به گزارش تجارت نیوز، بحران آب و برق دیگر به مرحله هشدار رسیده است. مسئولان تاکنون تلاش می‌کردند قطعی برق و آب ابتدا شامل حال دیگر شهرهای کشور شود و آخر از همه به پایتخت تحمیل شود. بعد از تشدید بحران برق در کشور و تداوم قطعی‌ها در پایتخت در سال‌های گذشته، امسال نوبت به جیره‌بندی آب تهران رسید.
در هفته‌های گذشته سیاست کاهش فشار آب در پایتخت اجرا شد که خرید پمپ و مخزن را به مردم تحمیل کرد. پس از این سیاست از روز گذشته 29 تیرماه، قطعی کامل آب گریبان‌گیر بسیاری از مردم پایتخت به‌ویژه مرکز شهر تهران شد. آن‌طور که آبفای استان تهران در اطلاعیه‌ای اعلام کرده است، ذخایر موجود در سدهای تامین‌کننده آب تهران در پایین‌ترین وضعیت خود در یک قرن اخیر قرار دارند.
حال پس از آغاز رسمی جیره‌بندی آب در کنار قطعی برق در پایتخت، بار دیگر دولت به سیاست تعطیل کردن شهرها روی آورد.
با تصمیم هیئت دولت و به دلیل آن چه گرمای کم‌سابقه نامیده می‌شود، روز چهارشنبه اول مردادماه ۱۴۰۴ در استان تهران تعطیل اعلام شد. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، با اعلام این خبر توضیح داد: این تعطیلی به منظور مدیریت مصرف انرژی و کاهش فشار بر شبکه آب و برق کشور به تصویب رسید.
باید پرسید آیا می‌توان مشکلات ساختاری از جمله اضافه‌برداشت از آب‌های زیرزمینی، هدررفت آب و برق پیش از رسیدن به دست مصرف‌کننده، نبود سرمایه‌گذاری، استهلاک مداوم، کاهش بهره‌وری و … را به افزایش دما تقلیل داد؟
بهانه افزایش دما پوششی برای بحران‌های ساختاری انرژی
اعلام تعطیلی چهارشنبه توسط دولت به بهانه «افزایش دما» و «کاهش مصرف برق و آب» شاید در ظاهر تصمیمی پیشگیرانه به نظر برسد، اما در واقع پرده از ضعف مدیریت و ناتوانی زیرساختی کشور در مواجهه با بحران‌های انرژی برمی‌دارد. این تصمیم، نه یک راه‌حل بلکه نوعی عقب‌نشینی از مسئولیت و فرار از پاسخگویی است. مسئولان به‌جای برنامه‌ریزی برای تاب‌آوری شبکه برق و مدیریت پایدار منابع آبی، گرما را به‌عنوان تنها عامل این شرایط معرفی می‌کنند؛ گویی دمای بالا پدیده‌ای منحصر به ایران است.
در همین حال، کشورهای منطقه مانند قطر، امارات و عربستان که در برخی روزها دمای هوا در آنها به بالای ۵۰ درجه می‌رسد، نه‌تنها با قطعی مکرر برق و آب مواجه نیستند، بلکه زیرساخت‌های انرژی خود را به‌قدری مدرن و کارآمد ساخته‌اند که هم نیاز داخلی را تامین و هم در صادرات نقش مهمی ایفا می‌کنند.
نمونه بارز این موضوع قطر است که با سرمایه‌گذاری هوشمندانه بر صنعت گاز، توانسته از گاز به‌عنوان پیشران تولید برق و شیرین‌سازی آب استفاده کند. در نتیجه، هم با مشکل کمبود آب و برق مواجه نیست و هم در بازار جهانی، به رقیب جدی ایران در صادرات گاز تبدیل شده است. اکنون متوسط دمای هوای قطر 42 درجه سانتی‌گراد است. این در حالی است که متوسط دمای هوا در ایران 33 درجه سانتی‌گراد گزارش شده است.
ایران در سال 2024، در مجموع 38.91 تراوات ساعت برق تولید کرده است، اما قطر با وجود دمای بالاتر نسبت به ایران، حدود 58.64 تراوات ساعت تولید کرد.
قطر برای تولید برق به شدت به گاز طبیعی متکی است و به طور عمده تمام نیازهای تولید برق خود را از این طریق تامین می‌کند. لازم به ذکر است که به طور کلی انرژی قطر همانند ایران، متکی به گاز است و 87.3 درصد از انرژی این کشور از طریق گاز طبیعی تامین می‌شود.
در همین زمینه باید گفت بزرگ‌ترین منبع دسترسی به گاز طبیعی هم برای ایران و هم برای قطر، میدان گازی پارس جنوبی است. قطر با توجه به سهم خود و به‌کارگیری فناوری‌های موجود برای فشارافزایی، توانسته است که علاوه بر برطرف کردن نیاز داخلی برق و گاز از طریق پارس جنوبی، صادرات گاز طبیعی را نیز گسترش دهد.
اما بخش ایرانی این میدان دچار افت فشار گازی است و سرمایه‌گذاری کافی برای جبران این افت فشار صورت نمی‌گیرد. این موضوع به پاشنه‌آشیل ایران تبدیل شده است. با این که میزان برداشت ایران از این میدان بیشتر از قطر است، اما مشکلات ساختاری موجب شده است که ایران هم در تامین نیاز داخلی و هم در تصاحب بازارهای خارجی ناتوان باشد.
در همین زمینه باید پرسید آیا می‌توان موضوعات بیان‌شده را تنها به افزایش دما مرتبط کرد؟
تعطیلی شهرها و مسکن‌های موقتی می‌توانند از وقوع بحران انرژی جلوگیری کنند؟
در ایران نه‌تنها خاموشی‌های روزانه به امری عادی تبدیل شده، بلکه قطع کامل آب در برخی مناطق تهران نیز حالا به مساله‌ای جدی تبدیل شده است. این قطعی‌ها دیگر به کاهش فشار محدود نیست؛ بلکه در برخی نقاط، به‌صورت کامل و ساعاتی طولانی آب قطع شده است. آن‌چه مردم تجربه می‌کنند، دیگر تنها ناتوانی نیست، بلکه ورود تدریجی به وضعیت جیره‌بندی است؛ بدون اعلام رسمی، بدون شفاف‌سازی و بدون برنامه جایگزین.
تاکنون کارشناسان متعددی هشدار داده بودند که روند مدیریت آب و برق در کشور نگاه پایدار و بلندمدت ندارد و ادامه این روند بحران‌های متعددی را در زمینه انرژی برای کشور به ارمغان می‌آورد، اما نگاه کوتاه‌مدت مسئولان چه در حوزه آب و چه در حوزه برق وضعیت امروز انرژی در کشور را رقم زده است. در این میان می‌توان به وضعیت اضافه‌برداشت از آب‌های زیرزمینی و البته نبود توجه به نوسازی و توسعه نیروگاه‌ها اشاره کرد؛ گویا مسئولان تصور می‌کردند یک نیروگاه تا ابد بدون نوسازی و سرمایه‌گذاری کار می‌کند یا ذخایر آب‌های زیرزمینی هیچ‌گاه به پایان نمی‌رسند.
با این شرایط، تعطیل کردن یک روز کاری راه‌حلی پایدار یا حتی مسکنی موثر برای وضعیت انرژی کشور نیست. این تصمیم را می‌توان به نوعی «توجیه ناکارآمدی» دانست؛ موضوعی که نتیجه فرسودگی زیرساخت‌ها، نبود سرمایه‌گذاری، ضعف برنامه‌ریزی، بروکراسی موجود و بی‌توجهی به اقلیم است. کشور به‌جای تعطیلی‌های اضطراری، نیازمند اقدامات ساختاری در حوزه انرژی، آب و مدیریت منابع طبیعی است؛ اقداماتی که دیگر نمی‌توان آنها را به تعویق انداخت.
برای مطالعه بیشتر گزارش گرما، قطعی برق و معماری نامتناسب با اقلیم، زندگی را برای مردم دشوار کرده است! را در تجارت‌نیوز بخوانید.
