قصه تکراری کارخانه های آلاینده‌ در شیراز

به گزارش تجارت نیوز، شهر شیراز که زمانی جزو شهرها با هوای پاک به شمار می‌رفت اخیرا با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند، در حال حاضر یکی از مهمترین راهکارها برای خروج از وضعیت اضطراری آلودگی هوای این کلانشهر رسیدگی به وضعیت صنایع آلاینده شهر و مهیا کردن شرایط برای تسریع در روند خروج این صنایع است.

انتقال این کارخانه‌ها به خارج از شهر با توجه به نقش و تأثیر آنها در آلودگی هوای شیراز و اهمیت سلامتی مردم می‌تواند نفسی تازه بر ریه‌های خسته شهر بدمد.

با این حال پروژه انتقال سه کارخانه آلاینده سیمان، پشم شیشه و روغن‌نباتی و همچنین کارخانه‌های تولید نشاسته به خارج شهر که طی این سال‌ها در قالب مطالبات مردمی مطرح و دنبال شده هنوز هم به سرانجام نرسیده و با وجود پیگیری‌های مستمر، این کارخانه‌ها همچنان در بحبوحه اجرایی شدن این پروژه در حال فعالیت هستند.

از حومه تا حریم شهر

با وجود اینکه بارها بر ضرورت انتقال آلاینده‌ها به خارج شهر تأکید شده و رسانه‌ها نیز به کرات به این موضوع پرداخته‌اند اما یکی از موضوعات مهمی که نباید آن را نادیده گرفت محل قرارگیری این صنایع در زمان راه‌اندازی آنهاست؛ اکثر این صنایع که فعالیت‌های خود را در زمان راه‌اندازی در حومه شهر آغاز کرده بودند با گسترش فضای شهری و رشد پراکنده ساختمان‌ها به مرور زمان در حریم منطقه مسکونی و بافت فرهنگی شهر قرار گرفته‌اند؛ لذا این امکان وجود دارد که ماجرای ورود ناخواسته صنایع به شهر تکرار شود و با وسعت گرفتن شهرها برخی صنایع که در فاصله ۲۰ یا ۳۰ کیلومتری از مناطق شهری احداث شده‌اند ناخواسته در حریم شهر قرار بگیرند.

برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند اتخاذ تدابیر لازم برای راه‌اندازی بخش تحقیق و پژوهش در صنایع بیش از سیاست‌های متکی به جابه‌جایی آنها می‌تواند اثرگذار باشد؛ آنها بر این باورند که هر صنعت پس از شروع به فعالیت نیاز به راه‌اندازی بخش تحقیق و پژوهش دارد چراکه راه‌اندازی این بخش کمک شایانی به افزایش دانش و به روز کردن تجهیزات و فناوری‌های آن واحد صنعتی مطابق با علم روز می‌کند و این رویکرد در نهایت منجر به کاهش آلایندگی از سوی این واحدهای صنعتی خواهد شد.

از این رو برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند اتخاذ تدابیر لازم برای راه‌اندازی بخش تحقیق و پژوهش در صنایع بیش از سیاست‌های متکی به جابه‌جایی آنها می‌تواند اثرگذار باشد؛ آنها بر این باورند که هر صنعت پس از شروع به فعالیت نیاز به راه‌اندازی بخش تحقیق و پژوهش دارد چراکه راه‌اندازی این بخش کمک شایانی به افزایش دانش و به روز کردن تجهیزات و فناوری‌های آن واحد صنعتی مطابق با علم روز می‌کند و این رویکرد در نهایت منجر به کاهش آلایندگی از سوی این واحدهای صنعتی خواهد شد.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران در این باره گفت: بدون شک برخی صنایع موجب بروز پدیده‌های جانبی منفی می‌شوند! هرچند برای برآورد میزان رشد پایدار، میزان آلایندگی و یا سطح تخریب محیط‌زیست آنها هم در نظر گرفته می‌شود اما اتخاذ تدابیر برای خروج این صنایع از شهرها و الزام آنها به استفاده از فناوری‌های نو کمک شایانی به حل مشکل آلایندگی آنها می‌کند.

حل مشکل آلایندگی بدون توقف در تولید

امین عربی افزود: برخی از این صنایع در ابتدای فعالیت خود در حاشیه شهرها مستقر بودند اما توسعه شهرها موجب شده پس از گذر زمان در حومه شهر قرار بگیرند و اتخاذ تدابیری برای جابه‌جایی آنها چه از لحاظ حقوقی و چه از نظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگ به یک ضرورت تبدیل شود.

به گفته عربی بر اساس الزامات قانونی، صنایع آلاینده می‌بایست حداقل در شعاع ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری کلانشهرها راه‌اندازی شوند و برای شهرهای کوچک هم ملاحظاتی در نظر گرفته شده اما با ملحق شدن ناخواسته برخی صنایع به شهرها به مرور زمان لزوم اتخاذ تدابیری اساسی برای حل مشکل آلایندگی آنها بدون متوقف شدن خط تولیدشان بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران یادآور شد: در هنگام تصمیم‌گیری برای معضل آلایندگی صنایع اهمیت فعال ماندن خط تولید آنها، دست قانونگذار و تصمیم‌گیرنده را جهت توقف یا جابه‌جایی این صنایع می‌بندد؛ در چنین شرایطی استفاده از فناوری‌ها و دانش‌ روز می‌تواند بخش عمده‌ای از این معضلات را برطرف کند.

ضرورت راه‌اندازی بخش تحقیق و پژوهش در صنایع

او پیشنهاد داد که صنایع باید به استفاده از فناوری‌های نوین و پژوهش روی بیاورند و با به روز کردن تجهیزات و امکانات خود و بهره‌گیری از ظرفیت‌هایی مانند نصب فیلتر آلودگی‌ها را به حداقل برسانند.

عربی معتقد است معضل اساسی برخی کارخانه‌ها که بهره‌وری بالایی ندارند و در پرداخت هزینه‌های نهاده‌های تولید، هزینه انرژی و حقوق کارگران خود با مشکل مواجه هستند این است که از بخش تحقیق و پژوهش هم بهره نمی‌برند؛ از نظر او اغلب صنایع فعال در استان از بخشی به عنوان پژوهش محروم هستند.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران ادامه داد: در گذشته میزان آلایندگی در پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها بسیار بالا بود اما با به‌کارگیری تکنولوژی‌های جدید این آلایندگی‌ها به میزان قابل توجهی کاهش یافت.

او اضافه کرد: نسل‌های جدید پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها حتی میزان آب مصرفی را به شدت کاهش داده‌اند؛ لذا ارتباطاتی که می‌تواند بین مراکز تحقیقاتی شکل بگیرد و همچنین استفاده از آخرین و به روزترین فناوری‌ها کمک شایانی به حل بسیاری از مشکلات آلایندگی صنایع می‌کند.

عربی افزود: نیاز نیست صنایع فارس حتما به سمت تولید علم و فناوری‌های جدید حرکت کنند بلکه استقراض فناوری و استفاده از تکنولوژی‌های نوین سایر کشورها هم به آنها برای بروزرسانی تجهیزات‌شان کمک می‌کند.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران گفت: متأسفانه بسیاری از صنایع آلاینده‌ شیراز که در زمان انتقال قدرت پرداخت هزینه جابه‌جایی را ندارند از بخش پژوهش و توان بهره‌گیری از فناوری‌های نوین هم محروم هستند؛ همین مسئله موجب می‌شود که آنها برای جابه‌جایی نیازمند حمایت و تسهیلاتی از سوی دولت شوند.

الزام صنایع به استفاده از فناوری‌های نوین

او که معتقد است الزام صنایع به استفاده از فناوری‌های نوین ضرورت بسیاری دارد، افزود: بازار برخی صنایع بازار انحصاری است؛ این صنایع نه به دلیل دانش قوی بلکه به دلیل بازار انحصاری که دارند سود کلانی به دست می‌آورند؛ متاسفانه اغلب آنها بخش تحقیق و توسعه را راه‌اندازی نکرده یا این بخش در آنها مطابق با پیشرفت علوم و دانش در جهان پیش نرفته است.

عربی گفت: این صنایع پس از مدتی به صنایع رقابتی تبدیل شده‌اند و برای حل معضل آلایندگی‌شان سودی برای جابه‌جایی یا تغییر در روش‌های تولید ندارند؛ لذا دولت مجبور می‌شود که تسهیلاتی برای جابه‌جایی آنها در اختیارشان قرار دهد در صورتی که با راه‌اندازی بخش تحقیق و پژوهش از این هزینه‌ها به صورت قابل توجهی کاسته می‌شود.

منبع: ایرنا