کمپین او شد و به عنوان رئیس کمیته تحلیف، رکوردی بی‌سابقه 107 میلیون دلار جمع‌آوری کرد. نتایج تحقیقات کنگره در سال 2019، نشان داد که باراک از دولت نوپای ترامپ خواسته تا فناوری انرژی هسته‌ای را با عربستان سعودی به اشتراک بگذارد و در عین حال در حال برنامه‌ریزی با سعودی‌ها برای خرید شرکتی پر سود است. این معامله در نهایت به نتیجه نرسید.

دیپلماتی رها شده در لایه‌های اتمسفر

تحقیقات در نهایت به محاکمه باراک به اتهام لابی‌گری غیرقانونی به نفع امارات متحده عربی منجر شد، جایی که او روابط نزدیکی با نخبگان حاکم داشته و دارد. باراک هرگونه تخلف را رد کرد و در نهایت در سال 2022 تبرئه شد. افراد نزدیک به باراک و ترامپ می‌گویند که این چهره ارتباط مستقیمی با رئیس‌جمهور دارد و یکی از معدود افرادی است که ترامپ به طور مرتب از او مشاوره می‌گیرد. او همچنین یکی از نادرترین چهره‌هایی است که علنا رئیس‌جمهور را نقد کرده و همچنان در دایره دوستان داخلی‌اش باقی مانده است.

با این حال، باراک هرگونه اشاره به اینکه او و ترامپ هم‌سطح هستند، را رد کرده و در این باره به فایننشال تایمز گفته: «دونالد ترامپ به طور تصادفی 45 سال دوست من بوده است. من به او احترام می‌گذارم. با او بحث نمی‌کنم. او رئیس است.»

باراک اگرچه به عنوان سفیر در ترکیه منصوب شده، اما زمان کمی در این کشور می‌گذراند، البته به واسطه مسئولیت‌هایش در سوریه و لبنان. حتی زمانی که در ترکیه است، مدت زمان کمی در آنکارا می‌ماند و ترجیح می‌دهد در استانبول اقامت داشته باشد. یکی از نزدیکانش گفته باراک بیشتر وقتش را در هواپیما می‌گذراند. به باور یکی از دیپلمات‌های مستقر در آنکارا «او به ندرت در شهر است و بیشتر شبیه خلبان فضایی است گرفتار در لایه‌های اتمسفر.»

باراک ناجی خاورمیانه است؟

اگرچه رویکرد غیرمتعارف باراک پروتکل‌های دیپلماتیک معمول را شکسته، اما مقامات ترکیه و ایالات متحده می‌گویند که تعاملات نهادی عمیق‌تر با آمریکا در قیاس با دوران ریاست‌جمهوری بایدن دارند. ماه گذشته، باراک بستر را برای سفر اردوغان به واشنگتن و دیدارش با ترامپ در کاخ سفید هموار کرد، جایی که دو رهبر توافق‌هایی در زمینه‌های انرژی، دفاع و دیگر مسائل به امضا رساندند.

مهم‌تر از همه، باراک تاکید کرد که این دیدار برای مشروعیت‌بخشی به کنش‌های اردوغان ضرورت داشت؛ هرچند که مشخص نیست آیا این به معنای نادیده گرفتن پسرفت‌های دموکراتیک اردوغان در داخل کشور، روابط گاهی تنش‌آمیز اردوغان با اروپا یا عدم محبوبیت او در واشنگتن است یا خیر. اما به نظر می‌رسد قوی‌ترین ارتباطی که باراک برقرار کرده، رابطه‌اش با احمد اشرع است. او یک بار گفته بود: «به باور باید یک بار به الشرع فرصت داد، شما نمی‌توانید برای مردم رفاه و امید به ارمغان آورید بدون اینکه غذای لازم را به آنها بدهید.»

در این میان سوال اصلی این است که آیا ارتباط باراک با ترامپ، ذهنیت معامله‌گری او و میراث محلی‌اش می‌تواند روزی مسائل پیچیده و حل‌نشدنی منطقه را حل کند؛ مسائلی که خودش گفته برای او «سردردی است که برای التیام به مسکن تایلنول» نیاز دارد.

مشاوری که منتقد اعراب و اسرائیل است

باراک به عنوان یک سرمایه‌دار تاکید دارد که کار فعلی‌اش «صد برابر بیشتر از فعالیت‌های مالی به وقت و زمان نیاز دارد، یا صد برابر از نظر فکری جالب‌تر و صد برابر از نظر فیزیکی ترسناک‌تر است.» باراک همچنین گفته که به خوبی می‌داند که رویکردش با نوستالژی آمیخته است، این در حالی است که ارزیابی سرسختانه‌اش در ارتباط با بخش عمده از مسائل خاورمیانه باز می‌گردد به ریشه‌های محلی‌اش در لوانت (سرزمینی در شرق مدیترانه). به ادعای گروهی همین خاستگاه موجب شده تا او نگاهی تحقیرآمیز به سایر عرب‌ها داشته باشد. علاوه بر این در بسیاری از جنبه‌ها، باراک دیدگاهی بدبینانه نسبت به منطقه دارد.

«در پایان روز همه ما، همه مردم عادی در زمین، صلح می‌خواهیم. حال سوال این است، آیا واقعا این چیزی است که دنیا به سمت آن پیش می‌رود؟ احتمالا نه.» به باور ناظران واقعیت‌های میدانی باعث شده‌اند که او از مواضع اولیه خود عقب‌نشینی کند. او در مورد برخورد سخت با حزب‌الله موضع‌گیری ثابتی ندارد و در مورد سوریه زمانی تاکید داشت که باید دولت مرکزی قدرتمند باشد و حالا از تطابق منافع این کشور با ترکیه می گوید. باراک در این باره به فایننشال تایمز گفت: «این بازی آمریکا نیست که هرکدام از این کشورها را در قالب خاصی نگه دارد. آن‌ها قالب خودشان را پیدا خواهند کرد.»

باراک تنها در ارتباط با اسرائیل موضع ثابتی دارد. به باورش حملات مداوم اسرائیل مشکل‌ساز است. به بیانی بهتر باراک به متحد سنتی ایالات متحده اعتماد ندارد. این رویکرد موجب شده تا محافل حامی اسرائیل در واشنگتن به شدت به او انتقاد کرده و لورا لومر، فعال سرشناس، خواهان برکناری‌اش شود. با این حال، باراک همواره اسرائیل — و توانایی‌اش در میانجی‌گری برای آشتی با همسایگانش — را بخشی اساسی از ثبات منطقه می‌داند. این دیدگاه ممکن است در این ماه با طرح صلح ترامپ برای غزه و در نتیجه رویای کمرنگ باراک درباره خاورمیانه واقعیت نزدیک‌تر شده باشد.