رویارویی خاموش موشک‌ها در هند و اقیانوس آرام / وقتی بازدارندگی در شرق آسیا پوست‌اندازی می‌کند!

به گزارش تجارت نیوز، تسلیحات موشکی منطقه هند و اقیانوس آرام وارد عصر جدیدی شده است؛ عصری که با گسترش سریع سامانه‌های پیشرفته موشکی و تشدید رقابت استراتژیک میان ایالات متحده و چین تبیین می‌شود. استقرار سامانه رهگیری دریایی-میدانی NMESIS از سوی آمریکا در فیلیپین، آزمایش موشک ضدکشتی تایپ 88 ژاپن در ژوئن 2025، خرید موشک‌های مافوق صوت و دوربرد هوا به هوا توسط استرالیا، رونمایی از موشک بالستیک هیونمو-5 کره جنوبی و صادرات موشک براهموس هند به فیلیپین همگی نشانگر تلاش هماهنگ برای مهار نفوذ نظامی فزاینده چین هستند.

هم‌زمان، استقرار موشک‌های مافوق صوت توسط خود چین از جمله DF-17 و YJ-21 نشان‌دهنده جاه‌طلبی پکن برای سلطه بر زنجیره اول جزایر و دریای جنوبی چین است. این تحولات، که از رقابت ژئوپلیتیکی سرچشمه می‌گیرند، خطر تشدید تنش‌ها به‌ویژه در نقاط حساسی چون تنگه تایوان را افزایش داده و ثبات منطقه‌ای و تجارت جهانی را تهدید می‌کنند.

دلایل برجسته شدن تهدیدهای موشکی

طی یک دهه گذشته، منطقه هند-اقیانوس آرام در محیط امنیتی‌اش با تنش‌های جدی مواجه بوده است. عواملی همچون سیاست‌های تهاجمی چین، راهبرد هند-اقیانوس آرام تحت رهبری آمریکا، و تنش‌های ارضی حل‌نشده موجب شده کشورها به سرمایه‌گذاری گسترده در سامانه‌های موشکی روی آورند.

خروج آمریکا از پیمان موشک‌های میان‌برد هسته‌ای (INF) در سال ۲۰۱۹ که چین را نیز شامل نمی‌شد، یکی از عوامل کلیدی این روند بوده است. پس از خروج از این پیمان، آمریکا صراحتا اعلام کرد که برای مقابله با پیشرفت موشکی چین، سامانه‌های زمین‌پایه ممنوع‌شده پیشین را مستقر خواهد کرد. ژاپن، فیلیپین، کره جنوبی، استرالیا و تایوان نیز اقدامات نظامی چین در دریای جنوبی چین و تنگه تایوان را تهدیدی جدی تلقی می‌کنند. آزمایش‌های موشکی کره شمالی در سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ نیز بر سطح تنش افزوده است.

موشک‌ها مزیت‌های راهبردی دارند: از تحرک بالا و قابلیت بقا برخوردارند و امکان حملات سریع و دقیق را فراهم می‌کنند. از منظر کره شمالی، تضمینی برای بازدارندگی هسته‌ای‌اند؛ به باور چین ابزاری برای مدیریت سناریوهای متعارف و هسته‌ای؛ برای کره جنوبی ابزار حملات پیش‌دستانه دقیق؛ و از نگاه تایوان اهرمی برای بازدارندگی نامتقارن. تغییر تدریجی رویکرد ژاپن به‌سوی توانمندی‌های ضدحمله، سرمایه‌گذاری استرالیا با پشتوانه پیمان آکوس و صادرات موشکی هند همگی بازتابی از تلاش برای تقویت خودمختاری راهبردی در بحبوحه تنش‌های دریایی منطقه است.

پشت پرده استقرار موشک‌های آمریکایی در فیلیپین

آوریل ۲۰۲۵، آمریکا برای اولین بار سامانه NMESIS و پرتابگر Typhon را در جزایر باتانس فیلیپین مستقر کرد. سامانه Typhon با برد بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر، قادر به شلیک موشک‌های SM-6 و Tomahawk است که می‌تواند تهدیدهای مافوق صوت را پاسخ دهد. استقرار چنین تجیهزاتی تحت چارچوب توافقنامه همکاری‌های دفاعی پیشرفته (EDCA)، بخشی از راهبرد آمریکا برای استقرار توان خود در خطوط مقدم زنجیره اول جزایر است. این تحرکات، هم‌زمان هم عامل بازدارنده علیه چین در تنگه باشی هستند و هم نشانی از تلاش فیلیپین برای حفظ توازن در میانه تنش میان آمریکا و چین بدون تبدیل‌شدن به پایگاه حمله.

سنتی که شکست؟

آزمایش موشک تایپ 88 ژاپن در نزدیکی تنگه تسوگاروی استراتژیک، نشانه‌ای از فاصله‌گیری از سنت صلح‌طلبی این کشور است. برنامه‌های آتی ژاپن برای استقرار موشک‌های تایپ ۱۲ ارتقاءیافته، LRASMهای آمریکایی، و خرید ۴۰۰ موشک Tomahawk با بودجه ۱.۷ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۳، همگی برای تقویت جزایر ریوکیو در برابر تهدیدات چین و حمایت از تایوان طراحی شده‌اند. همکاری امنیتی با آمریکا، از جمله ارتقاء فرماندهی مشترک نیروهای آمریکا در ژاپن در سال ۲۰۲۴، توانمندی‌های عملیاتی مشترک را در چارچوب مقابله با راهبرد A2/AD چین تقویت کرده است.

دفاع موشکی استرالیا و جهش تولید داخلی

پس از آزمایش موشکی چین در سپتامبر ۲۰۲۴ که پیمان راوروتونگا را نقض کرد، استرالیا برای سرمایه‌گذاری ۴۹ میلیارد دلاری طی یک دهه جهت تقویت دفاع موشکی و توانمندی‌های تهاجمی تصمیم گیری کرد. قراردادهای خرید موشک‌های SM-2 و SM-6، تاسیس شرکت GWEO برای تولید سالانه  هزارموشک GMLRS، مشارکت با نروژ برای تولید موشک‌های Naval Strike و Joint Strike، و خرید ۲۰۰ موشک Tomahawk با برد ۲۵۰۰ کیلومتر همگی بخشی از این راهبردند. آزمایش موفق موشک AGM-158C توسط نیروی هوایی استرالیا، قدرت بازدارندگی این بازیگر در برابر چین را تقویت کرده است.

خیز موشکی چین

در این میان نیروی موشکی ارتش آزادی‌بخش خلق چین دارای متنوع‌ترین و گسترده‌ترین زرادخانه موشکی در منطقه است. موشک مافوق صوت DF-17 با سرعت Mach 5–8 و برد ۱۸۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر، قابلیت عبور از سامانه‌های دفاعی را دارد. موشک YJ-21 نیز با برد ۱۵۰۰ کیلومتر، تهدیدی جدی برای ناوهای دشمن محسوب می‌شود. موشک DF-26 با برد ۴۰۰۰ کیلومتر که به «قاتل ناوهای هواپیمابر و گوآم» شهرت دارد، نیز ظرفیت تهدید پایگاه‌های آمریکا را دارد. آزمایش ICBM چین در سپتامبر ۲۰۲۴ که تنها ۲۰۰۰ کیلومتر با هاوایی فاصله داشت، موجب نگرانی ژاپن، نیوزیلند و استرالیا شد. تصاویر ماهواره‌ای نشان از ساخت بیش از ۳۰۰ سیلو جدید موشکی در صحرای غرب چین دارند.

شرق آسیا و گذار به راهبرد نامتقارن

تایوان، در مرکز این رقابت موشکی، به‌سوی راهبردی نامتقارن حرکت کرده و تولید داخلی موشک‌های Hsiung Feng III و Tien Chien II را تسریع کرده است. این برنامه با بودجه ۷.۴ میلیارد دلاری، قرار است جزیره را به «دژ تایوان» تبدیل کند. هرچند این تلاش‌ها بازدارنده‌اند، اما برتری عددی و کیفی موشک‌های چین مانند DF-17 و DF-21D تهدیدی جدی برای برنامه‌های دفاعی تایوان محسوب می‌شوند. همزمان موشک‌ها ستون فقرات بازدارندگی هسته‌ای کره شمالی نیز هستند. آزمایش موشک‌های Hwasong-8، Hwasong-16B و KN-23 و موشک‌های بالستیک Hwasong-18 و Hwasong-19 که بردهای ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ کیلومتری دارند، تهدیدی برای خاک آمریکا به حساب می آیند.

معضل «بزن یا از دست بده» در دکترین کره شمالی و حمایت غیرمستقیم چین از برنامه موشکی پیونگ‌یانگ، موجب افزایش بی‌ثباتی در شبه‌جزیره شده است. در این میان کره جنوبی نیز با موشک‌های Hyunmoo-3 و Hyunmoo-4 قادر به انجام حملات پیش‌دستانه دقیق است. استراتژی «زنجیره کشتار» Kill Chain این کشور، در چارچوب سه‌گانه دفاعی، شامل انهدام مراکز فرماندهی کره شمالی و هدف‌گیری پناهگاه‌های زیرزمینی با موشک‌هایی چون Hyunmoo-IV-4 است. آزمایش‌های سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ نشان‌دهنده آمادگی سئول است، هرچند خطر تشدید تنش را نیز افزایش داده‌اند.

صادرات موشکی هند و پویایی منطقه‌ای

صادرات موشک براهموس به فیلیپین در سال ۲۰۲۲، جایگاه هند را به‌عنوان تامین کننده منطقه‌ای سلاح تقویت کرد. این موشک با برد ۲۹۰ کیلومتر (در نسخه صادراتی) به تقویت دفاع دریایی فیلیپین کمک کرده است. تحویل ۲۰۲۴ و برنامه صادرات به ویتنام، نقش هند را در معادلات ژئوپلیتیکی جنوب شرق آسیا پررنگ‌تر کرده و احتمال آغاز رقابت تسلیحاتی را افزایش داده است. در نهایت باید گفت رقابت موشکی در منطقه هند-اقیانوس آرام، تغییری خطرناک در پویایی امنیتی ایجاد کرده است. به‌ویژه تنگه تایوان کانونی حساس باقی مانده که احتمال درگیری در آن افزایش یافته است.

موشک‌های مافوق صوت با سرعت بالا و توان مانور زیاد، کارایی سامانه‌های دفاعی را زیر سوال برده‌اند و دکترین‌های پیش‌دستانه را تقویت کرده‌اند. نمونه آن درگیری ایران و اسرائیل در سال ۲۰۲۵ بود که استفاده ایران از موشک فتاح و ناکارآمدی سامانه‌های پیشرفته مانند Arrow-3 و تاد، آسیب‌پذیری دفاع‌های موشکی را آشکار کرد. این تجربه هشداری برای آسیاست؛ جایی که بی‌اعتمادی راهبردی و نبود گفت‌وگوی موثر، خطر درگیری را افزایش داده و تلاش‌ها برای تنش‌زدایی را به چالش کشیده است.