به گزارش تجارت نیوز، جهان در آستانه تحولی بی‌سابقه در بخش انرژی قرار دارد. با افزایش تقاضای جهانی برای برق، کاهش هزینه فناوری‌های پاک و تشدید نگرانی‌ها درباره تغییرات اقلیمی، مسیر آینده انرژی جهان بیش از هر زمان دیگری به سمت منابع تجدیدپذیر متمایل شده است. تازه‌ترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از دو برابر خواهد شد — رشدی معادل با ظرفیت کل تولید برق در چین، ژاپن و اتحادیه اروپا در حال حاضر.
رشد بی‌سابقه در آسیا و خاورمیانه
طبق این گزارش، چین موتور اصلی این رشد جهانی خواهد بود و نزدیک به ۶۰ درصد از کل افزایش ظرفیت جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر را به خود اختصاص می‌دهد. هند، عربستان سعودی و پاکستان نیز از دیگر کشورهایی هستند که به سرعت در حال توسعه زیرساخت‌های انرژی پاک خود هستند. در میان همه منابع، انرژی خورشیدی بیشترین سهم را در این گسترش خواهد داشت و به عنوان ستون اصلی گذار انرژی جهانی شناخته می‌شود.
رائول میراندا، مدیر برنامه جهانی اندیشکده انرژی «امبر»، می‌گوید: «انقلاب انرژی‌های تجدیدپذیر غیرقابل توقف است. این منابع نه‌تنها پاسخگوی تقاضای روزافزون برق در جهان هستند، بلکه رشد اقتصادی را تقویت کرده و امنیت انرژی کشورها را افزایش می‌دهند.»
کاهش رشد در ایالات متحده؛ تأثیر سیاست‌های ترامپ
در میان روند کلی رشد، یک استثنا وجود دارد: ایالات متحده آمریکا. پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی برای این کشور نسبت به سال گذشته حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است. علت این افت چشمگیر، تغییرات سیاستی گسترده در دولت دونالد ترامپ عنوان شده است.
از فرمان اجرایی جدیدی که صدور مجوز پروژه‌های بادی را محدود می‌کند گرفته تا حذف سریع اعتبارات مالیاتی برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک، همه این اقدامات موجب کاهش ۵ درصدی پیش‌بینی رشد جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر نسبت به سال ۲۰۲۴ شده است.
دیوید ویکتور، استاد سیاست عمومی دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو، در این باره می‌گوید: «تغییرات عمده سیاستی در ایالات متحده، به‌ویژه از طریق لایحه موسوم به “یک بزرگ زیبا”، اثرات قابل توجهی بر چشم‌انداز انرژی پاک این کشور گذاشته است.» او با این حال اشاره می‌کند که برخی ایالت‌ها مانند کالیفرنیا با قوانین الزام‌آور برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌توانند تا حدودی اثر سیاست‌های فدرال را جبران کنند. در مقابل، ایالت‌هایی مانند تگزاس که چنین مشوق‌هایی ندارند، احتمالاً در سال‌های آینده با کاهش رشد مواجه خواهند شد.
نقش چین، هند و خاورمیانه در شکل‌دهی آینده انرژی
علی‌رغم کاهش رشد در آمریکا، چشم‌انداز جهانی همچنان صعودی است. چین که هنوز بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان محسوب می‌شود، با وجود اصلاحات سیاستی اخیر، همچنان بخش عمده زنجیره تأمین سلول‌های خورشیدی و مواد خام مورد نیاز برای ساخت توربین‌های بادی را در اختیار دارد.
در ماه مه ۲۰۲۵، دولت چین تصمیم گرفت از مدل یارانه‌ای دولتی برای پروژه‌های انرژی پاک به رویکردی مبتنی بر بازار روی آورد. این تصمیم اگرچه موجب ایجاد برخی عدم قطعیت‌ها شد، اما در نیمه اول همان سال شاهد رشد قابل توجه پروژه‌های جدید بود، چرا که توسعه‌دهندگان پیش از اجرایی شدن سیاست جدید برای ثبت پروژه‌های خود رقابت می‌کردند.
در سوی دیگر، هند به سرعت در حال تبدیل شدن به دومین بازار بزرگ انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان پس از چین است. همچنین، پیش‌بینی‌ها برای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نشان می‌دهد که رشد این منطقه نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد افزایش یافته است — بیشترین میزان در سطح جهانی. دلیل اصلی این جهش، رشد سریع پروژه‌های انرژی خورشیدی در عربستان سعودی عنوان شده است.
در اتحادیه اروپا نیز آلمان، اسپانیا، ایتالیا و لهستان با اجرای پروژه‌های عظیم خورشیدی، موتور محرک رشد انرژی‌های پاک در این بلوک اقتصادی هستند. در پاکستان، توسعه پنل‌های خورشیدی خارج از شبکه برای خانه‌ها و کسب‌وکارها با استقبال گسترده مواجه شده است؛ زیرا در بسیاری از مناطق این کشور شبکه برق ناپایدار بوده و انرژی خورشیدی کوچک‌مقیاس گزینه‌ای جذاب‌تر محسوب می‌شود.
کاهش هزینه‌ها و چالش‌های پیش‌رو
هیمی بهار، تحلیلگر ارشد آژانس بین‌المللی انرژی و نویسنده اصلی این گزارش، اعلام کرد که کاهش مداوم قیمت‌ها باعث شده است انرژی خورشیدی فتوولتائیک در بسیاری از کشورها ارزان‌ترین روش برای تأمین تقاضای جدید برق باشد. او افزود: «هزینه‌ها همچنان در حال کاهش است و این روند، بازار جهانی انرژی پاک را بیش از پیش تقویت می‌کند.»
با این حال، برخی کارشناسان مانند ویکتور هشدار داده‌اند که این گزارش به اندازه کافی به موانع فنی و زیست‌محیطی نپرداخته است. به گفته او، ادغام گسترده انرژی‌های تجدیدپذیر در شبکه برق جهانی چالش‌برانگیز است و نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌هاست. همچنین، این نوع انرژی‌ها معمولاً به زمین بیشتری نسبت به منابع فسیلی نیاز دارند که می‌تواند در برخی مناطق به مشکل تبدیل شود.
تحلیل آژانس بین‌المللی انرژی تصویری دوگانه از آینده ترسیم می‌کند: از یک سو، رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر در چین، هند و خاورمیانه نویدبخش جهانی سبزتر است؛ و از سوی دیگر، سیاست‌های بازدارنده در ایالات متحده ممکن است روند جهانی را کند کند. با این حال، در مجموع، جهان حتی بدون حمایت کامل آمریکا نیز در مسیر خود به سوی انرژی پاک حرکت می‌کند.
به گفته ویکتور «این گزارش مانند یک آزمون رورشاخ است؛ برخی در آن عقب‌ماندگی آمریکا را می‌بینند، برخی دیگر قدرت ماندگار بازار جهانی انرژی پاک را.» اما پیام اصلی روشن است: انرژی تجدیدپذیر دیگر یک انتخاب نیست — بلکه آینده‌ای اجتناب‌ناپذیر است.
